Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

[p. 16]

De nuloptie op zak

Het verschil in welkom zijn, nu ik voor onbepaalde tijd in Paramaribo ben neergestreken, is beduidend anders dan in 1993. Toen was ik er voor een ‘herkennismaking’ met mijn geboorteland, dat ik als kleuter had verlaten. De anders zo geroemde Surinaamse ‘open deuren’ vallen nu plotseling en pijnlijk voor mijn neus dicht.

Op verzoek van de hoofdredacteur van het avondblad De West had ik tijdens een kort werkbezoek in maart een rapport samengesteld over wat er zoal verbeterd kon worden aan zijn dagblad. De inhoud, met daarin ook mijn taakomschrijving, had zijn instemming. ‘Ja, alles komt in orde,’ waren steeds zijn bemoedigende woorden. Tot mijn verbazing viel kort voor mijn vertrek naar Suriname geen contract in de bus, maar een herbespreking van het rapport. Het kwam erop neer dat er geheel niets zou veranderen aan zijn krant, die een voorbeeld van treurig amateurisme is.

‘Het is onmogelijk typisch Europese ideeën in de Surinaamse samenleving te planten. Na wat geschiedkundig werk te hebben gelezen, is mij gebleken dat de huidige Surinaamse mentaliteit niet afwijkt van die van tweehonderd jaar geleden,’ beargumenteerde de hoofdredacteur. Verder verweet hij mij op grond van het rapport een ‘schoolmeesterhouding’. Mij werd, pal voor mijn vertrek, ‘verder succes in de toekomst’ toegewenst.

Ik had onvermijdelijk de man zijn product afgekraakt, realiseerde ik me achteraf. Maar ook de contouren van mijn eerste Surinaamse Judas tekenden zich af. De ironie wil dat dezelfde hoofdredacteur, voor wie ik in 1993 een halfjaar kosteloos had gewerkt, mij nog vaderlijk had ingefluisterd mijn remigratie goed te overwegen. ‘Want de tenen in Suriname zijn niet alleen gevoelig in de lengte maar ook in de breedte,’ zei hij.

Mede op grond van deze les breng ik de eerste dagen be-

[p. 17]

zinnend thuis door in de wijk Zorg en Hoop, waar het groen van vruchtbomen heerst, onder een meestal blauwe hemel, opgefleurd door bloemen, vlinders en vogels. ‘Vrienden’ en kennissen bellen dat ik gearriveerd ben, past daar niet bij. Het zal hectisch genoeg worden in het land dat door zijn eigen mensen wordt getypeerd als een land van ‘krabben-in-een-ton’, waar ze elkaar met de scharen naar beneden halen.

Sowieso moet ik bijkomen van de omstandigheden op de dag van aankomst. Paramaribo en omgeving waren getroffen door zwaar noodweer. Grote delen van de stad waren ondergelopen. Overal dreef gedumpt afval uit de vele sloten die de stad kent. Ook de aanblik van de overstroomde erven langs de weg van het vliegveld Zanderij naar Paramaribo, was niet bepaald opbeurend. Het normaal zo schilderachtige tafereel van authentieke nederzettingen, was plotseling een derdewereldvoorstelling van door tijd en stilstand verweerde woonkrotten, die nog altijd verstoken zijn van waterleiding en elektriciteit. Het was alsof het doorgaans zonnige Suriname mij bewust confronteerde met een troosteloze keerzijde, zodat ik er goed van doordrongen zou raken in welke maatschappelijke bedding ik stapte.

Na ongeveer een week van binnenblijven, heb ik mijn eerste afspraak met de uitgever van het ochtendblad De Ware Tijd, waar een functie van eindredacteur vacant is. Omdat mijn huis nog kaal en leeg is, logeer ik voorlopig bij oom Frans en zijn gezin. Het huis is, zoals de meeste huizen, niet voorzien van een ‘hydrofoor’, dus is douchen niet vanzelfsprekend. Ook vandaag is er geen waterdruk. Ik hou het bij tandenpoetsen en het opfrissen van mijn gezicht en bezwete lichaamsdelen met het spaarzame water dat uit de laag aangebrachte ‘voetenkraan’ komt sijpelen.

In het centrum van Paramaribo banjer ik, genietend van de ochtendzon, met een portfolio onder de arm naar mijn afspraak. Een lichtblauwe smog van het verkeer vult de

[p. 18]

straten. Nu ik hier ‘voorgoed’ ben, springen des te meer de vuilnishopen in het oog op de open plekken en in de uitgeholde houten panden waar ratten en ander ongedierte ongestoord huishouden. Maar ook de vele plastic boterhamzakjes op straat, die als gevolg van de crisis hun intrede deden als goedkopere variant van frisdrankbekertjes (met rietjes te consumeren) en inmiddels hoofdverstoppingsoorzaak zijn van de toch al aftandse rioleringen. Met het versleten vernis van de panden, zijn ook de meeste huisnummeringen onzichtbaar geworden.

Ik heb me opperbest gekleed, want ondanks de transformatie van Paramaribo tot vuilnisbelt, zijn de Surinamers nog altijd op de kleren. Als de bewaker van het pand, een oude man met geldbeluste ogen, de uitgever aanwijst, verbaas ik me over de haast huiselijke wijze waarop deze gekleed is. ‘Ik ben graag informeel,’ zegt hij later op zijn kantoortje als ik mijn verrassing hierover uit. Ik voel me op mijn gemak bij de dertiger die in Canada heeft gestudeerd en gewoond.

‘Ik weet het, je blijft er altijd een allochtoon,’ onderbreekt hij me vriendelijk als ik krampachtig probeer uit te leggen dat mijn vertrek uit Nederland niet is ingegeven door een gevoel van minderwaardigheid. ‘En hoe hoger je komt des te groter de tegenwerking; het institutioneel racisme,’ zegt hij wijs. ‘Maar het doet er niet toe, als je maar tot het inzicht bent gekomen dat je uiteindelijk in Suriname thuishoort,’ sluit hij de informele fase af.

‘Ik ben altijd van de nuloptie uitgegaan,’ antwoord ik op zijn vraag of ik in de problemen ben gekomen na de plotselinge afwijzing door zijn concurrent.

‘Dat is een populaire term die door de regering-Venetiaan werd gebezigd,’ reageert hij vermakelijk. ‘Je gaat ervan uit dat je niets van een ander hoeft te verwachten, en alles wat er extra bij komt kijken is mooi meegenomen.’

‘Er wordt alleen maar naar de politiek gekeken als zondebok voor de neergang van het land,’ stel ik als het ge-

[p. 19]

sprek is beland bij de sociaal-economische situatie. ‘Maar ook de producenten zullen een bijdrage aan de progressie moeten leveren. Het probleem van Suriname is dat er van alles één of hooguit twee is, waardoor er nauwelijks opstuwende concurrentie is.’ Ook zeg ik onomwonden dat zijn dagblad, dat weliswaar aan kop ligt, verbeterd zal moeten worden.

De uitgever ontvouwt zijn vernieuwingsplannen en geeft daarbij de nodige confidentiële informatie prijs. We praten erover hoe ik als eventuele schakel daarin zou passen. Ik maak duidelijk dat ik, ongeacht de functie, graag mijn stempel op het blad wil drukken. ‘Dit zeg ik nu al vast, zodat we een hoop energie over en weer besparen, mocht er bij voorbaat te veel weerzin zijn binnen de redactie,’ licht ik toe. Het gesprek verloopt prettig zakelijk, zonder omzichtige rituelen die gekraak van tenen moeten voorkomen. Na de kennismaking met zijn collega-uitgever, krijg ik een gedichtenboek van de mij onbekende Surinaamse dichter Michaël Slory te leen, getiteld En nu voorgoed vriendschap. Het eerste gedicht heet ‘Eigen ritme’. Met de nuloptie in gedachten verlaat ik het pand.

10 augustus 1996