Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Terug van Mars

Tevreden over kleine resultaten zat ik van de week in de bus. Op de Centrale Markt had ik me niet laten afschepen met de eerste de beste prijs voor een berg mango's. Na uitvoerig te hebben betast en geroken, had ik die berg zelf samengesteld. Ik verkeerde weliswaar niet in de waan de bodemprijs te hebben betaald, maar mijn Hollandse accent

[p. 35]

is voor kooplui voldoende reden om de dubbele prijs te vragen. Ook was ik tevreden dat ik eindelijk, vriendelijk doch dringend, mijn achterwerk en ellebogen had ingezet om de bus in te komen.

Ik moest me wel over mijn schaamtegevoel heen zetten, want in Suriname is het ieder voor zich: mannen verdringen vrouwen, en jongeren verdringen ouderen. Het alom geroemde Surinaamse respect en de eerbied voor ouderdom lijken te zijn meegesleurd in de sociaal-economische val.

Ik zat helemaal achterin, ingeklemd tussen een schattig creools meisje en een flinke dame. Omdat het meisje naar me bleef kijken alsof ik van Mars kwam, gaf ik haar een mango. De bus in Paramaribo is meestal niet veel groter dan een bestelbus. Dit oncomfortabele gegeven wordt gecompenseerd door doorgaans stevige bubblingmuziek. Als de normale plaatsen bezet zijn, worden de zijstoeltjes uitgeklapt en zit je als zweetharingen in een ton zonder middenpad.

Toch is de bus een van de leuke dingen die het leven in Suriname biedt. Echte haltes zijn er niet. Bij elke enigszins logische hoek kun je hem aanhouden. Hoewel er schelknoppen in de busjes zitten, weigert de typische Surinamer deze te gebruiken. Die roept: ‘Chef, halte!’ Zitje helemaal achterin en moet je er als eerste uit, dan ontstaat er beweging in de achterwerken, de volle bepakkingen en de in- en uitklappende stoeltjes, zonder dat er gezucht of gesteund wordt.

Ik had me voorgenomen eerst rustig te acclimatiseren in Suriname. Maar als journalist kon ik me niet onttrekken aan de zich algauw aandienende politieke aardschokken, zoals de brand van het parlementsgebouw en het uiteenscheuren van de zittende regeringspartij vhp. Tegelijkertijd beleef ik Suriname als een doorlopende toneelvoorstelling. Het land is duidelijk niet het mijne. Met de maatschappelijke verwarring, politieke verwikkelingen en het alledaagse onrecht ben ik niet opgegroeid.

Wel probeer ik zoveel mogelijk te participeren, door te

[p. 36]

fietsen, te lopen en met het openbaar vervoer te gaan, om zodoende voeling te krijgen met hetgeen de gewone burger moet doorstaan. Toch is het niet helemaal echt. Het is mijn keus, en die is vrijwillig, hetgeen mij tot een toeschouwer maakt.

Ik was ruim op tijd op weg gegaan naar de c-47, de vakbond waarvan politicus Fred Derby de leider is. Waar ik uitstapte, verkochten arme kinderen van een jaar of tien kranten langs de weg. Ieder keer als het licht op rood sprong, renden zij met alle gevaar van dien naar de auto's die nog niet tot stilstand waren gekomen. Op de stoep van zand zaten hun moeders onder een boompje dat als beschutting diende tegen de felle zon. Ze verkochten vruchten.

Als een onrustige westerling beende ik voorbij. Toen ik omkeek en het rustieke tafereel in me opnam, realiseerde ik me dat ik niet normaal bezig was in deze hitte. Mijn oog viel op een stenen bankje onder een palmplant. Ik zeeg er neer en besloot een mango te eten. Het werden er drie. Dit was de eerste keer sinds mijn terugkeer naar Suriname dat een stemmetje in mij zei: ‘Relax, neem je tijd en geniet ook van de geneugten, je bent niet langer een voorbijganger.’

Op mijn verzoek had de beheerster van het door mij betrokken ‘onderhuis’ een tuinman opdracht gegeven de overwoekerde tuin te fatsoeneren. Een klus van drie dagen, waaraan alleen een houweel te pas kwam. Op een ochtend besloot ik de rommel bijeen te harken die de tuinman had laten liggen. Getooid in een oud sportbroekje en een hemd inspecteerde ik op slippers de tuin. Voor het eerst besteedde ik echt aandacht aan de twee mangobomen. Met een stok sloeg ik wat vruchten uit een boom, en voor ik het wist had ik een ontbijt van mango's uit eigen tuin. Met volle teugen genoot ik van het aardse bestaan dat voor mij was aangebroken. Sindsdien ben ik me meer op dat genieten gaan toeleggen.

Ik heb vandaag dan ook besloten thuis te blijven. In mijn koele werkkamer zit ik tegenover een muur van herinne-

[p. 37]

ringen, met foto's van vrienden, ansichtkaarten en plaatjes met westerse taferelen. In Nederland werd ik vlak voor mijn vertrek een paar keer op Internet geconfronteerd met een uitspraak van Salvador Dalí in NRC Handelsblad: ‘Ieder afscheid is de geboorte van een herinnering.’

Dit sterkte mij bij het afscheid nemen van Nederland. Gesteund door dierbare herinneringen schrijf ik vol energie en weet ik mij omringd door mijn groene hofje in Zorg en Hoop, waar ik rond zevenen word gewekt door de vogels. Bij het zien van het gouden ochtendgloren sta ik dan met een gevoel van ‘pluk de dag’ naast mijn bed.

Tussen het schrijven en het huishoudelijke werk door, loop ik naar de tuin en pluk wat kersen, olijven of een sappige birambi. Ik verheug me nu al op de sapatilles die snel rijp zullen zijn.

Het kost allemaal niets: de zon, de vruchtbomen, de vogels. Een rijkdom die ik des te meer waardeer dankzij het feit dat ik ben opgegroeid in het dichtbevolkte Westen, waar mensen opeengestapeld voortdurend elkaars verblijfsrecht betwisten, en waar je voor elke scheet toeslag moet betalen. Met een toenemende innerlijke rust, die ik niet eerder heb mogen ervaren, doorzie ik het nut van al wat leeft. Zo ruimen de mieren dode insecten en etensresten op. Dus als je niet wilt dat ze binnenkomen, moet je de boel schoonhouden.

De kamrawintjes (kamerwijfjes), transparante reptielen die aan het plafond kunnen kleven, schijten weliswaar op je computer, maar houden de boel wel mugvrij. Ook het feit dat ze irritant tsjilpend hun omzichtige paringsritueel inzetten, neem ik op de koop toe. Oké, als er te veel jonkies naar beneden komen kletteren, haal ik de bezem erdoorheen. Verder is het leven en laten leven.

14 september 1996