Revolutie der eenzamen

Spiegel van een tijdperk

[Het rook langs de woestijnrand]

Het rook langs de woestijnrand nog niet naar petroleum. De geologen hadden voorlopig al hun aandacht voor Perzië nodig - Arabië bleef nog buiten de wereldpolitiek, al deed de concessie, die Duitsland scheen te zullen verwerven voor de aanleg van de Bagdadlijn vermoeden dat het gebied rond de Perzische golf aan strategische betekenis zou winnen, speciaal El Kuweit, de belangrijke kustplaats.

El Kuweit was het Marseille van de Perzische golf, een Arabische stad van handelaren en vissers, een marktplaats waar kooplieden uit Bombay en Teheran, Constantinopel, Aleppa en Damascus

[p. 57]

elkander ontmoetten, een trefpunt van karavanen naar en van Syrië en Centraal-Arabië. De stad, vol gele muren van kleiblokken, blakerde aan een zonnig strand, met enige bosjes palmbomen bij de primitieve havendammen. In de warme uren zocht ieder de beschutting van de bazaartjes in de hoofdstraat; later op de dag verplaatste zich het vertier naar de havenkant, waar de boten der parelvissers scheef op het grauwe, stinkende zand lagen.

De aanleg van de Bagdadspoor wierp zijn schaduwen vooruit: buitenlandse handelsagenten lieten zich onthalen in de koele hallen van sheik Mubarak's paleis. Bij alle onderhandelingen tussen de sluwe Arabier en zijn gasten was gewoonlijk een fors gebouwde jongeman aanwezig, die de gesprekken met aandacht volgde zonder zich enige inmenging te veroorloven: Ibn Sa'oed, de twintigjarige vertrouweling van de sheik.

Ibn Sa'oed, in 1880 te Riad geboren, stamde uit het oude Arabische geslacht, dat in het begin van de 19de eeuw naar een hereniging van Arabië onder orthodox-mohammedaanse leiding streefde. De beweging van deze secte der Wahabieten strandde echter op de zelfstandigheid der sheiks. Het veroverde gebied ging weer verloren en tenslotte kon Abdur Rahman, de vader van Ibn Sa'oed, zich nog slechts met moeite handhaven te Riad, de hoofdstad van Nejd. Abdur Rahman droeg het ideaal om het voorvaderlijk rijk te herstellen over op zijn zoon Ibn Sa'oed, die hij zorgvuldig voor deze taak liet opvoeden.

De jongen werd vroegtijdig voor de krijgsdienst gehard; hij leerde op jeugdige leeftijd kameelrijden en schieten, wende aan vermoeiende reizen en geregeld vroeg opstaan, twee uur voor zonsopgang als de koude nachtwind nog over de hoogvlakte streek. Hij was lang en gespierd voor zijn jaren, vol energie en ingehouden drift; bovendien echter bezonnen en intelligent.

Maar zelfs Riad ging voor Abdur Rahman verloren. Het werd veroverd door de aartsvijand van zijn stam: Mohammed ibn Raschid, aanvoerder van de Shammarstammen van het Noordelijker gelegen Ibail. De sheik vluchtte toen met zijn gezin naar de Murrastam, een primitief Bedoeïnenvolk, waar zijn spartaans opgevoede zoon ruimschoots gelegenheid kreeg aan de woestijn-oorlogvoering te wennen: het kampleven in de droefgeestige vlakten van het centrale woestijngebied, het spoorzoeken en het reizen zonder

[p. 58]

ander voedsel dan enige dadels en wat drabbig modderwater.

Aan dit bestaan kwam een einde toen Abdur Rahman zich op uitnodiging van de sheik van El Kuweit in diens residentie aan de Perzische golf vestigde. Maar ook in deze omgeving van hovelingen, kooplieden en avonturiers bleef de jonge, fanatieke Ibn Sa'oed zijn ascetische levenswijze trouw; hij wist dat hij alle kracht nodig zou hebben om Riad te heroveren. Na lang bidden en smeken gaf de sheik van El Kuweit hem in het najaar de beschikking over een kleine strijdmacht van dertig kamelen en evenveel kameelruiters. Nadat zijn broers Jiluwi en Mohammed met enige volgelingen zich ook nog bij hem hadden aangesloten, brak de kleine schare naar het Zuiden op.

In het begin van 1902 naderden Ibn Sa'oed en zijn mannen omzichtig de hoofdstad van Nejd. Zou het mogelijk zijn de citadel van de stad te overrompelen? Een spion vertelde, dat het garnizoen, onder bevel van gouverneur Ajlan, niet bijzonder talrijk was. Men kon dus wel wat riskeren.

Een donkere nacht schonk gelegenheid om over een gevelde palmboom de stad binnen te dringen en behoedzaam het fort te naderen waar Ajlan, de gouverneur, doorgaans overnachtte. Eerst werd de gouverneurswoning omsingeld, die, nadat de bedienden tot zwijgen waren gebracht, een uitstekende observatiepost vormde tegenover de vestingpoort. In de vroege ochtendschemering zag men een schildwacht op een der muren van de citadel verschijnen, terwijl op het binnenplein een slaaf de paarden van de gouverneur en van zijn beide adjudanten voorleidde.

Toen de vestingpoort openging en Ajlan verscheen, sprong Ibn Sa'oed te voorschijn. Een paar van zijn makkers renden intussen de binnenplaats op. Er vielen schoten uit de gouverneurswoning. Ajlan trachtte te retireren, maar Ibn Sa'oed greep hem bij een been. Een sabelhouw van Jiluwi velde de gouverneur. Op de binnenplaats was het gevecht nog in volle gang. De aanvallers gaven het initiatief niet meer prijs; zij dreven de tegenstanders in een hoek en doodden velen van hen.

Een uur later maakte een omroeper bekend, dat Ibn Sa'oed tot nader order voor zijn vader Abdur Rahman het bestuur over Riad zou voeren. De eerste steen voor een nieuw groot rijk was gelegd. De Arabische eenheidsbeweging en de orthodoxe Islam hadden

[p. 59]

weer een steunpunt gevonden, hecht genoeg om de geschiedenis van het Nabije Oosten een andere wending te geven.