De klop op de deur

[p. 998]

LXIV

TOEN het November was, trouwde Pieter Craets en ging uit zaken.

In de handelswereld keek een vroeger geslacht terug naar de oude geachte zaak die een cachet had gehad van onkreukbaarheid gevoegd bij distinctie. De oude Pieter Craets, Frederik, handelsmenschen waren ze geweest, maar in het lot van hun stad hadden zij een stem gehad, en er was niets gebeurd in Amsterdam of hun hart had erbij geklopt.

Maar de laatste, Pieter Craets die eenmaal de schitterendste was geweest, met zijn elegante vrouw, zijn in feestglans stralend huis - ging heen vóór den ouderdom, moe en afgemat; en trok naar buiten - weg uit zijn stad, met een vreemdelinge, eene die dienstbode was geweest in zijn huis.

De oude deftige Amsterdammers bepraatten het. Ze beklaagden de oude vrouw die haar groot huis verkoopen ging, zooals ze reeds haar buiten Mon Désir verkocht had. Een mooi huis - vol traditie.

Maar die het thans betraden, nieuwsgierig taxeerend, voelden niets voor de traditie. Zij keken onverschillig de hooge gang in met de beroemde Witjes, de breede trap met de gebeeldhouwde leuning. Vreemde voeten die hier niet thuis waren, ook nooit als gast het zouden betreden hebben, kwamen binnen, vreemde oogen zagen de kamers rond waar de sfeer hing van gezin, familie-leven - van een hooge distinctie die deze tijd niet meer bezat. Zij stonden er onwennig, en schatten, practisch, nuchter de ruimte, de afmetingen. Hun berekeningen rukten al wat daar hing van de wanden, wierpen weg al wat daar stond, bekleedden het met een kantoor-inventaris. Hun practische hersenen zagen geringschattend de schoone schouwen met vaste spiegels, zij stonden even stil geworden in de groote zaal

[p. 999]

met zijn gris-perle houtbetimmering. Ze vonden weer houvast aan de beschilderde muurvakken, de groote zeegezichten ter eene, de Italiaansche landschappen ter andere zijde. Hoorde dàt bij 't huis, daar gaf Frederik Muller allicht een aardige som voor. Goede kantoorlokalen konden het worden. Absurde gedachte dat twee oude menschen in zoo'n paleis van een huis hadden gewoond - onpractisch, en dat in den oorlogstijd. Die zaal zag eruit of er feesten in werden gegeven - ja de Craetsen: rijk.... maar geduchte klappen gehad.... Een mooi meisjesportret - buitengewoon. Wat was er ook weer eens gebeurd bij deze Craetsen - een dochter die zich van kant had gemaakt of zoo iets....

De oude vrouw in haar stoel, verloor nooit haar hoofschheid. Zij stond de heeren te woord, en haar toon was zóó beleefd en tegelijk zóó op een afstand, dat ze stil werden, hun stemmen onbewust dempten, min of meer bedremmeld heen gingen.

Hartonius, die de zaken behartigde - Frits wist van niets en Pieter bemoeide zich met dit alles niet - zag met een nieuw respect voor zijn schoonmoeder, hoe helder en rustig zij dezen moeielijken tijd doorleefde. In deze dagen kwamen zij elkaar nader dan ooit.

Hij dacht veel over Willem, en hij las de oude vrouw de brieven uit Indië voor. Hij dacht aan den lusteloozen bleeken kribbigen jongen waarmee hij niet had kunnen opschieten, dien hij te rechter tijd de vrijheid gelaten had. Niet uit wijsheid, maar in de meening hem zóó eenmaal terug te krijgen.

Dat was niet gebeurd. En toch - voor 't eerst stond de jongen daar in de verte hem zoo na als nooit. Want er was een toon in zijn brieven, dien hij kon aanvoelen en begrijpen, den grondtoon van zijn eigen leven: lust en geluk in zijn werk.

En over een meisje schreef hij, de dochter van zijn chef - iedere brief werd er vol van.

Sophies gezicht ontspande zich. Een verschiet ging apen. Zij had hem niet verloren - onverwacht beloofde het leven nog een winst. En tusschen Hartonius en haarzelf groeide een nieuwe late band. Eindelijk hadden zij samen iets waar hun beider gedachten eensgezind naar uitgingen, dat hun geprikkeldheid jegens elkaar onderschepte. Zij kocht de geschenkjes, de verrassingen, die hij inpakte - de Indische pakketten, brieven, photo's waar zij heele avonden mee bezig waren.

Als hij nu, uit ingewortelde behoefte aan alleen zijn, naar zijn kantoor trok, wrokte zij niet meer. Zij zag hem: een oude man geworden, niet knap meer, niet aantrekkelijk meer voor anderen. Eindelijk was hij van haar alleen!

[p. 1000]

Hij raadde den grond van haar inschikkelijkheid, woog haar met de oude scherpte: het roofdier, dat eindelijk kon terugzien op een schoongeveegde baan - geen enkele vrouw meer die gevaar opleverde. Hij taxeerde, met hoe weinig ze tevreden was, dat haar dit armzalige rustig kon maken.

Maar in een zachtheid eroverheen, dacht hij: ‘Ongelukkig was ze geweest zoo lange jaren - als ze nu hierin wat bevrediging vond...’

Als Els kwam, vond zij Hartonius zelden thuis. Zij dacht dat zij vader zoo weinig meer zag, of zij het altijd slecht trof.