Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Ingeburgerd

Twee maanden geleden ergerde ik me nog als mijn oude Chinese buurman voor de zoveelste keer in één week zijn huisvuil stond te verbranden, en mijn huis daardoor blauw van de rook stond. Maar nadat ik een kast had uitgeruimd en weken met het grofvuil bleef zitten, realiseerde ik me dat mij niets anders restte dan de boel te verbranden. Zo raakte ik op een namiddag weer iets meer ingeburgerd in Suriname door de straat in rook te hullen. Mijn buurvrouw onderstreepte dat toen ze voorbijfietste en enthousiast riep: ‘Ah, je wordt al een echte Surinamer.’ Ter aanmoediging bracht ze later nog wat dozen en oude huisraad. Hierdoor viel mijn laatste restje schroom weg, want ik voelde me toch een beetje asociaal toen ik de rook bij de buren naar binnen zag trekken.

Het functioneren van de vuilophaaldienst in Paramaribo mag geen naam hebben. En als de dienst al komt, zijn de

[p. 59]

straathonden, waarvan Suriname er te veel heeft, ze meestal voor geweest. Het resultaat is dat overal op straat kapotte zakken liggen met al het afval eromheen. Sommige bewoners hebben er wat op bedacht: ze hebben plateaus op palen getimmerd waarop de vuilniszakken worden geplaatst. Maar waar de honden niet bij kunnen, daar klauteren de ratten moeiteloos naar toe. De ratten gaan zo tekeer dat ik aanvankelijk dacht dat mensen hun vuilnisbak gewoon op de plateaus leegkieperden. En om in de hete zon rottend vuil op borsthoogte te moeten passeren, is minstens zo onaangenaam als over een berg vuil heen stappen.

De ratten van Paramaribo zijn indrukwekkend, zowel qua formaat als in aantal. Een keer, toen de zon al bijna onder was en ik een vuilnisplateau naderde, kon ik mijn ogen niet geloven. Als een grijze waterval van ziekte en verderf verlieten de ratten en masse het plateau.

De hoeveelheid vuil in en rond Paramaribo fascineert me. Soms, als ik bij een open veld aankom, kan ik er minuten naar kijken en dan vraag ik me af hoe meer dan tien jaar afvalophoping ooit nog opgeruimd kan worden. In de buitenwijken functioneert menige berm als dumpplaats, en in delen waar men nooit aan bouwen is toegekomen, lopen straten dood in een afvalberg die vaak een fossiele vorm heeft aangenomen.

Plastic is eveneens verstikkend veel aanwezig. In Suriname zit om elke aanschaf plastic, en iedereen mietert het op straat. Na mijn jaren in Holland moet ik eraan wennen dat ik nergens met mijn batterijen terecht kan. Vooralsnog kan ik ze niet weggooien, want ik weet wat dat aanricht.

Tijdens een interview voor een artikel over ondervoeding, sprak ik een diëtiste van het Bureau Openbare Gezondheidszorg. Zij zei dat Surinamers nog veel kunnen verbeteren aan hun eigen voedselvoorziening. Bijvoorbeeld door zelf groenten en fruit te verbouwen. ‘Ik moet erbij vermelden dat wij Surinamers lui zijn. Zolang we niet

[p. 60]

bereid zijn hard te werken, komen we er niet,’ stelde de diëtiste

Een arts van Pro Health wees ook op het ‘besmette milieu’ van Paramaribo. Ze zei: ‘Je kunt een kind iedere dag goed te eten geven, maar bij een infectie- of wormziekte blijft het ondervoed omdat het onnodig veel voedingsstoffen verbruikt. Deze ziekten heersen vooral in buurten waar toiletten op erven staan die overstromen tijdens regenval. In dat geval is er in Paramaribo sprake van een structureel probleem. Het is belangrijk dat men ook deze verbanden ziet.’

Dat de ene situatie de andere overtreft, bleek weer eens toen ik mijn vriend Orrin opzocht in de wijk Blauwgrond, die geroemd wordt vanwege zijn vele Javaanse eettentjes. Het pittoreske van de zandstraat waarin hij woont, wordt tenietgedaan door een kilometer lange strook afval, nog geen vijf meter van de woonerven verwijderd. Het geheel is extra grimmig door het roestende grofvuil dat varieert van ijskasten tot autokarkassen. Van een bordje dat ergens staat met het verzoek gelieve geen vuil te storten vraag ik me af of het ernst of luim is.

Toen Orrin mij 's avonds naar de bushalte bracht via een ‘tussendoorroute’, bleek de vuilnisstrook slechts een voorbode van een uitgestrekte vuilnisbelt. Een vergelijking met Mexicaanse toestanden - waar mensen op de belt wonen - lijkt op zijn plaats. Het werd me allemaal even te veel: de duisternis, het misselijkmakende aroma van verrotting en brandlucht, en het geritsel van ratten. ‘Ja, zo leven wij hier,’ zei Orrin op een toon alsof hij me bewust door een treurige versie van Alice in Wonderland voerde. Zijn uitspraak herinnerde me aan de woorden die werden uitgesproken bij de nederlaag van de Frontpartijen tijdens de presidentsverkiezing. Daarover werd op de radio gezegd: ‘Ze hebben de rekening gepresenteerd gekregen vanwege hun onbezorgdheid voor hun achterban.’

Mijn vraag of hij hier iedere dag doorheen liep, beant-

[p. 61]

woordde Orrin bevestigend. ‘Je kunt beter omlopen, want dit is echt slecht voor je geestelijk welzijn,’ zei ik welgemeend.

Nu zit hij voor zes weken op Sint-Maarten, waar hij tijdens een festival een ‘gouden slag’ hoopt te slaan met de verkoop van zijn zelfgemaakte leren sieraden. Zijn leefomstandigheden sluiten aan bij de beschrijving van het besmette milieu. Met het verdiende geld wil hij zich uit dat milieu kopen.

Plechtig houd ik me aan mijn belofte meerdere malen per week zijn hoogzwangere vrouw en twee zoontjes op te zoeken. Wanneer de buschauffeur voor de zoveelste keer het onrendabele laatste deel van de route laat liggen voor wat dat is, leg ik in de ongenadige hitte de laatste kilometers te voet af. Mijn hele lichaam gloeit. Bij de vuilnisbelt aangekomen, besluit ik haast instinctief de route in te korten door binnendoor te steken. Terwijl ik mijn adem zoveel mogelijk inhoud, realiseer ik me hoe gemakkelijk het is in een goed geoliede maatschappij omstandigheden te vermijden die slecht zijn voor je geestelijk welzijn.

Terwijl ik mezelf uitlach, put ik moed uit het idee dat tijdens een bijeenkomst op de werelddag Clean up the World een stuurgroep is opgericht, met als taak een milieubond op te zetten. Ik heb me vrijwillig opgegeven als stuurgroepslid, want aan zo veel ratten mag een mens niet wennen.

2 november 1996