Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens

Over de lezing van de heilige Schrift

Onder geestelijke lezing verstaan wij het lezen van geestelijke boeken, zoals uiteenzettingen over de christelijke leer of de liturgie, verhandelingen over het volmaakte leven of levensbeschrijvingen van de heiligen. We noemen de lectuur van zulke boeken echter alleen geestelijke lezing, als we de bedoeling hebben haar als een hulpmiddel voor ons inwendig leven te laten dienen. Als we ze slechts lezen uit nieuwsgierigheid of om van de betreffende onderwerpen studie te maken (hoe prijzenswaardig dit ook is), spreken we niet van geestelijke lezing.

De lectuur van zelfs de schoonste werken moeten we wel onderscheiden van de lezing der heilige Schrift. Uit de meest verheven boeken die door mensen geschreven zijn, zullen we nog een keuze maken en ons meer tot het ene dan tot het andere voelen aangetrokken. We kunnen ons veroorloven, het niet altijd met den schrijver eens te zijn, en in ieder geval zijn we steeds op onze hoede hem niet al te gemakkelijk onze instemming te geven. Dit alles geldt echter niet voor de heilige Schrift, het woord van God, dat iedere christen moet liefhebben en met de grootste eerbied aanvaarden. Het boek dat onder Gods eigen ingeving is geschreven en dat de Kerk steeds als de grondslag van haar prediking heeft beschouwd (en dat tegelijkertijd de kern van deze heilige overlevering en het bewijs van haar waarachtigheid bevat), mogen we niet beneden of naast enig ander boek stellen. We mogen niet anders doen dan in nederigheid naar dit woord van God luisteren. ‘Als gij de ware wijsheid van de goddelijke Schriften wilt verwerven,’ schreef Cassianus, ‘haast u dan vóór alles een onwankelbare ootmoed des harten te verwerven, welke u voert niet tot de wetenschap welke hoogmoedig maakt, maar tot die welke verlicht in volmaakte liefde. Want voor een onzuivere ziel is het onmogelijk die gave van het geestelijke inzicht te verwerven. Vermijd daarom zorgvuldig, dat uw toeleg op de lezing het werktuig zou worden van uw val door de hoogmoed die hij in u wekt; maar zorg er voor, dat hij u het licht der wetenschap schenke en de eeuwige heerlijkheid, die beloofd is aan wie haar verwerven’.

De woorden van de heilige Schrift zijn dikwijls moeilijk te begrijpen. Zij zijn geschreven in een taal en in literaire vormen die

[p. 1497]

ons vreemd zijn geworden. Wij weten dat vele gedeelten van het Oude Testament voorzeggingen of aanduidingen bevatten van de volheid der openbaring in het Nieuwe Testament. Vele van deze profetieën en voorafbeeldingen zijn na een korte verklaring zonder meer duidelijk. We vinden echter vele andere voorafbeeldingen en toepassingen in de woorden van Christus, in de geschriften der apostelen, in de liturgie en in de oude overleveringen der Kerk, die niet zo voor de hand liggen en die toch noodzakelijk of althans dienstig zijn om de heilige Schrift beter te begrijpen. Vooral het gebruik dat de Kerk in de lezingen en gezangen der liturgie van de Bijbel maakt, kan ons helpen dieper in dit geheim van de samenhang der beide Testamenten door te dringen. Passages uit de Oud-Testamentische geschiedenis van het Joodse volk zullen we dan langzamerhand als voorafbeeldingen van het nieuwe heil in Christus leren zien, waardoor ons gelovig inzicht in de geheimen zal toenemen en wij gesterkt zullen worden in onze hoop en in onze liefde. (Vele verklaringen en overwegingen in dit boek zijn bedoeld ons op deze samenhang van het Oude en het Nieuwe Testament opmerkzaam te maken.)

Wij leren deze betekenis van de heilige Schrift niet begrijpen, als wij haar lezen als een gewoon boek. Het woord van God moeten we proeven, langzaam, eerbiedig en met grote aandacht. Dikwijls zal de eigenlijke zin van de heilige boeken ons niet duidelijk zijn; zelfs de grootste heiligen en theologen hebben bekend, dat vele teksten van de Bijbel hun duister zijn gebleven. Maar als wij lezen in de goede gesteltenis, dan worden wij somtijds opeens getroffen door een bepaalde passage of een enkel woord slechts, en wordt ons het inzicht gegeven dat ons voor ons innerlijke leven dienstig is. Om zulk een inzicht te verkrijgen, om de genade te ontvangen van ‘de spijze op de juiste tijd’, moeten wij ons op de lezing van de heilige Schrift door gebed voorbereiden.

Als wij niet gewoon zijn de heilige Schrift te lezen, zouden wij ontmoedigd worden, indien wij onze lezing begonnen met de boeken van Moses en de overige historische boeken van het Oude Testament. Vóór alles moeten wij lezen het Nieuwe Testament en daarvan op de eerste plaats de Evangeliën, welke de woorden bevatten van onzen Heer zelf. De geheimen van Christus' heilswerk - Menswording, Verlossing, genade en Kerk - vinden wij eveneens in de Handelingen der Apostelen en de Brieven, waarvan die van den apostel Paulus vaak moeilijk te begrijpen zijn. In de Openbaring van den heiligen Joannes zullen wij liever de heerlijkheid van het Lam en het geluk der heiligen overwegen en ons rekenschap geven hoe vurig de Kerk verlangt naar Christus' wederkomst, dan ons verdiepen in de ogenblikkelijke toepassing van de gruwelen welke volgens de visioenen van den apostel het rijk van Satan op aarde vergezellen.

De grote betekenis van de boeken van het Oude Testament bestaat daarin, dat we er de voorzeggingen en de voorafbeeldingen vinden die ons dieper doen doordringen in de openbaring en de volheid van het heil, welke ons in het Nieuwe Testament zijn

[p. 1498]

geschonken. Vóór alles moeten ons lief zijn de psalmen, het gebed der Kerk bij uitstek; zij bevatten in kort bestek het gehele Oude Testament, zijn voorafbeeldende geschiedenis, zijn profetie en geestelijke lering, en dit alles in de vorm van gebeden waarin wij steeds nieuwe rijkdommen zullen ontdekken.

Zonder veel moeite kunnen wij lezen het boek der Spreuken, de Prediker, Wijsheid en Ecclesiasticus; eveneens de kleine historische boeken, Ruth, Tobias, Judith en Esther. De lezing der profeten begint men het best met Isaias en Jeremias.

Wil men de overige historische boeken met vrucht lezen en in het algemeen de grote gedachten der profeten leren verstaan, dan moet men goed doordrongen zijn van de grote motieven, waarop het Oude Testament steunt: de Belofte, het Verbond en de Wet, en men moet wel verstaan dat de eigenlijke betekenis van deze motieven gelegen is in de werkelijkheid, waarvan zij de voorafbeeldende verklaring zijn: de vervulling van de Belofte in Menswording en Verlossing, de vervulling van het Verbond in het geestelijke Israël der Kerk, en de vervulling van de Wet in de geestelijke liefdewet van het Nieuwe Verbond.

In de traditie van de monniken en de oude geestelijke schrijvers heet de lezing van de heilige Schrift de ‘lectio divina’, de ‘heilige lezing’. In het algemeen heeft men hieronder de lectuur van de Bijbel verstaan. Maar in het bijzonder werd en wordt deze benaming gebruikt voor de zeer bepaalde manier van lezing, waarbij lezing en beschouwend gebed met elkaar zijn verbonden. In deze zin is de ‘heilige lezing’ een bepaalde vorm van meditatie, waarbij de lezing telkens door een kortere of langere overweging wordt onderbroken. Niet iedere passage uit de heilige Schrift zal ons stof tot overweging bieden, omdat de eigenlijke betekenis er van ons dikwijls verborgen blijft. Maar somtijds zal een klein gedeelte, een enkele regel zelfs, voldoende zijn om onze gedachten op de beschouwing van de geestelijke waarheden richten. We kiezen hiervoor bij voorkeur de heilige Evangeliën, de Handelingen of de Brieven der apostelen. Ook deze meditatie beginnen we door ons in Gods tegenwoordigheid te plaatsen en bewust alle herinneringen aan onze zorgen en beslommeringen uit te bannen. En wij besluiten haar met een gebed, waarin we ons inzicht in Gods heil omzetten in goede voornemens en aan God de kracht vragen deze goede voornemens ook metterdaad na te komen.

‘Moge het goddelijk woord zich in ons vasthechten en onze harten doen ontvlammen, zodat wij bij het aanhoren er van kunnen zeggen: “Brandde ons hart niet in ons?” Dat wij daardoor van onze ongerechtigheden en zonden worden ontslagen en zo, rein geworden, met zuivere lippen en een zuiver hart en een geheel zuiver geweten dank brengen aan den almachtigen God in Christus Jesus, wien heerlijkheid is en macht in de eeuwen der eeuwen.’ (Origenes)

[p. 1499]

Gebed van den heiligen Ephrem
vóór de lezing van de heilige Schrift

Heer Jesus Christus, open de oren en ogen van mijn hart, om uw woord te horen en te verstaan, en uw wil te doen, want ik ben een balling op aarde. Houd uw geboden niet voor mij verborgen. Ontsluier mijn ogen, en ik zal de wonderwerken van uw wet aanschouwen. Toon mij de raadselen en verborgenheden van mijn hart en van uw wijsheid. Want op U heb ik mijn hoop gevestigd, o God, dat Gij mijn hart en verstand moogt verlichten.

Gebed van Cassiodorus

Verleen, Heer, aan hen die uw Schriften lezen, voortgang te maken; geef hun die uw wet zoeken, vergiffenis van alle zonden; opdat wij die vurig verlangen tot het inzicht van uw Schriften te komen, niet worden verduisterd of verblind door het donker van enige zonde. Trek ons tot U door de kracht van uw almacht. Sta niet toe dat zij, die Gij door uw kostbaar bloed hebt vrijgekocht, verdolen volgens de gril van hun eigenzinnigheid. Duld niet dat uw beeld in ons wordt verduisterd, dat beeld hetwelk de bescherming van uw genade in volle luister in ons kan doen voortbestaan.

Verleen ons, bidden wij, Heer, de heerlijke heiligheid van deze aanschouwing; en stel hen, in wie Gij zulk een brandend verlangen naar deze rijkdom hebt verwekt, niet teleur. Mogen wij U eens aanschouwen gelijk Gij leeft in de eeuwigheid, U die het niet beneden U hebt geacht voor ons te lijden. Mogen wij aanschouwen de luistervolle Majesteit van U, die hebt willen verschijnen in de vernedering van ons vlees.

Ander gebed voor de lezing van de heilige Schrift

Gezegende Heer, die hebt gemaakt dat alle heilige Schriften werden geschreven tot onze onderrichting; geef dat wij ze zo aanhoren, lezen, begrijpen, leren en inwendig in ons opnemen, dat door de vertroosting van uw heilig woord wij mogen ontvangen en voor immer vasthouden de hoop op het eeuwige leven, welke Gij ons hebt geschonken in onzen Verlosser Jesus Christus. Amen.

Gebed voor de lezing der heilige evangeliën

Ontsteek in onze harten, Heer, het onblusbaar licht van uw goddelijke kennis, en open de ogen van onze geest voor de onderrichting van het Evangelie. Stort in ons uit de vrees voor uw heilige geboden, opdat wij de begeerten van het vlees ten onder brengen, wandelen naar de geest, en ons denken en handelen richten naar het welbehagen van uw wil. Want Gij zijt het licht van onze ziel

[p. 1500]

en van ons lichaam, Christus God, en U verheerlijken wij tezamen met uw eeuwigen Vader en met uw alheiligen, goeden en levendmakenden Geest, nu en altijd, en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

Na de lezing kan men bidden:

Uw inzettingen zal ik overwegen, uwe woorden niet vergeten. Want uw geboden zijn mijn overpeinzing, en uw bevelen mijn raadslieden.

Ik klem mij vast aan uw getuigenissen, Heer; maak mij niet te schande.

Zie, ik bemin uw geboden; doe mij leven volgens uw gerechtigheid.

Ik ben de uwe, verlos mij; want ijverig streef ik al uw inzettingen na.

Neem mij aan volgens uw woord, en ik zal leven; en stel mij in mijn verwachting niet teleur. (Ps. 118)