Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens

[p. 576]

6 januari
De verschijning des Heren

Het mysterie van deze feestdag is niet alleen dat van Christus' geboorte; vandaag vieren wij veeleer het geheim van den mensgeworden God die Zich aan de wereld openbaart. Wij noemen het daarom de Epiphania Domini (de Verschijning des Heren) of de Theophania (Godsverschijning).

In het Westen is het voornaamste motief van dit feest dat van de openbaring des Heren aan de heidenen, die in de personen der magiërs - de drie koningen zoals de volksverbeelding hen heeft genoemd - naar de kribbe kwamen. Toch vinden we ook in de Latijnse liturgische gebeden herinneringen aan de andere theophanieën van Christus: de verheerlijking des Heren door den Vader bij de doop in de Jordaan (het voornaamste motief van deze feestdag in de Oosterse Kerken), de openbaringen van Christus' Godheid door het wonder te Cana, door de genezing van den melaatse en den zoon van den honderdman, en door het stillen van de storm op het meer. Al deze motieven vinden wij in de evangelielezingen van de octaafdag en van de Zondagen na het feest terug. In de liturgie van vandaag zijn het voornamelijk de openbaring aan de wijzen, de doop van Christus en het wonder te Cana.

Het is God zelf die onder ons is verschenen. Vandaag overwegen wij dat Hij niet alleen het liefelijke Kerstkind is, maar ook ‘de Heer en de Heerser’ (Mal. 3, 1) en ‘het teken dat zal worden tegengesproken’ (Luc. 2, 34). In de lofzang der Vespers horen we reeds de echo van het rumoer der soldaten, die op weg zijn de onnozele kinderen te doden:

Herodes, vijand goddeloos,
hoe vreest gij nu voor Christus' komst?

De wijzen zijn slechts stoffering op dit feest. Wij zien hen voorbij voor het eeuwig wijze Kind, het Woord van God, dat tussen een hofstoet van engelen op zijn troon is gezeten. De glans van de ster, het getuigenis van den Vader bij de doop, het wonder te Cana wijzen op den mensgeworden Zoon. die Zich aan de wereld doet kennen, aan de volken van de zee en aan alle stammen der

[p. 577]

heidenen. Daarom is dit feest van Christus' verschijning ook het feest van de roeping der volkeren, het feest van de Kerk, en worden ons op de laatste Zondagen na het feest, en op Septuagesima en Sexagesima, in de liturgie de parabels voorgelezen, waarin Christus het geheim der Kerk het eerst heeft gepredikt. Daarom overwegen wij vandaag ten slotte hoe wij door het doopsel uit de heidenen door Christus tot den Vader zijn gekomen. Want door zijn doopsel werd Christus zelf niet gereinigd; Hij was het integendeel die het water reinigde en heiligde opdat wij door dit water zouden leven.

Eerste overweging (van den heiligen Petrus Chrysologus) - Op drie manieren wordt vandaag de Godheid van Christus bevestigd: door de geschenken der wijzen, door het getuigenis van den Vader, en doordat water in wijn wordt veranderd. Heden ziet de wijze in zijn wiegje liggen schreien Hem dien hij gezocht had in zijn heerlijkheid tussen de sterren. Heden ziet de wijze vol verwondering in windsels klaar voor ogen, dien hij tussen sterren lange tijd slechts vaag vermocht te zien. Heden peinst de wijze diep verbaasd over wat hij aanschouwt: hoe de hemel op de aarde is en de aarde in de hemel, hoe de mens is in God en God in den mens, hoe in zulk een klein lichaampje kan omsloten worden Hij dien de ganse wereld niet bevatten kan. De wijze kan het niet doorzien en begrijpen; daarom valt hij aanstonds in aanbidding neer, want de luister van sterren, maan en zon, welke hij aan de hemel ziet blinken, kan niet halen bij de heerlijkheid die hij in het vlees op aarde aanschouwt. In een en hetzelfde lichaam ziet hij Godheid en mensheid met elkaar verbonden. Dat hij gelooft en niet in twijfel is, belijdt hij door zinrijke geschenken: wierook schenkt hij aan God, goud aan den Koning, mirre aan Hem die eens sterven zal.

Heden daalt Christus in de bedding der Jordaan om de zonden van de wereld af te wassen. Want dat Hij hiertoe is gekomen, getuigt Joannes met de woorden: ‘Zie het Lam Gods, zie Hem die wegneemt de zonden der wereld’. Heden houdt een knecht zijn heer, een mens zijn God, Joannes Christus bij de hand. Niet om vergiffenis te schenken doet hij dit, maar om ze te ontvangen. Heden klinkt, zoals de profeet zeide, ‘de stem Gods over de wateren’ (Ps. 28, 3); de stem namelijk, welke spreekt: ‘Deze is mijn geliefde Zoon in wien Ik mijn welbehagen heb’ (Matth. 3, 17). Geen andere was er die deze getuigenis kon geven dan de Vader; niemand kent de verborgenheid des Vaders; niemand is getuige van de voortbrenging in de Godheid. Want de Godheid laat Zich niet van buiten af kennen, zoals de Zoon zelf getuigt: ‘Niemand kent den Zoon tenzij de Vader, en niemand kent den Vader tenzij de Zoon’ (Matth. 11, 27). Heden zweeft de Heilige Geest in de gedaante van een duif boven de wateren, opdat zoals die andere duif Noë te kennen gaf dat de zondvloed was geweken, door deze duif men weten zou dat aan de eeuwige schipbreuk der wereld een eind was gekomen. Deze duif brengt niet een twijg van een olijfboom gelijk

[p. 578]

eertijds, maar giet een overvloed van balsem over het hoofd van den nieuwen stamvader, opdat vervuld zou worden wat de profeet had voorzegd: ‘Daarom zalfde U God, uw God, met vreugde-olie boven uw gezellen’ (Ps. 44, 8).

Heden begint Christus hemelse tekenen te doen door water in wijn te veranderen, om zo met daden zijn Godheid te bewijzen, nadat de Vader met woorden reeds zijn Zoonschap had betuigd. Want de Schepper van de elementen is Hij die de elementen in elkaar kan veranderen; wie zonder moeite de natuur kan wederstreven, Hij is het die de natuur heeft gemaakt. Water doet Hij overgaan in wijn, opdat de zwakte van onze natuur door de kracht der Godheid zou worden gesterkt. Bovendien duidt dit wonder reeds op de geheimnisvolle verandering van wijn in bloed, op de zuivere drank welke Christus te drinken zou geven uit de kruik van zijn lichaam, ter vervulling van de profetie: ‘Hoe heerlijk is mijn bedwelmende beker’ (Ps. 22, 5).

Tweede overweging (van den heiligen Augustinus) - Enige dagen geleden vierden wij 's Heren geboortedag; vandaag echter dienen wij met niet minder plechtigheid te vieren, dat Hij Zich aan de heidenen begon te openbaren. Tóén zagen joodse herders den pasgeborene; nù aanbidden Hem wijzen uit het Oosten. Geboren was namelijk de hoeksteen, het punt waarin twee muren samenkomen, de muur der besnedenen en die der onbesnedenen. In hen liet Zich dus zien Degene die ons trefpunt is en van twee dingen één maakt. Welaan dan, gij kinderen en erfgenamen der genade, ziet waartoe gij geroepen zijt, en blijft in vaste liefde en aanhankelijkheid gebonden aan den Christus, die Zich de hoeksteen heeft getoond van jood en heiden. Als wiegekind heeft Hij Zich laten zien aan wie dichtbij en aan wie verre waren, aan de joden in de herders in de buurt, aan de heidenen in de wijzen van verre. Genen waren niet geleerd, dezen waren niet gerecht. Veel domheid was er namelijk in de landelijkheid der herders, veel goddeloosheid in het bijgeloof der wijzen. Maar de hoeksteen voegde Zich naar beiden. Hij die het dwaze in de wereld kwam uitkiezen om de wijzen te beschamen, en zondaars, geen rechtvaardigen kwam roepen, opdat geen grote trots zou worden en geen zwakke hopeloos.

De herders stelden de nabije rest van Israël voor, die door de verkiezing der genade behouden werd, terwijl het van verre komen der wijzen beduidt dat ook wij niet langer vreemden en indringers zijn, doch medeburgers der heiligen en huisgenoten Gods, opgebouwd op de grondslag der apostelen en profeten en met als hoeksteen Christus Jesus, die van twee dingen één gemaakt heeft. Dit heeft Hij gedaan opdat wij in zijn Eenheid de eenheid zouden liefhebben, en zouden trachten de takken weer te bundelen die vroeger met de olijfboom waren verbonden, maar nu ketters geworden zijn; want God vermag hen wederom te enten. Laat ons daarom niet moede worden te beminnen, met de hulp van Hem die leeft en heerst in de eeuwen der eeuwen.