Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens

[p. 19]

Indeling en gebruik van het Groot Gebedenboek

De registers en de inhoudsopgave achter in het boek zullen den gebruiker inlichten betreffende onderverdelingen en afzonderlijke teksten, ook als de hoofdindeling van het Groot Gebedenboek hem vertrouwd is geworden. Een algemeen overzicht van de inhoud zal hem echter de eerste kennismaking vergemakkelijken, en hem bovendien van dienst kunnen zijn dit gebedenboek in zijn geheel te leren gebruiken.

Een enkele opmerking moge aan dit overzicht voorafgaan. De teksten in de verschillende afdelingen van dit boek zijn niet bijeengebracht, opdat men ze alle achtereen zou bidden, maar uitsluitend opdat de gebruiker er een keuze uit zou maken. Niet alleen zouden slechts weinigen tijd en gelegenheid hebben op feestdagen en bij andere omstandigheden al deze teksten te overwegen, zulk een gebruik zou bovendien in strijd zijn met de bedoeling waarmee dit boek werd samengesteld. Getijden, overwegingen en gebeden zijn er in groter overvloed samengebracht om een rijkere afwisseling te bieden, maar vooral om de christenen in contact te brengen met de uiterst gevarieerde schakeringen in de motieven van de christelijke gebedstraditie en op deze wijze een hulpmiddel te bieden tot de verdieping van hun geestelijk inzicht en van hun geestelijk leven. Practisch betekent dit: dat de lezer dikwijls zal blijven verwijlen bij een psalm, een gebed of een passage waardoor hij bijzonder wordt getroffen; dat hij op den duur een eigen keuze maakt van gebeden die hem lief zijn geworden; dat hij zo het sterkende, altijd verse voedsel vindt voor zijn persoonlijk gebed; en dat dit gebed blijft voortduren ook als hij dit gebedenboek uit handen zal leggen.

I. Het eerste deel bevat de dagelijkse gebeden: morgengebeden, gebeden gedurende de dag, voor en na de maaltijden, voor en na arbeid of studie, avondgebeden. Als morgen- en avondgebeden zijn in de eerste plaats de kerkelijke getijden opgenomen: de Lauden en de Vespers voor de verschillende dagen van de week. Op feestdagen en gedurende de bijzondere tijden van het kerkelijk jaar bidde men in plaats hiervan de Lauden en de Vespers, zoals zij in de vierde, vijfde of zesde afdeling van het boek zijn aangegeven (zie hiervoor de kalender op bladz. 29). In plaats van Lauden en Vespers kan men ook als morgengebed de Prime, en als avondgebed de Completen bidden. Bovendien kan men naar eigen voorkeur een keuze doen uit andere morgen- en avondgebeden, die telkens in groepen bijeen zijn geplaatst.

Weinigen zullen gelegenheid hebben om met de priesters en de kloosterlingen de getijden gedurende de dag te bidden (Terts, Sext en Noon). Toch zijn deze, in eenvoudige vorm, in dit gebedenboek opgenomen; zieken en zij die een retraite maken, kunnen door deze gebeden geheel de dag heiligen.

[p. 20]

II. In het tweede deel vindt men de gebeden bij de viering van de Heilige Geheimen, allereerst bij de viering van de heilige Eucharistie. Op de gebeden gedurende de Mis volgens het Romeinse Missaal volgt nog een tweede groep gebeden welke men tijdens de Mis kan bidden, ontleend aan de heilige Schrift en aan verschillende liturgische teksten. Bovendien kan men kiezen uit een groot aantal gebeden voor en na de Communie. De gebeden voor en na de Biecht worden voorafgegaan door overwegingen en vele gebeden van boetvaardigheid; onder meer vindt men hier de zeven boetpsalmen. Deze gebeden dienen niet slechts als voorbereiding tot de biecht; men kan ze eveneens bidden tijdens de Vasten en bij een retraite of andere geestelijke oefening. Hierop volgen de sacramenten van de inwijding: het Doopsel en het Vormsel. Zowel de liturgie van het doopsel der kinderen als van het doopsel der volwassenen werd opgenomen. Men vindt hier bovendien gebeden voor nieuwgedoopten en gebeden bij het ontvangen van het vormsel. Op de uiteenzetting betreffende het sacrament van de Priesterwijding volgt een aantal gebeden voor wijdelingen. Zo wordt ook de plechtigheid van de Huwelijkssluiting en de Huwelijksmis gevolgd door enkele gebeden voor jonggehuwden; bovendien vonden gebeden voor verloofden hier een plaats. Aan de liturgie van de Laatste Zalving en de gebeden voor de stervenden uit het Rituale zijn andere gebeden toegevoegd voor zieken die in gevaar zijn van sterven. Ten slotte vindt men in dit deel nog de vertaling van de meeste zegeningen der Kerk.

III. In het derde deel zijn bijeengeplaatst een aantal gebeden van aanbidding en dankzegging: psalmen, lofzangen der Kerk en tal van teksten uit geheel de christelijke traditie. Men make er een gewoonte van regelmatig een of meer van deze gebeden toe te voegen hetzij aan de gebeden voor of na de Communie, hetzij aan andere oefeningen volgens de feesten en tijden van het kerkelijke jaar, waarvoor de teksten in de volgende afdelingen van het Groot Gebedenboek dienen.

IV. De kring van het kerkelijk jaar volgt men door geregeld gebruik te maken van het vierde deel, dat aan de Geheimen des Heren is gewijd. Het kerkelijk jaar immers is niet anders dan de viering van deze mysteries. Om deze viering geheel tot haar recht te doen komen en ons haar samenhang bewust te doen zijn, werden de feesten van de heiligen, welke als een tweede, ondergeschikte cyclus de kring van het jaar des Heren doorkruisen, in een ander deel van het gebedenboek samengebracht. In dit vierde deel vindt men zowel de feesten des Heren als de bijzondere tijden van het kerkelijk jaar: de Advent ter voorbereiding van het Kerstfeest, de Vasten welke de grote geestelijke oefening is der Kerk en haar voorbereiding op het hoogfeest van onze verlossing, en de Paastijd. Ook de feesten van Kerkwijding behoren tot deze jaarkrans; daarom zijn de getijden van Kerkwijding en een aantal gebeden, welke men op deze dagen kan

[p. 21]

bidden, na het feest van Christus Koning in dit deel opgenomen.

De teksten en gebeden voor al deze feesten en tijden zijn op dezelfde wijze gegroepeerd: een inleiding, een of meer teksten ter overweging, de Lauden en de Vespers, en een aantal gebeden en oefeningen. Keuze en samenstelling zijn zodanig, dat men van deze teksten en gebeden een geheel verschillend gebruik kan maken. Velen nochtans zullen ze op de volgende wijze benutten.

Zowel de inleidingen als de teksten ter overweging kunnen dienen voor de geestelijke lezing (persoonlijke lezing of voorlezing, b.v. bij het begin of aan het einde van de maaltijd). Vooral in de teksten ‘ter overweging’ zullen wij stof tot meditatie vinden. Zijn deze passages soms eens wat moeilijk van inhoud, dan zoeke men de uitleg er van in de voorafgaande inleiding. Is men gewoon als morgen- en avondgebed de kerkelijke getijden te bidden, dan bidde men op die dagen de Lauden en de Vespers, zoals deze telkens ter plaatse zijn aangegeven; indien men de gezongen Vesperdienst bijwoont, dan kan men deze op alle Zondagen en feesten zonder moeite en in zijn geheel volgen (voor deze getijden raadplege men de kalender op bladz. 29 vlg.). De gebeden, welke telkens achter de Vespers zijn afgedrukt, bidde men tijdens het lof of bij het bezoek aan het Allerheiligste Sacrament. Een of meer van deze gebeden kan men bovendien toevoegen aan de dankzegging na de Communie, aan de meditatie, of aan het morgen- of avondgebed. Voor sommige dagen vindt men bovendien bijzondere oefeningen aangegeven; dikwijls ook wordt verwezen naar andere gedeelten van het gebedenboek, die op de betreffende dagen het best kunnen worden benut.

Als aanhangsel op het vierde deel zijn een groot aantal meer algemene gebeden tot den Verlosser opgenomen, in het bijzonder overwegingen en gebeden ter verering van het Allerheiligste Sacrament, van Jesus' Heilig Hart, van het Lijden des Heren en van de Zoete Naam. Vooral in de tijd tussen Pinksteren en de Advent, wanneer geen feesten des Heren worden gevierd, zal men tijdens het lof of bij het bezoek aan het Allerheiligste Sacrament dit gedeelte van het gebedenboek opslaan. Overwegingen en gebeden voor de oefening van de Kruisweg vindt men hier bij de andere teksten ter ere van Christus' heilig Lijden.

V. Het vijfde deel is geheel gewijd aan de verering van de Heilige Moeder Gods. Evenals voor de feestdagen des Heren zijn voor haar feesten overwegingen en gebeden opgenomen, die ons zullen helpen om te verstaan hoe de geheimen van de Moeder samenhangen met de geheimen van haar Zoon en dientengevolge met het geheim van onze verlossing. Naast de Lauden en de Vespers voor de grotere feesten vindt men hier in hun geheel de Getijden ter ere van de heilige Moeder Gods, de zogenaamde Kleine Getijden. Hierna volgt een rijke keuze van lofprijzingen van de Moeder des Heren en smeekbeden om haar bescherming en voorspraak in te roepen, alle ontleend aan de liturgie van

[p. 22]

West en Oost en aan geheel de kerkelijke traditie. Vervolgens is een groot aantal gebeden opgenomen, waarin de Moeder Gods onder haar verschillende benamingen wordt vereerd en aangeroepen. Aan het einde van dit deel vindt men een verhandeling over de devoties tot de heilige Maagd Maria, waaronder het gebed van de Rozenkrans sinds eeuwen een eerste plaats inneemt.

VI. Getijden en gebeden ter ere van de heiligen zijn bijeengebracht in het zesde deel. Op een algemene inleiding over de verering der heiligen volgen allereerst de Lauden en de Vespers en een aantal gebeden voor de grotere feesten van de heiligenkalender: het feest van Alle Heiligen, de feesten der heilige Engelen, van den heiligen Joannes den Doper, van den heiligen Joseph, en van de Apostelen. Hierop volgen de getijden voor de feesten der Martelaren, afzonderlijk voor de feesten van die Martelaren welke op Zondag kunnen worden gevierd: de heilige Stephanus, de heilige Onnozele Kinderen en de heilige Laurentius. Voor andere Martelaren kan men uit godsvrucht de Lauden en de Vespers volgens het gemeenschappelijke bidden. Gebeden ter ere van afzonderlijke Martelaren vindt men achter deze getijden afgedrukt. Eenzelfde indeling is gevolgd voor de verering van de Belijders, de Maagden en de overige heilige Vrouwen. Men vindt hier telkens allereerst de Lauden en de Vespers volgens het gemeenschappelijke (welke men uit godsvrucht op de feesten der heiligen kan bidden in plaats van de getijden, welke in het eerste deel van het gebedenboek voor de dagen der week zijn aangegeven) en vervolgens gebeden ter ere van vele dezer heiligen afzonderlijk; ook deze gebeden zijn in de meeste gevallen ontleend aan de boeken der liturgie. In alfabetische volgorde worden de namen der heiligen genoemd in het algemene register achter in dit boek. Men treft er alle heiligen aan, die door het christenvolk met voorliefde worden vereerd en aangeroepen, maar bovendien nog vele anderen, wier voorbeeld wij indachtig mogen zijn, in de eerste plaats de heiligen van de Nederlanden.

Een uitgebreide kalender van de feesten der heiligen, die iedere dag in de Kerk worden gevierd, vindt men op bladz. 44. Deze kalender is grotendeels ontleend aan het Martelarenboek, waaruit in klooster- en kapittelkerken dagelijks gedurende de Prime een gedeelte wordt voorgelezen. Indien wij als morgengebed de Prime bidden, kunnen wij eveneens (gelijk op bladz. 146 wordt aangegeven) de heiligen van de dag herdenken door hun namen te lezen.

VII. Het zevende deel bevat de gebeden voor de overledenen. Achtereenvolgens vinden wij hier de Mis voor de Overledenen, de plechtigheden bij uitvaart en begrafenis en de begrafenis der kinderen. Hierop volgen de Getijden voor de Overledenen, zoals deze gebeden worden hetzij uit godsvrucht gedurende het jaar, hetzij bij overlijden of begrafenis, hetzij op de gedenkdag van Allerzielen op 2 November. Bovendien zijn hier samengebracht

[p. 23]

vele gebeden voor alle overleden gelovigen en gebeden voor afzonderlijke overledenen, die men bijzonder wil gedenken. Uit deze gebeden, die vrijwel alle aan liturgische bronnen zijn ontleend, zullen velen er een of meer kiezen om ze toe te voegen aan hun dagelijkse gebeden.

VIII. In het achtste deel zijn samengebracht algemene en bijzondere smeekbeden voor de Kerk en de wereld, en voor velerlei noden. Op de Grote Litanie, het klassieke smeekgebed van de Westerse Kerk, volgen gebeden voor de belangen der Kerk, onder meer voor den Paus en de bisschoppen, voor priesters en kloosterlingen, voor de belangen van de Katholieke Actie, voor nieuwgedoopten en geloofsleerlingen, voor hen die vervolging lijden, voor zondaars, dwalenden en afvalligen; gebeden voor de eenheid der christenen, voor de verbreiding van het geloof en voor de missionarissen; ten slotte gebeden om Gods bijstand in te roepen tegen de kerkvervolgers. Vervolgens vindt men hier gebeden voor de regeerders, voor de eendracht tussen de maatschappelijke klassen en voor de vrede der volken. Andere afdelingen zijn nog: gebeden voor het huisgezin, gebeden om geestelijke gunsten te verkrijgen, gebeden voor anderen (hier zijn ook de gebeden voor de zieken bijeengebracht), gebeden bij openbare rampen en ten slotte enkele andere smeekgebeden, met als laatste het Reisgebed.

IX. Het negende en laatste deel is voornamelijk aan uiteenzettingen betreffende het christelijke leven gewijd. Het begint met een verhandeling over de beginselen van het christelijke leven, welke nader worden verklaard door een aantal passages uit geschriften van heiligen en geestelijke schrijvers. Vervolgens wordt afzonderlijk gehandeld over de betekenis en de verschillende vormen van het gebed (ook over de overweging en over het liturgische gebed), over de lezing van de heilige Schrift en over de retraite. De zieken vinden hier een opwekking over het goed gebruik van de ziekte en een aantal gebeden, die in het bijzonder voor hen zijn bestemd. Ook een verhandeling over de aflaten vindt hier een plaats. Met een uiteenzetting over de heiliging van het huiselijke leven wordt dit deel besloten.

Het is duidelijk, dat in de algemene opzet van het Groot Gebedenboek de uiteenzettingen van dit laatste deel niet kunnen worden gemist. Hier immers vinden wij een samenvattende schets van het christelijke leven, waartoe dit gebedenboek als handreiking moge dienen; hier ook wordt gehandeld over de geestelijke kunst van gebed en overweging, waartoe dit gebedenboek als werktuig moge worden benut.

De verschillende beschouwingen van dit laatste deel kan men gebruiken als teksten voor geestelijke lezing, in het bijzonder tijdens een retraite of bij gelegenheid van een andere geestelijke oefening. De enkele gedachten over het lezen van de heilige Schrift mogen den lezer opwekken zelf te naderen tot het geheim

[p. 24]

van Gods woord, niet uit menselijke nieuwsgierigheid, maar met dezelfde eerbied waarmede de liturgie en zoveel geestelijke schrijvers, wier teksten in dit gebedenboek worden gevonden, het gebed en de lering van de Bijbel tot de hunne hebben gemaakt. En mogen de zieken troost vinden in de korte beschouwing en in de gebeden, welke hier bijzonder voor hen zijn toegevoegd.

In een aanhangsel vindt men een groot aantal kerkelijke lofzangen bijeengebracht met hun melodieën. Het zijn in de eerste plaats de lofzangen, die op de feestdagen in Vespers of Lof worden gezongen (in de verschillende afdelingen van het Groot Gebedenboek wordt bij de Vespers telkens naar dit aanhangsel verwezen). Bovendien zijn nog enkele andere gezangen voor het Lof afgedrukt, zodat deze uitgave ook als zangboek kan worden benut. In het eerste deel van het gebedenboek vindt men de melodieën voor de Vespers op gewone Zondagen en voor de Completen.