|
| |
| |
| |
Dietser of Duitser?
George Kettmann Jr: Het Erf aan Zee
S. Barends: Viva la Muerte
S. Barends: Bruine Rebellen in
Oostenrijk
Dat er ten onzent een bloeiende nazi-litteratuur (ik zeg voor de duidelijkheid:
nazi-litteratuur, hoewel haar representanten zelf liever het woord ‘Diets’
misbruiken) bestaat, zal wel niemand willen beweren; maar er bestaat nochtans
zoiets, dat om verschillende redenen de aandacht verdient. In de eerste plaats,
omdat wij niet mogen bevorderen, dat deze auteurs, die zich toch al chronisch
miskend voelen, zich nog miskender gaan voelen; in de tweede plaats, omdat de vlucht in de rhetoriek en romantiek een internationaal
verschijnsel is, waarvoor in de Nederlandse afdeling van het nazidom de symbolen
pasklaar uit voorraad worden geleverd. Wij stuiten hier op de
allermerkwaardigste paradox, dat een beweging, die voor zichzelf tegenover alle
andere bevolkingsgroepen het nationale besef opeist, haar symbolen uit het
buitenland betrekt; de enige internationale, die in Europa nog functionneert, is
de fascistische... waarvan de leden onderling, ieder voor zich door een
specifiek-nationale bevoorrechtings- en uitsluitingsclausule onderscheiden van
de ander, echter óók bestemd zijn om op elkaar te botsen, elkaar te verachten,
elkaar zo nodig te vuur en te zwaard te vernietigen! Dit lijkt een zeer
ondoelmatige vorm van internationale solidariteit, maar niettemin bestaat zij,
dank zij de verbeelding van mensen, die nog niet geleerd hebben van ‘Volkstum’
op ‘Lebensraum’ over te schakelen. In het begrip ‘Lebensraum’ immers komt de
paradox pas duidelijk voor den dag; daar maakt de internationale wederzijdse
leverantie van phrasen plaats voor de onbemantelde landhonger, het naakte
imperialisme, dat door ‘Volkstum’ nog werd verbloemd. In zoverre zijn de heren
George Kettmann Jr en S. Barends, die de voornaamste steunpilaren der
Nederlandse nazi-litteratuur uitmaken, dan ook al weer bij hun tijd
achtergeraakt; het is inderdaad moei- | |
| |
lijk om bij te blijven, nu de
propagandaleuzen zo snel moeten worden verwisseld, dat er haast geen gelegenheid
is om rustig over ‘Dietschland’ te dichten, waarvan deheer Kettmann c.s. de
eenheid voorbereiden, naar zij zeggen; men zou zich bijna in de klinkers van het
woord gaan vergissen. ...
In zijn bundel Het Erf aan Zee, verschenen bij de Amsterdamsche
Keurkamer (niet te verwarren met de Reichskultur-kammer), zet de heer Kettmann
de traditie voort van zijn eerste fascistische dichtbundel De Jonge
Leeuw. Deze poëzie is een mengsel van brave natuurlyriek en snorkende
propaganda voor het bovengemelde ‘Dietschland’, het erf aan zee, waarvoor de
dichter wil waken en strijden. Hij treedt in de voetstappen van Wies Moens en
vooral René de Clercq, die in dit gezelschap als een heilige wordt vereerd met
dezelfde hevigheid, waarmee de Joden en bolsjewieken er worden veracht. Zo dicht
de heer Kettmann:
Er groeit in menschen nieuw geloof
waar 't hart op den dag blijft wachten
- daarvoor zijn de nachten
Wij zijn door 't nieuwe aangeraakt
- wat deert het dan te sterven,
Er is een krachtig volk ontwaakt
Daar zijn wij reeds midden in de romantiek: de runen op de erven. Een man, die in
een wereld van techniek, van machines, van mechanisering, van radio, van film en
andere moderne symbolen leeft, bedwelmt zich aan runen, die hij niet kan lezen,
op erven, die geïdealiseerd worden; en door die vlucht in de romantiek zou ‘een
krachtig volk ontwaakt zijn’? Een krachtig volk, zou men zo zeggen, dient zich
in de eerste | |
| |
plaats rekenschap te geven van zijn werkelijke positie
in de moderne Europese samenleving der volkeren, inplaats van met runen te
coquetteren. De heer Kettmann echter luistert liever naar zangers uit het
verleden:
... hoor je den Bard en 't heldenlied, mijn zoon,
waarvoor je vaders hart geen woorden vindt?
Of hij roept de schim van Sigurd op (p. 21), of die van de viking (p. 31 vv.);
het verkeer met die historische personages, omwolkt door de romantiek à la
Hofdijk, is hem sympathieker dan de confrontatie met al die prozaïsche
nuchterheden van onze dagen. Er bestaat bij de heer Kettmann een direct verband
tussen deze sombere dweperij met dode helden en zijn bulderende propaganda voor
‘Dietschland’; wat tegen deze idealen complotteert wordt betiteld als Fransen,
Joden, negers en communisten; dat alles spant samen tegen ‘Dietschland’, zoals
het samenspande tegen Spanje, waaraan de heer Kettmann ook een aantal vurige
liederen wijdt. Het eigenaardige van dit soort rhetoriek echter is, dat zij
nauwelijks verschilt van die van ‘links’; vroeger vergoot men rhetoriek voor
‘het proletariaat’ of ‘de mensheid’, thans voor ‘Dietschland’ of ‘het erf aan
zee’ (met de runen). Rhetoriek blijft echter onherroepelijk rhetoriek, en de
bezieling, die ervan uitgaat, is pover. Het best bevalt mij de heer Kettmann nog
in een gedicht als De Wijze Katers (opgedragen ‘aan de heeren
van het Comité van Waakzaamheid’), waarin hij er rond voor uitkomt, dat hij wil zitten waar nu anderen zitten:
Gij likt uw fulpen huid zoo wijs tevreden,
als dikke poezen zit gij in de zon
- Ter Braak en Donker, Poels en Du Perron -
en droomt van schotels melk en teederheden.
Men strijkt u gaarne langs de hooge ruggen,
gij rekt u, streelt en gaapt - gij zijt zoo wijs
en voelt u lekker in dit paradijs:
de tragen moeten prooi zijn van de vluggen.
| |
| |
Maar nauw'lijks hoort gij òns, of - God beware,
het oog loenscht groen met rechte dunne spleet
- gij bláást omdat gij u verraden weet
- wij weten hoe de duiven naar u star en!
Gij laat uw staarten als met stekels zwellen,
haalt al uw nagels uit het week foedraal
en sist ons aan - fèl anti allemaal,
want ons bedriegt gij niet met uwe zachte vellen.
Gij - op 't fluweel als heele potentaten-
zijt al door Moskou voor de jacht gehuurd;
weet dit: het heeft den langsten tijd geduurd,
dan komen wij - wij durven jullie haten!
In dit gedicht zit onmiskenbaar Schwung; het behoort tot de beste uit de bundel
vooral door het krachtige en overtuigende slot: ‘wij durven jullie haten’. Van
intiemer vreugden getuigt het poëem Op mijn Zwarte Hemd:
Voor enk'le uren had ik jou weer aan,
mijn stug en deeg'lijk hemd - ik draagje zelden,
maar steeds met Eere vreugd, als 'k mij ga melden,
wanneer de Leider zijn appèl laat slaan.
En verder:
Zwart staatsgevaarlijk hemd, je krijgt je recht
net als de streepjes, stippeltjes en ruiten
der saaie hemden - éénmaal kom je buiten
met, héél veel and're - houdt het voor gezegd!
De heeren vreezen, dat het volk jou ziet,
maar onze vanen waaien al voor morgen
en dàn kom jij, die vaak werd opgeborgen,
en - 't zal ze spijten - slijten deed je niet!
Na deze lofzang op het onverslijtbare hemd, dat tot dusverre nog niet in de
handel verkrijgbaar was, verlaten wij de heer | |
| |
Kettmann om over te
gaan naar de poëzie van S. Barends, Viva la Muerte. Ook de
heer Barends is overtuigd Dietser, maar bij hem kan men de klinkers ie en ui al
veel gemakkelijker verwisselen dan bij zijn collega Kettmann; de heer Kettmann,
anders gezegd, denkt nog geheel in de rhetoriek van het ‘Volkstum’, de heer
Barends nadert al tot die van het ‘Lebensraum’, getuige b.v. zijn gedicht Duitsche Visschers op de Noordzee, die ‘visch vangen voor het
vierjarenplan’ en zich daarbij bedenken, dat de ‘Führer’ ook aan hen denkt,
‘ginder in Berlijn’; dit kunnen toch wel onmogelijk Dietse vissers zijn, vissend
voor de heer Mussert, ginder in Utrecht. ‘Christus ontwaakt als stormsoldaat
weer op aarde’, zegt de heer Barends in zijn inleidend gedicht, en ‘zal met ons
opstaan en zingen... achter of vóór de mi trailleurs’: aldus de Paasgedachte van
de modeme Dietser. Een deel van 's heren Barends' poëzie is (jammer voor zijn
Dietsheid) geschreven in de toon van de Jood Heine De Ballade van
Annalouis), een ander deel ontstond als imitatie van het Duitse (of
Dietse) expressionisme (b.v. Stad en Ragnarök), dat thans overigens in zijn oorspronkelijke vorm als ‘ontaard’
geldt:
Wij staan in het water en gillen
hoogfrequente lange gillen
die tegen den laaghangenden hemel slaan
Enzovoort, enzovoort. Ook de heer Barends wil natuurlijk terug naar een
romantisch verleden, en wel: naar Thule, het land in het Noorden, waar, naar hij
zegt, ‘ál mijn (zijn) heimwee huist’. Men kan zich voorstellen, hoe eens de
Thulinger | |
| |
vikings op boomstammen afzakten via de Shetlandseilanden
naar de monden van de Rijn, waar zij toen Dietsland stichtten; 100 jaar voor
Christus. Dit erf aan zee wordt blijkbaar thans nog geregeerd door een hertog,
want het gedicht Dietsche Passie is opgedragen aan Frans
Daels, ‘professor te Gent, Rebel in België, Hertog van Dietschland’, Kan een
mijner demoliberale lezers mij meedelen, waar deze hertog de heirban gebiedt
over zijn vazallen, en in welk jaar hij door vrije Dietse mannen op het schild
werd geheven?
‘Werk van een jong dichter, even vurig en vervaarlijk als de slagen, waarmee
Siegfried zijn zwaard smeedde’: aldus wordt de poëzie van de heer Barends door
de uitgever geannonceerd. De mentaliteit van deze Siegfried blijkt echter nog
duidelijker uit een gelijktijdig verschenen ‘verhaal van Bloed en Grenzen’, Bruine Rebellen in Oostenrijk, waarin wij de historie van een
helemaal niet meer Dietse, maar volbloed Duitse (Oostenrijkse)
nationaal-socialist voorgezet krijgen. Met een onmiskenbare vlotheid, variërend
tussen Bruno Brehm en een slechte Ernst von Salomon, wordt hier het leven van de
frontsoldaat Hofer beschreven, die na ‘'t verraad’ van 1918 een strijder wordt
voor het komende Derde Rijk. Na veel leed geleden te hebben, mag hij eindelijk
nog beleven, dat de Duitsers Oostenrijk binnenrukken; het wordt hem
getelefoneerd door een vriendin, terwijl hij in Parijs zit, en daarbij ontstaat
een mystieke persoonsverwisseling. Want: ‘de stem, waarmee ze het zegt - de
stem, die hij hoort, is niet de hare. Het is de stem van den kleinen korporaal
uit Braunau. Van den man, in wien ze geloofd hebben, al die lange jaren lang,
den man, die niets meer is dan een taak en een groote vervulling. Van den man,
die nooit loog, die een heel oude zwijgende belofte nu gestand heeft gedaan.’
Ernst von Salomon rechtvaardigde in zijn roman Die Geächteten
de moordenaars van Rathenau; de heer Barends, die niet eens een Duitser, maar
een Dietser is, verheerlijkt Planetta, de moordenaar van
Dolfuss:
‘In Oostenrijk groeien de dagen nu langzaam naar Juli toe. In Juli komen ze uit
de loopgraven. In Juli wordt Dolfuss neergeschoten. Ja, hij was er bij, Hofer.
| |
| |
Dolfuss was een best kerekje en een vroom Christen, braaf en weldadig. Maar het
was een kerekje, dat het Rijk verried, dat de soldaten uit den oorlog verried,
en met de eeuwige vijanden van het Rijk heulde.’
Daarom moest ‘het beste kerekje’ sterven, zoals Rathenau moest sterven. Ook ten
onzent hebben wij blijkbaar al van die litteraire landsknechten, die een moord
op ‘een best kereltje en een vroom Christen’ niet tellen, als hij aan de
vervulling van hun bloederige wensdromen over ‘het Rijk’ in de weg staat. De Dietse heer Barends geneert zich niet hier te verklappen, dat
hij de idee van de uitbreiding van het Duitse ‘Lebensraum’
door moord van harte toejuicht. Want Planetta: ‘Weet je, wie dat is? Dat is de
beste kerel van de heele wereld’; schrijft deze fijne geest. Men kan het zich
voor gezegd houden: ‘de beste kereltjes’ zullen opgeruimd worden door de ‘beste
kerel’, dat is de moraal van een persoon, die zich elders in zijn verhaal
notabene durft te beklagen over de gewelddadigheid der
democratic: ‘wanneer ergens, nù en altijd, een vrouw door drie mannen met haar
hoofd op den trottoirband wordt geslagen... dan gebeurt dat in naam van de
heilige democratic.’
Nù en altijd: de pogrom van November 1938 ligt enkele maanden
achter ons. Wij zullen daarom aan deze Dietse waarheidsliefde verder geen woord
meer verspillen, noch aan de ‘Keurkamer’, die zulke geschriften uitgeeft,
gedachtig aan het woord van Corbière: ‘Surtout dans mes dégoûts, j'ai des goûts
élégants’.
|
|
Auteursrecht onbekend