Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Een samenleving van los zand

Paramaribo telt ongeveer twintig radio- en vier televisiestations. Pluriformiteit alom. Een goede zaak zou je zeggen, ware het niet dat de Surinaamse bevolking, van nog geen half miljoen zielen, een en al versplintering is. En eigenlijk zijn het slechts honderdvijftigduizend kijkers en luisteraars, want vanaf zo'n veertig kilometer buiten de hoofdstad zijn de meeste stations niet meer te ontvangen.

[p. 129]

Daar is Suriname een radio- en televisieloos land. Het goedbeluisterde Radio Apintie is dan nog op de middengolf te beluisteren. De tweede stad, Nickerie, moet zichzelf maar behelpen. Kennelijk komen de stations niet op het idee gezamenlijk te investeren in steunzenders.

Er is niet alleen een teveel aan radiostations, er zijn bijna even zoveel politieke (splinter)-partijen en onafhankelijk van elkaar opererende vakbondjes. Samenwerking en bundeling blijken problematisch in de Surinaamse samenleving, die zich kenmerkt door pootjehaken en dwarsliggerij.

Oom Frans zegt het als volgt: ‘Als je met een plan bij iemand komt aanzetten, dan heb je gerede kans dat diegene bij voorbaat jou je voordeel misgunt, en dat hij gaat dwarsliggen.’ Een veel gehoord advies is dan ook: ‘Je moet wat voor jezelf beginnen en ervoor zorgen dat je onafhankelijk bent.’

Ook binnen het christelijk geloof lijkt eenieder zijn eigen kronkelpad naar God te volgen. Terwijl de rooms-katholieke kerk leegloopt, schieten allerlei ‘volle evangelische’ kerkjes met klinkende namen als Gods Bazuin, als paddestoelen uit de grond.

Vaak is zo'n volle evangelische ‘kerk’ niet meer dan een onderhuis of een vervallen buurthuis. In mijn serie over de leegloop van de rooms-katholieke kerk blijkt dat de kerk zich ‘te passief’ opstelt waar de overheid het laat afweten. Een christelijke econoom meent dat het probleem van de rooms-katholieke kerk niet zozeer het tekort aan voorgangers is, maar dat hij kampt met ‘onvoldoende gestructureerde kadervorming’. Volgens hem zijn er ‘voldoende elementen’ in de katholieke samenleving die gebundeld zouden kunnen worden, zodat de kerk meer het maatschappelijke voortouw zou kunnen nemen. ‘De kerk is als los zand bezig,’ stelt de econoom. Een euvel dat zich in alle gelederen van de Surinaamse samenleving voordoet.

Zo word je bij overheidsdiensten - soms zelfs in hetzelf-

[p. 130]

de gebouw - vaak van het kastje naar de muur gestuurd, omdat de ambtenaren zelf kennelijk ook geen samenhang zien. Toen ik een keer toestemming wilde hebben voor het maken van televisieopnamen op de luchthaven Zanderij, verwees de luchthavendirectie me naar het ministerie van Transport. Vandaar werd ik doorgestuurd naar de commissaris van politie, die me op zijn beurt weer verwees naar de luchthavendirectie. Het is niet zozeer een kwestie van kwade opzet, meer van ongestructureerdheid. Niemand lijkt te weten wie precies welke verantwoordelijkheid draagt.

Het was - hoe vreemd dat ook mag klinken - een opbeurend gesprek met die econoom, want het is altijd prettig als je voor jezelf dingen kunt verwoorden. De wijze waarop ik als journalist in het Surinaamse veld opereer, laat zich het beste omschrijven als ‘los zand’.

Omdat ik in het begin nergens echt de mogelijkheid heb gekregen een constructieve bijdrage te leveren, heb ik elke losse opdracht aangegrepen. Als freelancer ben ik nu wel productiever dan ooit, maar door het gefragmenteerde bezig zijn, ontbreekt het gevoel van bevrediging en ben ik zo langzamerhand verzand in losse opdrachten. De stress is toegenomen, zonder dat er iets substantieels ligt. Op korte termijn zit dat er ook niet in, vrees ik. Vandaar dat ik steeds vaker mijn motivatie van de grond moet schrapen als ik 's morgens uit bed stap. Ik heb voor 1998 besloten geen losse opdrachten meer aan te nemen en de lopende opdrachten af te bouwen. Dit om de batterij weer op te laden en ruimte te creëren voor bezinning.

Tijdens de eindejaarsvergadering van de redactie van ‘Kompas’ - de zaterdagbijlage van De Ware Tijd - bleek ik niet de enige freelancer te zijn die zich niet aan de afspraak van twee artikelen per maand had gehouden. Iedereen had ‘andere prioriteiten’, ofwel: het draaiende houden van de eigen toko. Voor mij houdt dat in: voorrang geven aan Nederlandse opdrachtgevers, terwijl ik lokaal

[p. 131]

van veel meer betekenis zou willen zijn. Daarvoor ben ik immers geremigreerd.

Ik sprak mijn gevoel van onvrede hierover uit en gaf de redactie te kennen dat ik het komende jaar ook ‘Kompas’ tot prioriteit zou willen verheffen, maar dan moet er wel wat tegenover staan. In ruil voor de mogelijkheid meer gestructureerde invulling te kunnen geven aan het geheel, ben ik bereid financieel in te schikken.

Suriname is door het tekort aan mankracht een land van de mouwen opstropen en scheppen maar. Dat maakt Suriname tot een ideale proeftuin voor Nederlandse stagiairs. Hier stage lopen, betekent in het diepe worden gegooid en op jezelf aangewezen zijn. Een paar maanden geleden zat ik met een stagiaire op een terrasje. ‘In Suriname heb je ten minste het gevoel dat je iets betekent,’ zei ze over het land van haar roots. En: ‘In Nederland ben je maar een onbetekenend onderdeeltje van het hele systeem.’

In de zwoele atmosfeer nipte ik tevreden aan mijn biertje en knikte instemmend. Zo was het maar net. Nu ik me een zandkorrel voel, denk ik daar iets genuanceerder over. Mijn republiek voor een systeem!

10 januari 1998