Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Zitgeld en zweetgeld

Als het om de verscheidenheid van culturen gaat, hoefje in Suriname de wereld niet echt te missen. Hoofdstad Paramaribo is een smeltkroes. Ga je eropuit in de districten, dan waan je je steeds in een ander werelddeel. Naar het oosten, richting Albina, beland je onderweg in de Commewijne. Daar lijkt Suriname vanwege de Javaanse gemeenschap een land van Indonesiërs. In het binnenland, waar bosnegers in met palmboombladeren bedekte hutten wonen, is het net Afrika. Nabij de luchthaven Zanderij bevinden zich op de witte zandgronden indiaanse nederzettingen, die geheel uit riet zijn opgetrokken.

Deze zondag besluiten we naar Groningen - het westen - te gaan, en we verlaten Paramaribo via de Kwattaweg. Op deze route is het net Klein-India. Er wonen voornamelijk Hindoestanen en we passeren moskee na moskee. De zondag is hier allesbehalve doods. Langs de weg staan groente- en fruitstalletjes voor de drukke zondagse markt.

We doen een rotishop aan. Het restaurantje begint prompt bij de deur. Aan een tafel zitten vier mannen luidruchtig in het Hindoestaans een discussie te voeren. Ik versta ze niet, maar heb genoeg aan de kernwoorden ‘cocaïnehandel’ en ‘Bouterse’ om te weten wat de gemoederen in dit werelddeel verhit houdt. ‘Buru,’ brult een van de mannen naar buiten als er een blanke Surinamer voorbijkomt. Als deze aanschuift, wordt de voertaal een

[p. 141]

mengeling van Surinaams en Nederlands.

Na ons roti-ontbijt zetten we de rit voort via de ‘oostwestverbinding’. Terwijl de weg in het oosten van het land voornamelijk langs armoede en verval voert, brengt het westelijke gedeelte je langs mooie erven en landerijen die overduidelijk het resultaat zijn van bedrijvigheid. De berm is keurig gesnoeid. Een lust en rust voor het oog. Hier lijkt Suriname nauwelijks te lijden onder de economische recessie.

Ook als er in Paramaribo een gebouw verrijst, betreft het meestal Hindoestaans ondernemerschap. Het cliché van de Hindoestaanse landarbeider gaat niet meer op. De Hindoestaan is volledig geëmancipeerd en munt uit in de medische en juridische beroepen. De Hindoestanen vormen inmiddels een grotere gemeenschap dan de creolen. ‘De Hindoestanen nemen het land over,’ wordt er gezegd. Anderen zeggen: ‘Hindoestanen hebben het land allang in handen.’

Op onze route passeren we een tafereel dat mij doet denken aan hoe Suriname in mijn herinnering verankerd was: een zandweg, oneindig en licht kronkelend door het groen, met daarboven de blauwe lucht. Gedreven door nieuwsgierigheid besluit ik te keren en de zandweg in te slaan. Deze blijkt niet oneindig, maar loopt dood na een bocht. We rijden over een dijkje naar het eind, waar een oude bestelbus staat waarnaast een berg komkommers ligt.

In een veld staan een Hindoestaanse man en vrouw rustig maar gestaag komkommers te plukken. Als we groeten, zwaaien ze beleefd terug en gaan onverstoorbaar door. Even later komt de man met een mand komkommers van het veld. Zijn kleren zijn versleten en zijn gulp is defect. We stappen op hem af en vertellen dat we aan de wandel zijn en dat we zomaar het weggetje zijn ingeslagen. ‘Dat is de manier om in Suriname te wandelen,’ beaamt hij.

‘Zondag, zo veel zon en dan nog aan het werk,’ hou ik het

[p. 142]

gesprek op gang. ‘Ja, ik hou van zweetgeld,’ antwoordt de man. ‘Te veel mensen hier verdienen zitgeld. Ik kom weleens op zo'n ambtenarenkantoor in de stad en dan zie ik zeven mensen het werk doen dat één man afkan. Daarom duurt alles zo lang in Suriname. Eerst gaat het papiertje naar die hand en dan weer naar de andere. Op een gegeven moment weet niemand meer waar het is gebleven.’

Als inmiddels ook zijn vrouw van het veld is gekomen, vertelt hij dat ze meerdere malen in Nederland zijn geweest. ‘Ook daar verdienen veel mensen zitgeld,’ zegt hij. ‘Bovendien houd je er niets van over, je geeft het meeste weer uit aan huur, kleding en vervoer. Maar als je hier in Suriname hard werkt en geld maakt, kun je genoeg opzijzetten.’

Ze hebben zeven landen in Europa gezien en ook India. Indrukwekkend, maar geef hun toch maar Suriname, waar het leven ‘goed’ is. ‘Het probleem is dat het leven hier zelfs te lekker is,’ zegt de man, ‘waardoor de meesten niet veel willen doen en liever zitgeld of poedergeld verdienen. Maar zweetgeld is het beste. Kijk maar naar mij: ik ben vijftig en toch zou je het niet zeggen.’ Zijn donkere, taaie huid begint extra te glanzen na deze woorden. Op zijn aandringen roken we een sigaretje mee. Het gesprek gaat verder over oogsten en het vruchtbaar houden van de grond, en alle luxe die zij thuis hebben dankzij hun zweetgeld. Behalve op zaterdag staan ze dagelijks in het veld.

Het afscheid is hartelijk. De man zoekt zorgvuldig vier gave komkommers voor ons uit. Wij geven ook wat van onze eigen oogst: twee blikjes frisdrank. Op de terugtocht naar de grote weg overpeins ik het gesprek. Ik heb niet het gevoel Hindoestanen te hebben ontmoet die het land overnemen, maar twee eenvoudige Surinamers die bereid zijn het land te bewerken.

31 januari 1998