De klop op de deur

[p. 252]

XVIII

MEVROUW Goldeweijn zat in den tuin op een-en-dertig Augustus van het jaar tachtig en telde de kanonschoten. ‘Honderd als 't een prins was, vijftig voor een prinses.’ Maar ze raakte in de war, want de kinderen telden mee, en die waren evenmin vast in den tel als zij.

Francientje kwam het pad afhollen.

‘Een prinsesje! 't Is een prinsesje!’

‘Wat lief hè oma? Weet u hoe ze heeten zal?’

‘Net als ik,’ zei Sophietje fier, ‘ik heet óók naar de koningin.’

‘Kind, niet waar! Naar de koningin! Naar tante Sophie.’

‘En tante Sophie heet naar de koningin!’

‘En de koningin is al lang dood. We hebben nu een nieuwe koningin. Dat heb je toch gezien verleden jaar toen ze langs kwam?..’

‘O met meneer Cloese, die voorop in de eerewacht reed!’

Ze taterden door elkaar als jonge vogels - het trok Annette het huis uit naar den vroolijken tuin.

Hoe groot werden de kinderen! Francientje was al elf, een mooi blond kind, tenger en sierlijk gebouwd, met het opvallend bloeiende van haar grootmoeder. Zij had ook haar grootmoeders groote blauwe oogen en veerkrachtigen gang. Maar Philip, de zachte goedmoedige niet over-intelligente jongen, haar lieveling - had hun een schok gegeven! Een paar dagen geleden was die met een ernstig gezicht bij zijn vader gekomen en had gezegd: ‘of vader 't alsjeblieft goed wou vinden dat hij zee-officier werd.’

Frederik had het eerst niet geheel ernstig opgenomen, maar de jongen bleef op zijn stuk staan, pleitte met een ongekende beslistheid voor zijn wensch.

Het was Frederik een teleurstelling. Voor de zaak - och, hij had

[p. 253]

niet geloofd dat Philip het snel en scherp inzicht had, daarvoor vereischt, gewikst was en doortastend.... en dan, Pieter was er altijd nog. Maar hij had vurig gehoopt dat de jongen zou gaan studeeren. Officier vond hij een stom baantje - 't had zijn sympathie niet.

‘We zullen 't allebei een paar weken laten rusten, en dan spreken we er nog eens over,’ zei hij met het kameraadschappelijke, waardoor hij de vriend van zijn kinderen was.

Maar alleen met Annette bepraatte hij het, sprak hij uit zijn ontgoocheling.

‘Het was altijd mijn illusie, dat een van mijn jongens tenminste, studeeren zou.

‘'t Is hard voor je.’

‘O, dus jij vindt het een uitgemaakte zaak?’

Zij weifelde.

‘Als je hem niet zijn zin geeft, en je zoudt hem tot de studie kunnen brengen, krijg je dàn den zoon dien je je wenschen zou?’

Zijn struisvogelnatuur bukte altijd voor haar koel onbarmhartig eerlijk preciseeren. Maar zijn glimlach kwam moeielijk.

‘Ik bedoel,’ zei ze zacht - haar kleine handen lagen in haar schoot, haar gedistingeerde vrouwenfiguur zat daar aan de tafel, rustig als immer - ‘ik bedoel, wat je in hem hebt meenen te zien was een vergissing. En een vergissing kan je niet handhaven.’

‘Maar dit - dit.... Ach, ik weet wel, jullie vrouwen vinden de zeemacht allemaal interessant.’

Haar oogen bliksemden.

‘Interessant! Ik denk eraan dat ik hem jaren en nog eens jaren kwijt zal zijn! Hoe jong, hoe gauw al zal hij van huis moeten dan, naar dat ellendig Instituut in Nieuwediep! En later.... hij kan omkomen, iederen dag - ieder uur - op zee - En hij zal trouwen misschien met een buitenlandsche vrouw met een onuitstaanbaar accent. Ik ben hem kwijt!’

Ze snikte, haar wangen nat van tranen.

Hij lachte geroerd.

‘Liefste, 't kind is nauwelijks geboren, nu scheep je hem al op met een vrouw!’

Ze droogde haar tranen, lachte, begon opnieuw te schreien.

‘Ik huil immers ook om jòu! Jij begrijpt ook nooit wat.’

‘Neen, ik ben ook maar een man....’

Maar in de komende weken was het beslecht. Philip zou na de vacantie naar een drilschool gaan, waar hij klaargemaakt werd voor het instituut in Den Helder. En eenmaal dit besluit genomen, scheen

[p. 254]

de heele zaak hiermede weer plotseling nog in 't ver verschiet verschoven. De jongen zelf had al zijn vroolijkheid, zijn gezellige rustige gemakkelijkheid in den omgang hervonden. Eigenlijk was hij de eenige in huis, die nooit eenige moeielijkheid gaf niet alleen, maar die ze ook voor de anderen wist op te lossen. En zijn moeder, zijn grootmoeder kon hij verwennen en aanhalen als een kleine man, met het eigenaardig liefkoozende in toon en manieren van zijn vader.

Hij ook kon het best Pieters altijd snel wrevelige stemming omzeilen en verzachten. Want met den kleinen Pieter, asthmatisch en teer, ging het op en af. Zijn gedrongen tenger figuurtje was Annette, als zij hem tusschen de andere kinderen zag, altijd een zorg. Een prikkelbaar humeurig eerzuchtig kind, dat woedend als zijn kortademigheid hem belette mee te hollen, te springen, zich opsloot, maar geen klacht zich ooit liet ontvallen. En niemand wist wàt dit kind, zeer jong al zoo eerzuchtig maakte, niet tevreden voor hij op school alle anderen voorbijstreefde: den wil om, waar hij in andere opzichten de mindere moest blijven, zich daarover tegen zichzèlf schadeloos te stellen; zijn eigen pijn te genezen door uit te blinken in wat wèl binnen zijn bereik lag.

Sophie en hij kibbelden veel. Het mooie heel donkere kind, koel verstandelijk, heerschzuchtig, verdroeg zijn meesterschap nooit. 't Was een handig ding, zij zat graag bij oma te knutselen haar brei- en naaiwerkjes; of beredderde al vroeg huishoudelijke kleine bezigheden met een toegewijden fellen ijver, terwijl Francientje zich van alle plichten onwillig afwendde.

Mevrouw Goldeweijn keek toe op Sophie's handwerkjes, al zag zij haast niets meer. Dezen zomer ook had haar bijna volslagen blindheid veel van haar genot bedorven. De beste tijd was geweest toen Caroline logeerde bij tante Sophie, want Carolientje was haar grage en trouwe gezel. Samen wandelden zij gearmd uren ver, en Caroline liet zich geduldig vertellen. Alleen het meisje zelf vertelde nooit iets. Dan kon Fransje plotseling in het oude ongeduld roepen:

‘Zeg jij ook eens iets. Je laat mij altijd maar praten!’

En Caroline zei verlegen:

‘Ik weet niets te vertellen. Er gebeurt bij mij nooit iets dat de moeite waard is.’

Maar als de wandelingen te lang duurden, begon Fransje te jagen naar huis. Want zij leefde per slot alleen nog gretig vervuld in Annètje en de kinderen. Een diepe teederheid voor haar dochter, die moeder was van dat groote bloeiende gezin, leefde in haar. Naar haar kamers trok zij uit verstandelijke overwegingen - uit antipathie

[p. 255]

ook jegens haar schoonzoon. Maar zij zat er hongerig te hopen en te wachten. Zou niet Annètje komen, of de kinderen, om haar te halen of gezelschap te houden? Als Annette en Frederik samen uit waren geweest - dat jaar vierde Bouwmeester triomfen als Shylock, Othello, als Tartuffe, en zij gingen veel en druk naar den schouwburg - kwam de jonge vrouw laat nog voorzichtig even luisteren aan de slaapkamer: ‘sliep moeder?’

Maar altijd klonk de krachtige hooge stem:

‘Neè mekind!’

Dan gretig belangstellend klonken de vragen op tusschen de bedgordijnen, voelde de tastende hand even behoedzaam over de krakende zijde van Annettes japon:

‘Wat heb je aan, Annètje?’

Maar deze wist niet, hoe vroeg in den eenzamen avond, de oude Fransje geloopen had, rusteloos heen en weer - nu en dan zich stootend tegen een meubel, schreiend, wanhopig soms op eenmaal. Alleen gelaten, opgesloten zich voelend. Van de eene kooi in de andere geraakt. Ach, nooit zou deze verlangende groote sterke vogel weer vrij komen.’

Gevangen ook voelde zij zich in haar belemmering zich vrij te uiten. Ze was exubérant, ze had behoefte aan explosies. Ze moèst luid kunnen lachen, plezier maken, weenen, op haar tijd flink woedend zijn, een scène maken en dramatisch de verzoening beleven. Maar hier moest zij zich betoomen. Nooit voor iemand had zij zich betoomd - nu voor haar schoonzoon hield zij zich in met geweld, en haar heele natuur wrong zich in dien dwang.

Frederik zelf had van dit alles geen flauw vermoeden. Hij hield niet van haar, vond haar nabijheid niet aangenaam, maar 't was Annètjes moeder, 't kon nu eenmaal niet anders. Maar Fransje zelf voelde bij instinct dat Frederik haar slechts verdroeg, en 't maakte haar ongelukkig. Op zulke eenzame avonden liep zij driftig heen en weer, brak haar toorn en haar leed los, tierde zij soms plotseling uit in een woedende scheldpartij, haar schoonzoon alles naar 't hoofd gooiend.

Tot ze - een vreemde matheid kon haar plotseling den laatsten tijd overvallen, die haar hoofd als in een schroef klemde, haar gedachten verwaasde - dacht aan Annètje en de kinderen.

Ze begon te schreien - bedroefd, stil. En ging naar bed. Lag met samengevouwen handen op haar rug, haar schoon hoofd met de niets ziende groote oogen, bewegenloos in 't kussen.

‘Mijn ziel in lijdzaamheid bezitten,’ prevelde ze pathetisch. En: ‘Sytze, Sytze, was je maar nooit weggegaan. Waren we nog maar in

[p. 256]

ons eigen huis.’ Dan uit de innige kinderlijke vroomheid van haar hart, die zij in Annètjes huis verstopte als iets dat de tegenwoordige jonge menschen belachelijk vonden, begon ze te bidden:

‘Lieve Vader help! Niet mijn wil maar Uw wil geschiede, maar ik ben zoo bedroefd en zoo bang soms. Ik ben zoo alleen....’

De bevende stokkende klacht verstierf in 't donker. Ze zweeg en werd kalm. Plotseling gerust.

En lag zonder ongeduld te wachten op Annètjes stap.