Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

[p. 38]

Noodsignaal

Regelmatig meldt de krant dat er een verdachte op de vlucht is neergeschoten, zwaar gewond of zelfs gedood is. Dit nadat de politie ‘waarschuwingsschoten’ heeft gelost. Gezien de onverschillige reacties van iedereen blijkt het hier een normale gang van zaken te zijn. Iets waar ik met mijn verstand niet bij kan, vooral omdat het veelal gaat om mensen die uit armoede stelen of pogingen daartoe doen.

Het is weer raak, en nu blijkt het stelen van een blikje worst de aanleiding te zijn geweest. Ik heb besloten het voorval als kapstok te gebruiken voor een artikel over buitenproportioneel politiegeweld. Dit wordt mij echter van alle kanten afgeraden, want Latour - zoals de buurt heet waar het schietincident heeft plaatsgevonden - is het ‘Sodom en Gomorra’ van Paramaribo en iedere vreemdeling die zich daar begeeft, wordt steevast beroofd of verlaat de buurt in ‘adamskostuum’.

Als gewaarschuwd man begin ik bij de politiepost in Latour. Tijdens het gesprek met een inspecteur laat ik mijn plan ‘de politie eens flink aan de tand te voelen’ algauw varen. Tegenover me zit een wanhopige officier van een zwaar onderbezet en slecht uitgerust korps, dat vecht tegen de bierkaai. In Latour worden soms zo'n twintig berovingen per week gepleegd. ‘We beschikken niet over vervoer en communicatiemiddelen zoals in Amsterdam,’ zegt de inspecteur, die uitlegt dat hierin ook de keus ligt voor het neerschieten van verdachten in plaats van het verspreiden van een signalement. ‘Je weet niet of ze gewapend zijn. Onze dagcel wordt niet voor niets “hel” genoemd.’ Ik ga niet in op zijn uitnodiging er een kijkje te nemen. Eerder ben ik al geconfronteerd met de mensonterende situaties van dagcellen, waar het naar zweet en urine stinkt en wel twintig man opeengepakt zitten. Over de dagcel gevuld met ‘alleen creolen’, zegt de inspecteur: ‘Als we er een Hindoestaan bij opsluiten, dan is het alsof

[p. 39]

je een stuk vlees tussen de piranha's gooit.’

Een onderinspecteur rijdt me naar het terrein waar het schietincident zich heeft afgespeeld. Als we ons midden in de wijk bevinden, word ik stil van het ons omringende verval en de armoede. Niet eerder heb ik de sociaal-economische diepte waarin Suriname is verdwenen zo mogen ervaren. Totaal kapotte straten met veel houten krotten en roestige golfzinkplaten als schuttingen. De verstopte trenches zijn gevuld met stinkend, stilstaand water. Het gras is overal veel te hoog en op de vuilstortplaatsen vertonen ratten een verontrustend tam gedrag.

Als kleuter heb ik in de omgeving van Latour gewoond. Waarschijnlijk heb ik daarom extra moeite met het beeld van schaars geklede kinderen die zich - onwetend van wat er in de wereld te halen valt - op blote voeten over de modderige erven begeven. Dat ik later in het rijke Westen ben opgegroeid, lijkt niet meer dan een speling van het lot. In de wijk heerst het paars van de vlaggen van Bouterses partij ndp, als noodsignaal van mensen die letterlijk verzuipen als het regent.

‘Stille getuigen,’ zegt de politieman over de geknakte stengels in het twee meter hoge onkruid waar de verdachte is overleden. Algauw komt er een delegatie aanzetten. Ook de moeder van het slachtoffer is erbij. ‘Ze hebben mijn enige zoon vermoord,’ zegt ze hartverscheurend huilend. Even later verliest ze het bewustzijn en ligt ze in het gras.

De onderinspecteur tilt haar samen met de omstanders in de auto. Als hij vraagt of ik meega, besluit ik achter te blijven tussen een nog aangeslagen en boze menigte. Als ik vertel dat ik journalist ben, verdwijnt de vijandige sfeer en komen de verhalen los. Een vrouw vertelt hoe ze door het gras had gezien dat de verdachte eerst in de arm werd geschoten en daarna in de boeien werd geslagen. Nadat de overvallen leverancier van het blik worst had bevestigd dat hij de dader was, zou de agent de serie fatale schoten van dichtbij hebben gelost.

[p. 40]

‘Wat zo'n pijn deed, was dat hij daarna als een beest op het erf werd gesleept,’ zegt ze. De jongeman, Pele was zijn bijnaam, heeft nog ‘gesmeekt’ voor zijn leven. Volgens de omstanders stond nog helemaal niet vast dat hij inderdaad de dief van het blik was.

Pele blijkt het zestiende slachtoffer - het tweede met dodelijke afloop - van een ‘schietgrage agent met weinig woorden’. Voor zijn vorige daad - daarbij schoot hij zijn magazijn leeg op een weerloze verdachte - kreeg de Hindoestaanse agent een voorwaardelijke celstraf opgelegd en een, nog steeds lopende, proeftijd van drie jaar. Zijn slachtoffers zijn voornamelijk creolen. ‘Hij is bij de politie gegaan om mensen neer te schieten, en vooral creolen,’ weet een van de omstanders te melden.

Uit gesprekken met (criminele) slachtoffers, die ik buiten Latour weet op te sporen, maak ik op dat agenten verdachten de dood in het vooruitzicht stellen en soms, in een poging tot liquidatie, op de arrestant blijven schieten als deze al zwaargewond op de grond ligt. Mij worden daarbij ongevraagd de afschuwelijke littekens op hun lichamen getoond, veroorzaakt door kogels van wetshandhavers.

Eén commissaris wil niet alle schuld van het buitensporige politiegeweld afschuiven op de onderbezetting van zijn korps. ‘Ons korps is de afspiegeling van een gewelddadiger wordende samenleving,’ concludeert hij.

Als ik het artikel heb ingeleverd, krijg ik enkele dagen later van de hoofdredacteur te horen dat hij de komende vier weken niet tot plaatsing overgaat, vanwege de presidentsverkiezing die naar zijn mening ‘te etnisch’ wordt uitgespeeld. ‘Jouw stuk zou nog meer etnische spanningen kunnen veroorzaken.’

Mijn voorstel om alle zinnen en passages over racisme te schrappen, brengt hem niet op andere gedachten. Vreemd, want de commissaris is heel duidelijk over het racisme in zijn korps en de samenleving: ‘We doen onvoldoende om dit probleem bespreekbaar te maken; terwijl

[p. 41]

we het ontwijken, groeit het.’ En voor deze commissaris was ik nog wel gewaarschuwd, vanwege zijn Hindoestaanse afkomst. Mij was verzekerd dat hij dit alles ‘in alle toonaarden’ zou ontkennen.

Ik moet vaststellen dat mijn geboorteland is verworden tot een rechteloze staat. Na deze anticlimax voel ik een lichte koorts opkomen. Ik zie het als reactie op het verwerkingsproces. De argumenten van de hoofdredacteur trek ik niet zozeer in twijfel, maar in een week heb ik te veel ellende moeten zien en aanhoren om ze als feiten te accepteren. Al mijn aantekeningen heb ik aangeboden aan de mensenrechtenorganisatie Moiwana '96. Dat is het minste wat ik kan doen voor mensen die zich niet realiseren dat ze kunnen opkomen voor hun grondrechten.

21 september 1996