De klop op de deur

[p. 976]

LX

MIES was vroeg naar bed gegaan: zij moest weer vroeg op, den volgenden morgen. Zonderling vermoeid had haar deze dag. Zij lag op haar oude meisjeskamer te staren naar het behang, en dacht aan die twee: Fred en Ans.

Het was misschien het eenige toch ten slotte in het leven van een vrouw, zóó voor een man te kunnen voelen.... Als je je daar aan vast kon houden.... hoe veilig, hoe zorgeloos leek dat - zoo maar rustig wat ploeteren in eigen huis.... Maar zij voelde voor geen een man iets. Zij kon ook niet als Jen leven - ze had niets dan haar werk, en dat verloor ze.

Er sprong iets in haar terug. Oh! dàt niet denken! Haar werk, was haar heilig geweest. Maar de aardbeving in haar denken en voelen, het woord, waar zij niet meer van los kon komen, dat in een twijfel aan zichzelf alle vreugde, alle zekerheid ook in haar had ondermijnd.

Verantwoordelijkheid - ja, wat Speider, die het recht had zoo te spreken: de knapste internist en tegelijk van een uiterste nauwgezetheid - zei, het was waar - waarom had zij dat alles niet eerder ingezien? Waarom was zij, die toch altijd niet makkelijk geleerd had, en ook wist dat zij niet vlug dacht, wel zuiver en aandachtig speurend, maar altijd wat langzaam, moeielijk - waarom was zij altijd maar zoo zeker geweest dat zij die moeielijke loopbaan wel machtig zou zijn. Of.... zij hàd niet gedacht - zij had het altijd maar voor zich gezien als iets dat vanzelf sprak, maar niet - zich zèlf gezien!

En nu ineens zag zij zich - en zoo stumperig, zoo'n middelmatige tobber, en het maakte, dat op eenmaal haar verstand scheen stil te staan. Niets kon ze meer denken nu zonder te twijfelen....

Mies duwde haar hoofd in 't kussen, schreide wanhopig haar angst.

[p. 977]

haar ellende uit. Opeens gaf ze bijna een kreet: een zachte wang kwam tegen de hare, een arm werd om haar heengeslagen.

‘Mies wat is er? Huil zoo niet....’

Mies overeind, schreide als een ongelukkig kind tegen Jenny aan; de oude Mies uit hun kinderjaren met haar zware donkere vlechten.

‘Ik kan niets meer - ik heb geen moed meer - ik zal 't nooit kunnen!’

‘Jij niet? Stil, laat vader en moeder niet hooren - wat is er dan?’

‘Ineens - de prof met zijn gehamer op de verantwoordelijkheid van den medicus. Ik heb een gevoel gekregen, of ieder woord op mij toepasselijk was. En nu kan ik niets meer - walg ik ervan.’

‘Dan schei je toch uit....’

‘Neen o, je kunt niet begrijpen - als ik het opgeef.... ben ik alles kwijt.... Ik kan er niet van slapen, daar word ik ook zoo akelig van, ik heb altijd goed kunnen slapen....’

Jenny staarde in 't donker. ‘Mies ook? Vergiftigd zijn we,’ dacht ze, ‘met de zenuwen van onzen vader, met de onrust van moeder. Fred en ik. Maar Mies? Die hàd iets wat haar de moeite waard was, die zwoegde voor iets. Mies mocht niet haar werk verliezen! Dat je geloofde wat zoo'n prof zei! Dat het indruk op je maakte! Je hadt toch je eigen overtuiging....’

Ze streelde over het donkere haar.

‘Slaap nu maar, lieverd,’ zei ze met de teederheid die ze diep verborgen voor Mies had. ‘Houd het vast. Dit gaat wel voorbij.’

Den volgenden dag zat Jenny Melgers tegenover professor Speider. Ze keek hem oplettend aan met haar vorschende wijde oogen toen ze uitgesproken had, en hij nog steeds zweeg.

Komiek: een jaloezietje van rimpels van zijn kruin af tot zijn kin, dat telkens werd opgerold en weer neerzakte. Onder de witte wimpers keken twee grijze oogen vinnig naar haar.

‘De zaak is dus als ik 't goed begrijp, dat ik een misdaad op mijn geweten heb. U zegt, uw zuster....’

‘Ja professor, ze is een ernstige werkster - 't is bij haar maar niet zoo'n bevlieging. Van klein kind af is haar ideaal geweest dokter worden. Ze is ook aldoor gelukkig in haar studie geweest - tòt u dat nu in haar kapot hebt gemaakt.’

‘Dat geluk? Tragisch.’

Wat 'n kerel! ‘Neen, niet tragisch maar wel miserabel. Ze is door uw woorden opeens gaan twijfelen aan zichzelf.’

‘Dan stond ze op slappe schragen.’

[p. 978]

‘Dat is misschien beter dan op zulke olifantspooten die door geen twijfel te schokken zijn.’

‘Hm.’ Het jaloezietje vloog in de hoogte en weer neer. Nogal een vermakelijk wicht. Een hagedisje, zoo glad, zoo vlug.

Jenny keek hem koud aan. Ze wist dat zijn dochters bekend waren om hun ontzettende bijdehandheid, doordat voortdurend hun geest zich had moeten scherpen in verweer tegen den zijnen.

‘Ik kwam u vragen professor, wilt u nu niet probeeren haar zelfvertrouwen weer opnieuw te wekken? Met haar praten?’

‘Ik ben geen dominee.’

‘Neen, dan zat ik hier niet. Ze heeft ook geen dominee maar een professor noodig. Speciaal u. Daarvoor kwam ik hier.’

‘Roerend.’

‘Mijn onnoozelheid?’

Op de rimpels - heel hoog. Twee vinnige kleine oogen starend onbewegelijk onder de roode oogleden. Een roofvisch vóór hij op zijn prooi losschiet. Dan ineens een grijs geruite smalle rug - een ruk om - een lang lichaam vlak vóór haar.

‘Studeert u ook?’

‘Ik? Neen professor, gelukkig niet.’

‘O. Ben ik ééns.’

‘Dank u.’

‘Ja ik bedoel geen hatelijkheid....’

‘Dat is toch niet waàr??’

Een pretgrinnik diep uit een slechtgeschoren keel. Jaloezietje op en neer.

‘Nou vooruit! Ik zal zielverzorgertje spelen.’

‘Niet spelen. Zijn.’

Oogen, onbewegelijk nieuwsgierig spiedend.

‘Wàt doet u dan nu eigenlijk?’

‘Ik? O - ik speel een beetje piano.’

‘Een beetje? Een béétje? Je speelt of je speelt niet. Maar een beetje!’

‘Dan speel ik niet.’

‘Dat geloof ik niet.’

‘Nu - dan speel ik.’

‘Ja dat zal wel zoo zijn. Wel waarschijnlijk.’

Het jaloezietje hoog, taxeerde waardeerend.

Zij merkte het. Haar groenbruine oogen koel verachtten.

Dat al die kinderen erover in zaten wat zoo'n man zei of decreteerde. De onzinnige macht in zulke verhoudingen. Mies met haar ernst, haar warmte - absurd....

[p. 979]

Voor Mies gingen de dagen voorbij onder den druk waaraan zij zich niet ontworstelen kon. Oma keek haar soms aan, en vertelde dan wat uit over grootvaders praktijk, uit den choleratijd....En Mies luisterde, zei met een moeielijk lachje: ‘O ja oma? Wat waren die dingen toen erg - maar eigenlijk nu die griep....’ en dan zweeg ze weer, en Annette dacht een beetje verdrietig: ‘Och, ik ook met mijn goedige verhaaltjes uit den ouden tijd - ik moest me maar stil houden.’

En Mies ging door op haar gepieker. ‘Wat beteekenden goede examens, als je wist, dat je gelukkig was geweest - dat er honderd kansen tegenover stonden waarbij je hadt kunnen kelderen. Ze keek er den anderen op aan. Hoe kwamen die allemaal zoo vroolijk, zoo onbezorgd. Was ze maar nooit bij Speider gekomen.... Och dat was uitstel van executie geweest. Misschien maar goed nog bijtijds. Maar wat moest ze nu....

Ze smeet op een dag haar boeken neer, trok nonchalant een ouden mantel aan, ging de stad in naar het Vondelpark.

In den vijver was een hond aan 't zwemmen. Ze stond te kijken naar 't gespartel en dacht: Ik wou dat ik een hond was. Tot 't beest op een schel gefluit plotseling den kant opkrabbelde, zich haast tegen haar aan begon uit te schudden.

Mies' goed humeur schoot in een lach.

‘Ben je mal! Is er geen andere plek om je uit te schudden!’

Toen was er achter haar een stem die haar bijna op deed springen, zoo raakte hij haar zenuwen.

‘Pardon! Der schwarze Teja kent nog niet de hedendaagsche goede manieren. O nu zie ik 't, neemt u mijn hond niet kwalijk - ik ben er niet debet aan!’

Zij lachte moeielijk. Zijn gevatheid maakte haar ziek.

Hij stond te knipperen in de zon. Het jaloezietje ging op en weer neer. Zakte laag.

Daar hadt je nu waarachtig dat kind waar hij mee praten moest. Net als je eens voor je plezier gezellig met je hond uit was! Maar het hagedisje wou het.

‘Hm. Wandelt u veel?’

‘Ik fiets meestal professor.’

Leek niets op 't hagedisje. 't Goedhollandsche slag waar perfecte vrouwen en moeders van groeiden. Wat deed dat kind in zijn vaarwater.

‘Fietsen is ook een gezegende tegenbeweging voor de studie. Hoofd - beenen. Waarom kijkt u ineens zoo donker?’

‘Ik weet niet dat ik dat doe professor.’

‘Als een mensch zoo iets niet bekennen wil, zit er wat.’

[p. 980]

Blauwe oogen smartelijk bezeerd. Lippen op elkaar.

‘Ja, dat moet u toch weten - medicus in den dop.’

‘Ik weet niets professor.’

‘Ho. Dan zit er dàt.’

‘Neen - ik-e - neen 't is....’

‘Nou - nou - noù!!’

‘Ik kan beter verpleegster worden!’

Bijna had hij gezegd: ‘Natuurlijk, daar ben je geknipt voor.’ Maar 't hagedisje zou hem villen.

‘Zoo. Dus je wou de boel overboord gooien.’

Ze probeerde te kijken in de rimpels - schaamde zich opeens onbestemd.

‘Overboord. Eerst met alle geweld willen - en nu het tegen-slaat....’

‘O nietwaar!’

‘- wat zwaar valt - uit ineens!’

‘Neèn - neen u -’

‘Weg ermee!’

‘Professor, dat moet u niet zeggen, want u weet niet....’

‘Neen, dat ik een ezel ben vertelden mijn vrouw en mijn dochters me al....’

‘Ik.... 't is: ik ben bang geworden. Ja, dàt is het. Ik weet ineens dat ik niet knap genoeg ben.’

Nu kijkt hij me aan als grootvader soms kon doen. Nu denkt hij: schaap, liep je maar liever met een kind in je armen dan met al die boeken.

Zij merkte niet, dat de tranen van woede, onmacht en bezeerdheid langs haar gezicht liepen. Hij vond haar ineens zoo jong. Een baby. Veel jonger dan 't hagedisje. En wàt 'n verdriet! Heelemaal onnoodig! Ze zou de wereld niet verbijsteren met het licht van haar geest, maar waarom zou dit kind niet evengoed haar kans hebben, neen eerder, dan de hoopen middelmatige of stomme jongens, die toch ook over een poos een bord met arts erop aan hun deur zetten.

‘'t Is weer niets dan vrouwelijke ijdelheid,’ viel hij aan.

‘Wat?’ riep ze driftig.

‘Ja. Je hebt je altijd voorgesteld dat je een knappert zou zijn, een kraan, redster van menschenlevens en zoo meer van die koeken romantiek. Maar nooit de werkelijkheid gezocht. Nooit dat je zou hebben te ploeteren dag aan dag door de modder van je twijfel, van je angst. Telkens weer. Is 't soms niet waar?’

Ze keek op; getroffen.

‘Ja.’

[p. 981]

‘O. Het was nog nooit in dat breintje van je gedaagd hoe we allemaal - als je een kerel bent met een hart en geweten tenminste! - dag aan dag vechten met ons béétje kennis in benauwenis en twijfel, omdat er zoo ontzettend veel van afhangt. Nooit aan gedacht hè? Welnee - nu het jou eindelijk bereikt, val je om -’

‘O maar, ik....’

‘- denk je dat je de eenige bent....’

‘Maar ik was....’

‘- maak je er een drama van....’

‘Ik hèb heusch nooit gedacht dat....’

‘anderen óók wat voelen. Neen.’

‘Och professor, maar ik voelde me de stomste van allemaal.’

‘Ja, de waanzin van het uitverkoren martelaarschap.’

Hij stak zijn sproetenhand uit.

‘Jongejuffrouw! Als u nòg eens iets hebt....’

‘O professor - ik geloof....’

‘Ja ik ook. Teja! Teja! Waar zit dat beest, we krijgen allebei op onze huid als we te laat aan 't eten komen....’

Toen Francine, verwonderd dat Mies nog niet op was, een paar dagen later 's morgens boven kwam, vond zij haar liggen zooals zij als kind lag: met haar wang op haar hand in een gezonden diepen slaap.