De klop op de deur

[p. 394]

XII

DE aandacht voor Philips tweede reis, ditmaal naar New-York, ging verloren voor de broers en zusters in het roezig leven van verlovingsdiners en partijtjes - in eigen huis, bij familie en vrienden. Fransjes jeugd en schoonheid bloeiden op in al die feestelijkheid, waar zij, het zoo jong verloofde meisje met een bekende persoonlijkheid uit de sportwereld, de hoofdpersoon was. Dat Jan overal gekend en zeer geliefd was om zijn vroolijkheid, zijn nooit falende goedmoedige hartelijkheid, trok haar dichter tot hem. Of zij werkelijk hem liefhad, iets weerhield haar zich daarin te verdiepen. Zij had hem nog nooit van een ander standpunt bezien dan van gevierden, overal beminden jongen. En ze verlangde van iedereen meeleven in dat vroolijk luidruchtig geluk.

Pieter, wat stug en zwijgzaam, mocht Jan wel lijden - en zelfs Frits, volkomen onverschillig voor al wat sport was, vond hem toch niet onvermakelijk; terwijl het kleine Jetje het engagement van haar oudste zuster genoot als een geweldige gebeurtenis. Trotsch kwam het vlugge blonde ding op school en bazuinde er het nieuws uit.

Sophie alleen nam het koel. Haar critische donkere oogen bezagen het verloofde paar vorschend en peilend, en tegen haar moeder zei ze:

‘Ik zou nooit zoo'n jongen willen hebben. Dat is toch geen man!’

Annette dacht: ‘Sophie is verreweg de oudste van de twee. Bij haar vergeleken is Francine een kind.’

En Jan Melgers in de hem zelf verrassende overwinning: de mooie Fransje Craets zijn meisje, lachte overal zijn winnenden lach, waaraan hij zijn reputatie van besten kerel te danken had. De lach, waarmee hij als kind al de ongezelligheid had getrotseerd van een eenzaam thuis, tusschen een wereldsche, vroeg weduwe geworden moeder en een

[p. 395]

uitgaande zuster - en op school zijn moeielijk blokken van niet vluggen jongen had bevochten.

‘'t Kan zeker niet anders.’ Dit was de slotsom van zijn pijnlijk verwonderd en onderworpen eenzaam staan, waarbij hij onbewust haast, zich zijn lach en zijn vroolijkheid als harnas en wapen tegelijk had veroverd.

Op eenmaal was er in zijn leven de verbluffende ontdekking geweest, dat hij in sport iets beteekende. En zijn ingeboren minderwaardigheidsgevoel had zich hieraan opgetrokken tot een moeizaam gewonnen, schijnbare zekerheid. Maar na de eerste blijdschap kostte zijn verloving met Fransje hem menigen zwaren dag. Want zijn aangebeden schoone knauwde snel zijn overwinnaarstrots onbarmhartig - en het werd voor hem een wisselvallig meeschommelen op haar onberekenbare stemmingen.

Annette kon met een soort verbijstering naar Fransje kijken. Hoe geraffineerd coquet ontwikkelde dat kind zich tegenover mannen, tegenover Jan. Van wien had ze dat? Niet van haar - niet van haar grootmoeder, op wie Francientje zóó frappant lijken kon in houding, gang en manieren.

Maar eenmaal, op bezoek bij de zusters, keek Annette toevallig op naar het portret van grootmoeder Craets aan den wand - die uitheemsche bonte vogel in het deftig Hollandsche nest. Zag zij in de oogen die zelfde tinteling - het behaagzieke, spottend hautaine in den trek van den mond.

De tantes hadden, na lang informeeren naar de familie Melgers, het engagement goedgekeurd. En een weerschijn van het jong geluk - van Frederiks kind dat zij liefhadden - viel in Louises stroeve ziel, scheen zelfs een glans af te werpen op Adolphines den laatsten tijd gelig, strak gespannen en versmald gelaat. In het duffe donkere grachtenhuis kwam voor een diner al het familie-zilver, het oud damast, het antiek porcelein, het vergeeld kristal uit de kasten; en luid en vroolijk gelach, jonge stemmen die soms Adolphine deden opschrikken uit het stille peinzende staren waarmee zij de verloofden zat te bezien - joeg door de zoo deftig stille kamers.

In Louises zwarte oogen lag de schaduw om Caroline, die bedankt had. Op een morgen was zij op de Keizersgracht komen gelukwenschen, toen zij zeker kon zijn den jongen man niet te treffen, met een mandje zelf gekweekte tulpen en hyacinthen. Bij haar zusters kwam zij zelden meer. Zij was zeer veranderd. Door het bezige leven had haar gezicht kleur gekregen, haar lichaam iets moederlijks. Haar oogen, schuw voor vreemden, werden als ze met haar dieren was, goed en oplettend van liefde.

[p. 396]

Oom Pieter en tante Sophie, die de invitatie hadden aangenomen, konden niet komen. Zij lagen in bed, plotseling aangegrepen door de wonderlijke nieuwe ziekte, die sommigen griep, anderen ‘aanstellerig’ influenza noemden. Waarbij je zóó goed was, en zóó van de beenen viel.

Louise Craets, haar tafelschikking op het laatste moment in de war, nam het bepaald kwalijk. Oom en tante konden wel begrijpen hoe je daàr iemand mee dupeerde! Dat was maar gekheid, zóó ziek ineens....

Maar den dag na het diner kwam Sophie vertellen dat moeder in bed lag. De nieuwe ziekte. En Frans ook....

Louise werd kwaad.

‘Wat zijn dat voor nieuwerwetsigheden! De onzin. Daar moet je je tegen verzetten.’

‘Maar tante, moeder is zóó ziek, en Fransje ook. En de halve stad zegt de dokter.’

‘Ze praten 't mekaar aan. Wie heeft er ooit van influenza gehoord!’

‘Past u maar op!’ plaagde Sophie. ‘'t Is besmettelijk.’

‘Ik pas niet op en wij krijgen het niet. Wij zijn gezonde menschen.’

Sophie kwam lachend met het verhaal thuis, waar moeder en Frans met koorts ellendig in bed lagen. Vader, die nog gezond rondliep knikte: ‘Ja - 't is misschien wel veel angst ook. Ik krijgt 't immers ook niet.’

Annette fronsde vertoornd, terwijl ze haar hoofd vasthoudend, overeind in bed zat. En toen zij nog twee dagen later, zwaaiend de kamer weer overliep, zei hij lachend:

‘Je hebt een natuurlijk zwevenden gang ervan gekregen - als een sylphide waarlijk.’

Maar Annette en Francine zaten samen voor de kachel, en beklaagden zichzelf en mekaar.

Nog twee dagen later kwam Frederik merkwaardig langzaam de stoep op bij zijn zusters. Rillende ging hij voor de kachel zitten. Hij was gisteravond al niet lekker geweest, maar zijn Concertgebouw sloeg hij niet over. Wat een kraan van een kerel Kes, die er de tafeltjes toch maar uit gekregen had, den heelen aard der programma's ook veranderd. En dat hij laatst had afgetikt toen twee dames luidruchtig te laat binnen kwamen, daarover had heel Amsterdam eenige dagen gepraat.

Louise voor het raam zei:

‘Lekker weer Frederik.’

Hij werd ongemotiveerd kwaad; zijn hoofd gloeide zoo en hij was tot in zijn merg koud.

[p. 397]

‘Bij mij ligt alles in bed; Francine en Annette krabbelen alleen weer zoowat rond, en Jetje is goed gebleven.’

‘Een kind doet niet aan die kuren.’

‘Bergema rijdt rond van 's morgens tot 's avonds met ik weet niet hoeveel huissleutels in zijn zak van gezinnen waar alles ziek ligt.’

‘Heb je ooit zoo iets mals gehoord!’

‘De trams rijden weinig - een groot percentage van de koetsiers en conducteurs hebben het - de post- en de telegraafbeambten...’

‘'t Is onzinnig....’

‘Ja.... en ik heb dien onzin ook. Ik stap op, adieu Lou, Phine - ik kan misschien nog nèt thuiskomen.’

Louise stáárde.

‘Frederik - je bent zeker een beetje verkouden....’

Hij gaf geen antwoord. Hij werd zoo kwaadaardig als hij zelden tegen iemand was.

‘Hij was doodziek!’ En zij praatte van: ‘een beetje verkouden!’ Hij dacht, dat hij haar een klein influenzaatje toewenschte - zette zijn hoed op, en kroop de stoep af; in zijn bonzend hoofd den afstand berekenend, die hem nog scheidde van zijn huis.

Annette en Fransje, liefhebbend, beklaagden - stopten hem warm in. Hij was er te jammerlijk aan toe om hun lachje te zien.

Op de Heerengracht deed Mijntje met de soepterrine een vreemden pas.

Phine keek om.

‘Wat doe je Mijntje?’

‘Ik draai op me beenen,’ stamelde de meid.

Zij zette de terrine met een bons neer en haastte zich de kamer uit.

‘Kom je Louise?’

‘Ja.’

Louise kwam uit de achterkamer. Wonderlijk langzaam lichtte ze het deksel van de terrine....

‘Ik heb geen trek,’ dacht ze - ‘gek....’

Ze keek naar Phine, zooals diè at! En opeens legde ze haar lepel neer.

‘Het is me onmogelijk,’ dacht ze wanhopig. Vaag en verward in haar gloeiend hoofd, zag ze Frederik zitten....

‘Het kàn niet,’ streed ze - ‘het kàn niet....’

Het volgend oogenblik wankelde ze overeind, zakte neer op de canapé.

‘Bel om Mijntje - ik.... ik moet naar bed....’

Phine belde. Ze stond bij de tafel en dacht: ‘Er sterven wel

[p. 398]

menschen aan deze ziekte - misschien ik wel, als ik me niet ontzie...’

‘Kòmt Mijntje niet?’ vroeg Louise flauw.

Phine liep de gang in. In de keuken zat Mijntje te snikken.

‘Ik ben zoo akelig juffrouw, ik wou maar naar bed....’

Adolphine kwam terug.

‘Mijntje is naar bed, ze heeft influenza. En jij hebt influenza - en Frederik heeft influenza - of jullie willen of niet!’

Er was een aanvallende triomf in haar stem.

Louise, te ellendig om iets op te merken, strompelde de kamer uit.

De Craetsen huurden in Bussum een villa - nu zij met het engagement van Francine niet op reis konden gaan. Annette en Sophie vooral hadden wat buitenlucht noodig - zij waren bleek en slapjes gebleven na de influenza.

Frederik kwam Zaterdagsmiddags, meestal ook een dag in de week. Het maakte hem altijd wat onzeker als hij Annette vond zitten zoo innig tevreden met haar handwerkje, een boek,.... op een vast plaatsje dat ze metéén den tweeden dag al had uitgekozen. De kinderen kenden dit van haar:

‘Moeder, waàr is uw plaatsje?’ Zoekend als een poes naar zijn mandje, zagen zij haar den tuin, het huis rond loopen, om eindelijk tevreden neer te strijken op een plekje voor den ganschen zomer.

‘Wàt denkt ze - wat dènkt ze toch, zoo ver van haar man?’ kon Frederik soms vragen, als hij, warm van de reis kwam en haar zitten vond, zoo kalm, zoo verloren in eigen gedachten - zoo.... of ze hem heelemaal niet noodig had.... en hij nam haar kleine hand in de zijne, bezag ze aandachtig....

Dan lachte ze een beetje met het plagend speelsche, schaduw van de eerste huwelijksjaren.... En hij wist voor zichzelf dat hij van den zomer niet hield. Alles vloog weg, uit elkaar, je doolde alleen en verlaten in je huis, sliep op een vreemd bed, at in een vreemde kamer, en je heele familie scheen van je weg te glijden. Hij zat als een verjaagde vogel in 't hoekje voor 't dichte raam bij zijn zusters.

Maar als Louise zei: ‘Ik begrijp niet die rage tegenwoordig van al dat naar buiten willen. En jij zit maar alleen!’

Streed hij: ‘Welneen. Ik ga er toch heen zooveel als ik wil. En mijn vrouwen hebben 't noodig.’

Naar Caroline in haar asyl ging hij, bezorgde haar geld, vroeg naar haar leven. Zij lachte bij zijn vragen, zijn zorg, aandachtloos als een kind.

Ieder ziek dier nam zij op. Wat zij hem nooit vertelde was dat zij

[p. 399]

laat in den avond zwerftochten ondernam door de stad, een verwaarloosd of mishandeld dier soms wegstal en triomfantelijk meebracht.

De keurig verzorgde Frederik rilde als hij het huis inkwam. Er hing een lucht van dieren en 't was er een helsch lawaai. Caroline vond hij meest op den grond, bezig een hond of kat te verzorgen - ze zag er vuil en zelf verwaarloosd uit. Vlak achter het raam graasde een manke schurftige ezel.