Vijfstromenland. Balans der werelddelen

[p. 203]

Afrika

[p. 205]

Afrika

Ongeveer tweehonderd miljoen mensen bewonen dit centraal gelegen, vrijwel geheel tropische werelddeel, dat groter is dan India, China en de Verenigde Staten te zamen. Tweehonderd miljoen op een kwart van 's werelds vasteland.

Met uitzondering van Noord-Afrika, dat een der oudst bekende cultuurgebieden is, werd een groot gedeelte van Afrika eerst laat ontsloten en in de stroom van het wereldgebeuren opgenomen. Het had zich lang tegenover indringers te weer kunnen stellen. Vlakke kusten zonder beschutte baaien of inhammen, moeilijk bevaarbare rivieren vol stroomversnellingen, ontoegankelijke bossen, dwarsketens van gebergten of steile randen van hoogvlakten, moedigden zeevaarders niet aan nederzettingen te stichten.

Het vroegtijdig handelsverkeer over land onder leiding van Noordafrikaanse kooplieden, die de weg vonden naar enkele streken in Midden-Afrika, werd eerst veel later gevolgd door handelsbetrekkingen tussen Europeanen en negerstammen in zuidelijker gebieden. Zeevaart en ruilhandel, die op slavenjacht en slavenhandel uitliepen. Geleidelijk kwam het apparaat op gang, een soort reusachtig scheprad dat rum en andere koopwaar naar de Midden-Afrikaanse kusten toeschoof, slaven naar de plantages van Zuid- en Midden-Amerika. Suikerstroop of melasse als retourvracht voor Noord-Amerika of Britse havens: grondstof voor de rumfabricage.

Vergeleken bij dit wrede bedrijf, dat miljoenen negers in boeien sloeg en niet minder grote aantallen om het leven bracht, was de vestiging van volksplantingen als bij Kaap de Goede Hoop plaatsvond, een onschuldige bezigheid. Slavenjacht en slavenhandel - eeuwenlang, massaal en meedogenloos.

Men schrijft de Westeuropese volken een levendig historisch besef toe. Hun begrip voor het verleden is echter zó nationalistisch gekleurd, dat deze historische kennis bij gebrek aan veelzijdige historische fantasie gemakkelijk leidt tot het vergeten van alle onrecht, dat men anderen aandeed. Op die manier laat men bijvoorbeeld alles wat Europeanen speciaal

[p. 206]

in Midden-Afrika misdreven hebben, liefst buiten beschouwing. Weliswaar is veel daarvan geregistreerd en in de historische vakliteratuur verwerkt, maar dit kan in zekere zin toch samengaan met een ‘buiten bebeschouwing’ laten.

Koloniserende volken willen niet toegeven aan schuldgevoelens, die het politiek en het economisch handelen zouden kunnen remmen. Het bekennen van schuld laat men bij voorkeur over aan de zending, die zich in Afrika veel inspanning heeft getroost om gedesintegreerde inheemse volken de helpende hand toe te steken. Later kregen de mannen en vrouwen van de zending ook steun van progressieve figuren uit het koloniaal bestuursapparaat, meest jonge Europeanen, die door sociaalantropologische scholing geleerd hadden cultuurvormen van verschillende kanten te bezien. Intussen is echter een Afrikaans rasbewustzijn, vermengd met nationalistische gevoelens ontwaakt, dat even sterk de nadruk legt op Europese wandaden in het verleden als van Europese zijde wordt volgehouden dat dit verleden niet meer ter zake doet, omdat men door de jongste bestuurshervormingen heeft getoond met een schone lei te willen beginnen.

Afrika is nu in beweging gekomen en het zal in beweging blijven, meespelend in de wereldhistorische problematiek waar het zo lang buiten heeft gestaan. Van werelddeel is het een deel van de wereld geworden.