De klop op de deur

[p. 665]

XV

ER kwam een dag, dat Jetje met haar gepakte koffertje naar de Jan Willem Brouwerstraat reed om daar verpleging en huishouden waar te nemen, wijl Betsy met influenza in bed lag, en ook Annette zwaar verkouden huisarrest hield. 's Avonds en ook 's middags soms kwam vader Philip gezelschap houden. Jetje, voor het eerst in zoo'n vol jong gezin, waar alles voor het moment van haàr afhing, leefde deze dagen met een bizondere intensiteit. Zij was zoo helder, zoo vroolijk, zoo warm, en zij verbreidde er onbedoeld en ongeweten zoo sterk den fijneren geest van het ouderhuis, dat Lou aanbiddend bijna aan haar hing, de jongsten met vreugde de afwisseling in huis aanvaardden. Maar 's avonds pende ze aan Kraus de korte geestige briefjes, met een teekeningetje hier en daar over al de avonturen van den dag - kattebelletjes die hij soms vlak voor een concert ontving en teeder in zijn binnenzak stak.

Hoe fleurig was zijn leven geworden - verjongd en verfrischt. Zoo jong als hij nooit geweest was! Jetje die binnen kwam hollen, alles moest weten van een concert: het succes, zijn stemming, de recensies. - Jetje hier in 't Concertgebouw op haar vaste plaats in de derde rij, haar groote stralende oogen hem groetend. O dat kind, zoo'n geluk als hem daarmee in handen was gevallen. Al duurde het niet, kòn het niet duren, voor 't moment hàd hij het, wilde hij niet verder denken....

Maar hij wist niet wat Jetje onder de grappen en dwaasheden verstopte. In den avond kon zij zitten in de stilgeworden woonkamer, en het visioen van een huis van Kraus en haar was pijndoend sterk. Kinderstemmen riepen, vleiden, haar groeiende jaren eischten. Dikwijls werd het haar te machtig, dacht zij niet langer als in het begin: het is volmaakt. Haar gezonde jonge kracht hunkerde naar

[p. 666]

het volle bezit, naar een openlijke erkenning ook van hun liefde.

En dikwijls werd Jetje opeens moe; miste zij het als een leegte, dat nooit hij van dat verlangen sprak, tevreden scheen te zijn met dezen toestand. Maar dàn, als zij zoo ver met haar gedachten gekomen was, sprong zij terug. Zei zij zichzelf dat 't immers natuurlijk was dat hij niet sprak van dingen die voor 't oogenblik niet te veranderen waren. En zij pende als een bede om vergiffenis voor een ongeweten schuld nog een extra briefje, soms met niets erin dan: ‘Een zoen’, en 't was zalig dat heimelijk zelf even 's avonds laat in de bus te laten glijden.

Maar in stille uren praatten Frederik en Philip - dreven met lichte toespeling Philips woorden heen naar een mogelijkheid.... en het scheen Jetjes scherp oog toe, dat vader na die gesprekken leek te verouderen en te krimpen.

Want Philip was het eindelijk in deze dagen, nu Betsy boven lag, een verlossing zich eens niet meer te hoeven ophouden. Tegenover de zware taak die hij zich gesteld had: een vroolijk onveranderd beeld van zichzelf na te laten aan zijn vrouw en kinderen, stond al heviger op de behoefte van zijn eenvoudige aanhankelijke natuur: zijn leed te kunnen uitpraten. Hij kon dat Betsje geen minuut missen; haar gezichtje vermagerd door vermoeienis, zorg, dat nog altijd wist te lachen en te gekken met hem, blééf zijn dierbaarst verlangen; maar tegelijk, als hij haar armen om zich voelde, haar kussen en liefkoozingen, smachtte hij ernaar haar zijn wanhoop te bekennen.

Nu, met vader en Jetje alleen, voelde hij zich opgelucht. Voor hèn hield hij zich niet in. En hij dacht soms verwonderd, hoe het eigen leven dat hem zoo volkomen had opgeëischt in geluk en trots, hem nu niet de rust vermocht te geven die dat van jeugd af vertrouwde, waar hij zich haast los van had gedacht soms, in dezen tijd voor hem bewaard hield. Het was hem, of geen jaren hem scheidden van den tijd toen hij onbekommerd met zijn schoolzorg, zijn jongensvreugd kwam binnenvallen in de groote huiskamer op de Keizersgracht. Nu hij weer als een kind verlangde zijn bekommernis op hen te werpen. Want met scherpziende oogen van den langdurigen zieke las hij in hun gezichten, van vader, van Jetje, als zij bij hem zaten, van Pieter en Hartonius als zij 's avonds hem verbedden - hoe licht was hij geworden in hun armen - dat zij allen het wel zagen, alleen niet wilden erkennen.

Dikwijls kwam Francine. Zij alleen, altijd helder en waakzaam van geest voor 't gevoel van hen die zij liefhad, zàg zijn wanhopige worsteling. En zij zei, wat hijzelf begeerde uit den grond van zijn hart:

‘Als we bidden konden Philip, als we dàt konden, ons overgeven

[p. 667]

aan een hoogere macht. Zooals we toen we kinderen waren ons zoo zalig veilig verzekerd voelden bij vader en moeder.’

‘Gelóóf jij.... die dingen,’ staarde hij.

‘Ik.... al lang weer. Misschien nooit niet. Maar ik kan den weg erheen niet meer vinden. Niet zóó dat het me uitrusten doet - ermee leven doet.’

Hierover lag hij veel te denken. En eenmaal zei hij:

‘Frans - ik kan er met een ander niet over praten, maar geloof jij dat dit.... een reden heeft?’

‘Ja.... dàt geloof ik.’

‘Dat om redenen die wij niet kennen, dit zoo moet: dat mijn schip in den grond geboord moet?’

‘Ja jongen.’

‘Het is moeielijk,’ steunde hij hulpeloos - ‘het is ook.... je moet zoo heel alléén gaan....’

Ze kon niets doen dan zijn hand vasthouden in haar beide warme zachte handen. En ze schreide bloedige tranen omdat ze zoo'n wankele, zoo'n erbarmelijke steun was en zoo zielsgraag een beteren had willen zijn.

Maar op den laatsten avond dat vader bij hem zat - den volgenden dag zou ook Jetje naar huis gaan - Betsy liep alweer op slappe beenen door 't huis, was zwak en duizelig op den grond voor zijn bed komen zitten 's middags en had verklaard heelemáál beter te zijn - dien avond sprak hij opeens ronduit.

‘Hij wist dat hij niet beter werd. Vader zou voogd zijn over de kinderen, en als vader er eens niet meer mocht zijn - ze zijn nog zóó jong....’ hier moest hij even wachten, verzette zich toen met moed: ‘dàn Pieter. Maar vader belóóf me nù, uw hand erop, dat jullie mijn Betsje nooit loslaten. De kinderen, dat weet ik wel - maar mijn Betsje....’

Hij schreide in 't donker, zijn hoofd naar den muur gekeerd, in angst om haar.

Een andere Frederik zat daar stom, verslagen - klein en verkrompen. Tot hij eindelijk in een wanhopige worsteling zijn stem terugkreeg:

‘Nooit - moeder en ik, nooit. Onze dochter is ze - met de anderen.’

Het bleef lang stil. Zij zagen elkaar niet, wachtten alleen op elkanders woord. En toen kwam eindelijk weer die jonge stem, óók beheerscht.

‘Goed vader. Dan is 't goed.’

----------------

[p. 668]

Dien eersten avond dat zij weer thuis was, hoe bleek verouderd en moe zagen allebei, vader en moeder eruit, dacht Jetje; en zij deed haar best hen te vertroetelen met al haar liefde, haar zorg en lekkere schoteltjes.... En zij waren ook blij en gelukkig haar weer bij zich te hebben....

Maar na het eten, werden ze zoo stil, en opeens wist Jetje: ze verlangden alleen en samen te zijn.

‘Per slot was er dit,’ overdacht ze, vroeg naar boven gegaan onder voorwendsel van vermoeidheid, dat zonder tegenspraak werd aanvaard, ‘waar je nog heel jong nooit op gezonnen hadt: dat die beiden je niet zoo noodig hadden. Dat je eigenlijk heelemaal niet nuttig of noodig wàs meer in dit huis. De natuur, o ja, was zoo wijs. Die beschikte: de kinderen groot geworden, weg in eigen leven - de ouders hadden dan het alleen zijn en de rust noodig. Afleiding gaf ook niet eene die altijd met hen opleefde - afleiding en fleur gaven de getrouwde kinderen met eigen jong gezin maar niet zij met haar kussens, haar schoteltjes, haar lieve naampjes.’

Dat alles bedacht Jetje meedoogenloos helder. En zij keek naar het portret van Kraus, lang en met een rimpel boven de oogen. Glimlachte dan opeens weer. ‘Wàt klaagde zij en zorgde! Dit was haar deel, en wàt voor een deel! Woog zoo'n rijk geluk als het hunne niet op tegen al 't andere?’

Beneden zaten Frederik en Annette tegenover elkaar.

‘Je bent veel met Philip alleen geweest de laatste dagen....’

‘Ja.’

Hij keek naar haar, twijfelde voor 't eerst. Zoo afgemat, maar zoo wétend zat zij daar.

‘Annètje.... ik....’

Zij keek snel op.

‘Zèg 't maar niet.’

Hij zat stil. Zijn oogen werden groot. Hij dacht één ding: ‘Hoe lang heeft ze het al geweten en voor me verborgen....?’

Toen stond hij op, liep de tafel om en boog zich over haar heen.

‘Liefste - we zullen - het samen....’

Haar hoofd lag aan zijn schouder, haar hand omklemde zijn koude vingers.

Zij dacht aan Stances woorden eenmaal: ‘Jij met al je gezonde kinderen....’