Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens

[p. 25]

De kerkelijke getijden

Voor alle Zondagen en dagen der week, voor alle grotere feesten en vele feesten der heiligen vindt men in dit gebedenboek de Lauden en de Vespers, de morgen- en avondlofprijzing der Kerk, welke wij kunnen bidden als onze dagelijkse gebeden. Opdat men niet zou worden afgeschrikt door de variaties, welke het gebruik van het officiële getijdenboek voor niet-ingewijden uiterst bezwaarlijk doen zijn, is de orde van het Romeins Brevier in enkele gevallen enigszins vereenvoudigd. De Vespers nochtans vindt men voor alle Zon- en feestdagen aangegeven, zoals zij in de kerken worden gezongen, zodat dit boek kan worden benut als een volledig Vesperale voor de Zondagen en de feestdagen, Met opzet zijn de getijden steeds opgenomen bij de inleidingen, overwegingen en gebeden voor de verschillende feestdagen; juist in samenhang met die teksten zal de zin van het liturgische gebed het best worden begrepen.

Ook de Prime en de Completen (beide met de psalmen voor de Zondagen en de feesten) kunnen als morgen- en avondgebed worden gebeden. De veranderingen van de lofprijzing tot slot van de hymne der Completen worden, waar nodig, bij de verschillende feestdagen aangegeven. Gelijk op bladz. 118 wordt opgemerkt, kan aan het slot van de Lauden, indien men deze uit godsvrucht bidt, het laatste gedeelte van de Prime worden toegevoegd: de gedachtenis der heiligen, de opdracht van de dagelijkse arbeid en de geestelijke lezing.

De zogenaamde Kleine Uren (Terts, Sext en Noon) kan men uit godsvrucht op de aangegeven tijden bidden, zoals men ze vindt in het eerste deel van het gebedenboek. Ook kan men deze uren bidden, gelijk zij zijn aangegeven voor de Kleine Getijden van de heilige Moeder Gods (bladz. 1098 vlg.).

Deze Kleine Getijden van de Moeder Gods zijn in hun geheel uit het Romeinse Brevier overgenomen. Hetzelfde geldt voor de Getijden voor de Overledenen, die somtijds worden gezongen op de vooravond en de morgen van een begrafenis en bij de gedachtenis van Allerzielen, en die door velen uit godsvrucht ook op andere dagen worden gebeden (bladz. 1346 vlg.). Voor de drie laatste dagen der Goede Week zijn ook de Metten (de zogenaamde Donkere Metten) opgenomen.

De geheel nieuwe Nederlandse vertaling van de psalmen der getijden is gebaseerd op de Griekse tekst, welke sinds de prediking der Apostelen in het Westen en het Oosten traditioneel is gebleven. Volgens deze lezing zijn de psalmen tot in onze tijd in de Kerk gebeden en overwogen; de talloze zinspelingen in de gebeden, welke in dit boek zijn vermeld, leggen van deze traditie een duidelijke getuigenis af. In het Westen is deze lezing bewaard gebleven in de Latijnse vertaling, welke sinds onheugelijke tijd een onderdeel uitmaakt van de Bijbelvertaling die de Vulgata

[p. 26]

wordt genoemd. Waar het voor het practisch gebruik van dit gebedenboek wenselijk was, is bij de vertaling in het Nederlands met de verklaringen der exegeten en met de lezing volgens de Hebreeuwse tekst rekening gehouden. Het enige doel hierbij was steeds: te komen tot een tekst die, volgens de traditie van de liturgie, het gebed van den christen kan dienen. Onderverdelingen in de psalmen en afscheidingen, die duidelijkheidshalve moesten worden aangebracht, zijn aangegeven door liggende streepjes.

Van de Latijnse lofzangen der getijden zijn als regel de oorspronkelijke teksten afgedrukt en vertaald, die nu nog voorkomen in de getijdenboeken van de monniken (ten onzent de Benedictijnen en de Cisterciënsers) en van de bedelorden die hun eigen liturgie hebben behouden (Dominicanen en Carmelieten). Niemand zal in onze tijd de literaire bezwaren delen, welke den correctoren onder paus Urbanus VIII hun wijzigingen in de pen hebben gegeven; bovendien is in enkele gevallen door deze correcties niet slechts de frisheid van het origineel, maar ook de eigenlijke en zoveel kernachtiger bedoeling van den dichter verloren gegaan. In het aanhangsel, waar de hymnen met hun melodieën zijn bijeengebracht, zijn de teksten echter afgedrukt in de lezing van Urbanus VIII, volgens welke ze tegenwoordig gewoonlijk in onze kerken worden gezongen. Waar in de Vespers deze lofzangen voorkomen in de oude tekst, wordt steeds naar de gewijzigde tekst in het aanhangsel verwezen. - Er is naar gestreefd de lofzangen zo getrouw mogelijk in het Nederlands te vertalen; de schoonheid van het origineel kan echter in vertaling nimmer worden bereikt.

Het gemeenschappelijk bidden van de getijden

Door de overzichtelijke ordening van de getijden kan dit gebedenboek zonder bezwaar voor het gezamenlijk bidden er van worden benut (uiteraard slechts door hen, die niet tot het bidden van de kerkelijke getijden zijn verplicht). Hierbij kunnen de volgende regels worden gevolgd.

Lauden of Vespers. - Rustig en op gelijke toonhoogte worden de gebeden afwisselend gezegd door een voorbidder en door alle overige aanwezigen. Bij het begin van Lauden en Vespers bidden allen staande en in stilte Onze Vader en Wees Gegroet. Daarna begint de voorbidder met de aanroeping: God, kom mij te hulp (allen maken hier het kruisteken), en allen vervolgen deze inleiding tot en met Alleluja of Lof zij U, Heer, Koning der eeuwige heerlijkheid. De voorbidder heft de eerste antifoon aan; op feestdagen wordt deze door allen van het * af voortgezet. Vervolgens bidden voorbidder en koor afwisselend de verzen van de eerste psalm - steeds bij de helft van het vers even rustend - en tot slot (zonder dat de regelmatige afwisseling tussen voorbid-

[p. 27]

der en koor wordt onderbroken) de beide verzen van de lofprijzing Eer aan den Vader. Voorbidder en koor tezamen herhalen na de psalm de antifoon van het begin af en in haar geheel. Op dezelfde wijze worden ook de volgende antifonen en psalmen gebeden. - Bij het begin van de eerste psalm kan men gaan zitten. In dit geval staat men weer recht na de herhaling van de vijfde antifoon, voor het Kapittel, en blijft men staan tot het einde.

De voorbidder leest het Kapittel; allen antwoorden: Gode zij dank. Van de volgende hymne wordt de eerste regel door den voorbidder gezegd; gezamenlijk vervolgt men deze lofzang tot en met de lofprijzing aan het slot (waarbij men het hoofd buigt). Vers en antwoord na de lofzang worden door voorbidder en koor afwisselend gebeden. Voor Benedictus of Magnificat met de daarbij behorende antifoon geldt hetgeen boven voor de psalmen werd aangegeven. Na de herhaling van de antifoon zegt de voorbidder: Heer, verhoor mijn gebed; en het koor antwoordt: En mijn geroep kome tot U. Als de voorbidder het gebed heeft gelezen, antwoorden allen: Amen. Tot slot bidden voorbidder en koor afwisselend de laatste aanroepingen.

Bij de Vespers voegt men hier nog aan toe hetgeen telkens ter plaatse is aangegeven. In stilte bidden allen Onze Vader. Hierop zegt de voorbidder: De Heer geve ons zijn vrede; en allen antwoorden: En het eeuwige leven. Amen. Vervolgens heft de voorbidder de antifoon aan ter ere van de Moeder Gods, welke verschillend is volgens de tijden van het jaar. Gezamenlijk bidt men deze antifoon tot het einde (behalve op Zondagen en gedurende de Paastijd knielt men neer bij het begin van deze antifoon). Nadat vers en antwoord wederom afwisselend zijn gebeden, zegt de voorbidder het gebed en besluit hij met de bede: Moge Gods hulp voortdurend met ons blijven, waarop het koor antwoordt: Amen.

Volgens het gebruik worden de eerste woorden van een psalm, als deze gelijk zijn aan de aanhef van de voorafgaande antifoon (en deze dus tweemaal achtereen zouden worden uitgesproken), door den voorbidder overgeslagen.
Indien de aanwezigen twee koren vormen, kunnen de psalmen, de hymne en Benedictus of Magnificat ook op andere wijze worden gebeden. In dit geval zegt de voorbidder het eerste vers van de psalmen tot aan *, en wordt dit vers voortgezet door de koorhelft die zich aan de zijde van den voorbidder bevindt. De andere koorhelft bidt het tweede vers; de eerste koorhelft vervolgt met het derde vers, en zo afwisselend tot het einde. De hymne wordt door den voorbidder aangeheven. De koorhelft aan zijn zijde bidt hierna de eerste strofe tot het einde; de andere koorhelft vervolgt met de tweede strofe, en zo voort.
Is een priester aanwezig, dan begint deze met de aanroeping God, kom mij te hulp. Hij leest het Kapittel, en bidt, nadat de antifoon van Benedictus of Magnificat is herhaald, het gebed en de volgende aanroepingen (voor en na het gebed zegt de priester echter: De Heer zij met u, waarop allen antwoorden: En met uw geest). Ook het gebed na de antifoon ter ere van de heilige Moeder Gods en de bede: Moge Gods hulp... worden door den priester uitgesproken.

[p. 28]

Voor het gemeenschappelijk bidden van de Prime geldt wat boven voor het bidden van Lauden en Vespers is gezegd. Behalve de voorbidder wordt echter een lezer aangewezen, die bij de Gedachtenis der Heiligen de betreffende passage uit de kalender leest en aan het einde van de Prime de lezing verricht, na knielend de zegen te hebben gevraagd met de woorden: Geef mij, Heer, uw zegen (in het Latijn Jube, domne, benedicere, wanneer een priester deze zegen uitspreekt). Indien een priester aanwezig is, zegt deze God, kom mij te hulp; hij zal het Kapittel lezen, de verschillende gebeden bidden, de zegen uitspreken voor de lezing, en na deze lezing de laatste aanroepingen voorbidden.

Ook in de Completen wordt de korte lezing verricht door een daartoe aangewezen lezer. Indien een priester aanwezig is, dan leidt deze het gebed tot aan de antifoon Miserere voor de psalmen; hij leest tevens het Kapittel, bidt het gebed (met voor en na de begroeting Dominus vobiscum), spreekt de zegen uit, en zegt het gebed van de antifoon ter ere van de heilige Moeder Gods met de laatste bede Divinum auxilium... Indien geen priester aanwezig is, dan wordt dit alles eveneens door den voorbidder (voorzanger) gezegd. In dit laatste geval spreken allen gezamenlijk de schuldbelijdenis, zoals op bladz. 222-223 in kleinere letters is aangegeven.

Bij het gezamenlijk bidden van de Metten worden vooraf de lezers voor de verschillende lezingen aangewezen. Indien de openingspsalm wordt gebeden, geschiedt dit door den voorbidder; slechts de aanroepingen tussen de verzen van de openingspsalm worden door allen uitgesproken.