Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Geurloos

Op verzoek van Salomé, een goede vriendin in Nederland, bezocht ik haar oma. De nog kranig ogende vrouw beklaagde zich over het feit dat er steeds minder producten in het maandelijkse ‘sociaal-vangnetpakket’ zaten. Over de kwaliteit van de rijst zei ze: ‘Er zit zo veel vuil in dat ik pijn in mijn rug kreeg van het lang zitten uitlezen.’ De groezelige rijst die ze me toonde, leek wel van de grond naast de pelmachines te zijn geschraapt. ‘Hier heb ik gisteren twee uur over gedaan,’ zei ze over een handvol stralende witte rijst in een schaal. Ook liet ze me een grauw stuk zeep zien. ‘Ik doe er maar de afwas mee, want dit ga ik niet op mijn lichaam smeren.’

Ze drukte het tegen mijn neus. Hoe hard ik ook snoof, het bleef een geurloze substantie. Eveneens zat er bij het pakket een tube tandpasta van het schreeuwerige merk fresshhh - van Nederlandse makelij. Oma merkte kras op: ‘Ik kan me niet indenken dat ze in Holland weten dat we dit van het ontwikkelingsgeld krijgen. Alleen die handelaar wordt er beter van, want dit pakket is zogenaamd veertienduizend gulden waard. Laten ze me liever het geld geven, daar kan ik betere dingen voor kopen.’

De schappen van de Surinaamse winkels en supermarkten zijn inderdaad goedgevuld. Desondanks zijn de pakketten die familieleden uit Nederland opsturen niet overbodig. Het prijsniveau van menig product ligt hoger dan in Nederland, en het is doorgaans een kwestie van kiezen

[p. 46]

tussen dure merkartikelen en dumpkwaliteit. Ik had besloten geen geavanceerde, meebewegende scheermesjes meer te kopen. Niet alleen betaalde ik er de helft meer voor dan in Nederland, maar ook kon met hetzelfde geld een weeshuis voor een maand van suiker worden voorzien. Toch ben ik gauw van deze vorm van solidariteit afgestapt, want uiteindelijk bleek goedkoop toch duurkoop.

Ik had maar liefst drie van die al snel botte wegwerpscheermesjes nodig om mijn - niet eens zo stevige - baard te verwijderen. Daarbij moest ik oppassen mij niet in het gezicht te snijden, want ergonomisch klopten de scheerapparaatjes van geen kant.

Voor een dweilmop met emmer moest ik omgerekend vijfendertig gulden neertellen, ofte wel achtduizend Surinaamse gulden. Zelfs ik moest even slikken van zo'n bedrag voor iets wat zichtbaar van slechte kwaliteit was. Voor de Surinamer die met het minimummaandloon van rond de dertigduizend gulden moet rondkomen, is dat een kapitaal. Tijdens de derde dweilbeurt scheurde het korfje waarin de mop wordt uitgewrongen, en bij de volgende beurt brak de dunne aluminium steel. Staand dweilen is in Suriname dus een luxe, concludeerde ik en ik liet de voorgenomen grote schoonmaak maar zitten.

Wat mijn hele leven in Nederland niet is gelukt, vond hier in luttele maanden plaats: ik ben een bewuste consument geworden en ik schaf niks aan voor ik het van alle kanten heb bekeken. Het zijn juist de eenvoudige dingen waarmee de Surinaamse producent te lichtzinnig omgaat. En de kat wordt zelden in een behoorlijke zak verpakt.

Naast het aanbod van al deze producten van inferieure kwaliteit wordt de klant in Suriname ook nog eens verre van koninklijk behandeld. Doorgaans worden zure gezichten getrokken bij tijdrovende afhandelingsrituelen. Je wijst een dame aan wat je belieft. Zij vult een formulier in. Vervolgens ga je daarmee naar een andere hoek van de zaak om te betalen. Met een stempel ‘betaald’ begeef je je

[p. 47]

naar een derde balie, waar je het product en een stempel ‘afgeleverd’ krijgt.

Dit alles kost zo'n vijf minuten per balie. Niet één keer hoor je ‘goedemorgen’, ‘bedankt’ of ‘tot ziens’. Behalve dat we hier te maken hebben met een zuivere vorm van bureaucratie - kenmerkend voor dienstverlenend Suriname - zijn de winkeleigenaren ook gedwongen om dit omslachtige systeem te hanteren. Wie geen apart personeel aanstelt voor de kassa en de voorraad, loopt het risico binnen de kortste keren van goederen te worden beroofd door het onderbetaalde personeel, dat met die gestolen waar thuis een eigen toko begint.

Menig Surinamer die zich vergaapt aan een doodgewoon huishoudelijk apparaat moet zich in dezelfde droomtrance bevinden als de gemiddelde westerling die een Rolls-Royce bewondert. Een ijskast - in de tropen een onmisbaar apparaat - kost al bijna tweehonderdduizend Surinaamse gulden. Toen ik bij de verkoopster van een warenhuis informeerde naar de voorwaarden om op afbetaling te kopen, kwam het erop neer dat je daarvoor een maandsalaris van meer dan zestigduizend moet hebben. De helft van de vraagprijs moet contant worden betaald en de andere helft dient afgelost te worden tegen een fiks rentepercentage. ‘Meneer, tot mijn schaamte moet ik u zeggen dat wij niets doen voor de armeren. Persoonlijk vind ik dat vreselijk,’ zei de verkoopster toen ik vroeg hoe het ‘gemiddelde huishouden’ een nieuwe ijskast moest bekostigen.

Ik lees hier altijd nauwkeurig de vervaldata van etenswaren. Vage merken laat ik sowieso links liggen. Is men in Nederland verwend met vervaldata die soms wel twee jaargangen bestrijken, in Suriname is het oppassen geblazen. Niet zelden is er nog maar een maand te gaan, of is de termijn zelfs al verstreken.

Het beroep van handelaar moet in Suriname een lucratieve bezigheid zijn, want producten met een te korte ver-

[p. 48]

valdatum - die in het verkwistende Westen niet meer te slijten zijn - worden hier tegen restantprijzen opgekocht. Laatst stuitte ik eindelijk op mijn favoriete snoepjes: winegums, en nog wel van mijn favoriete Nederlandse merk. De vervaldatum repte van eind 1997, maar de winegums, die een licht wit randje bleken te hebben, smaakten taai.

Bij nadere bestudering van de verpakking kreeg ik sterk de indruk dat er een nieuwe vervaldatum over de oude heen was gedrukt. Ik vond dit extra kwalijk omdat ik voor deze toch wel ordinaire snoepjes een bonbonprijs - chic in dollars aangegeven en de voorgedrukte fabrieksprijs negerend - had betaald.

Teleurgesteld omdat ik de sappigheid van verse winegums te goed ken, besloot ik mijn buurjongetje ‘blij’ te maken met de zoetwaar. Overigens niet zonder enige wroeging, want onlangs had ik in de krant gelezen dat in India kinderen om het leven waren gekomen na het eten van ‘vergiftigde snoepjes’; een derdewereldtafereel dat ik niet langer als een ver-van-mijn-bedshow kon wegmoffelen. Maar ik vertrouwde op het gegeven dat ook voor de oude vervaldatum gold: ‘Ten minste houdbaar tot...’ De volgende dag was ik pas echt gerust toen ik mijn buurjongetje, even vrolijk als altijd, zijn fleurige vlieger zag oplaten.

5 oktober 1996