De klop op de deur

[p. 122]

XVIII

DEN ganschen zomer al had Fransje Goldeweijn last van haar gezonde oog, en het advies luidde na herhaald consult: het slechte, dat toch verloren was, wegnemen om te trachten het andere te behouden.

In het kleine huis op den Voorburgwal scheen met dit vonnis het heele leven stil te staan. Annètje weende ontsteld. Goldeweijn ging zwijgzamer en somberder zijn gang. Maar Fransje die even geschreid had in de kinderlijke klacht: ‘En ik had zulke mooie oogen!’ ging moedig en bedaard naar Utrecht.

Annètje bracht haar. Frederik vergezelde hen beiden naar de Rhijnspoor. Hij had zijn familie willen schrijven, dat Annètje in de stad kwam. Maar zij had hem teruggehouden: ze zou te onzeker van haar tijd zijn.

In den trein zag Annètje verbaasd hoe moeder dit reisje kon genieten. Alle misère in het vooruitzicht kon haar niet berooven van het pretje te zitten in den trein en uit te kijken. Land en groen, en verre luchten - wat zij niet zien kon, raadde zij. Geen huizen, geen straten, geen bedomptheid. En zij zou daar ook wel kennissen maken in de kliniek. Na haar in veel duisternis en eenzaamheid gesleten bestaan der laatste weken, leek zelfs de aanstaande operatie een welkome afwisseling.

Annètje zat te denken: ‘Wat zou moeder allemaal te lijden krijgen - en haar arme oog dat weg zou zijn!’ Het meisje leed er haast physiek onder, en zij was bedroefder en angstiger dan Fransje zelf bij het afscheid.

Maar toen zij, alleen en bezwaard, weer in de spoor zat naar huis, bedacht zij één ding welvoldaan:

‘Bij de Utrechtsche familie was zij niet geweest.’

---------------

[p. 123]

Hartjesdag ging ten einde over de stad - maar de brand van leven die den ganschen dag gesmeuld had, barstte open. En uit de volks-buurten dromde de pret, de volksvreugd, straten en grachten op. De Jordaan was een helle kern van jool, van fel hartstochtelijk jagende pret, van dans en muziek. Het was of op dezen dag heel Amsterdam zijn leven zoog uit dien brandenden kern, of een gloed opsloeg uit den ganschen Jordaan. Een klare sterrenhemel spande in den windstillen avond, na den regen die lange uren gesijpeld had. Verkleede jongens en meiden met lampions op stokken gestoken, holden aan door de sloppen en stegen van den Nieuwendijk en Voorburgwal. Brullend en zingend hotsten ze arm in arm de gracht over naar den Dam. Harmonica's klonken ertusschen door, en op den hoek van de steeg werd gedanst bij het onzeker licht der enkele fakkels.

Plotseling lichtte over den gevel van Goldeweijns huis rood Ben-gaalsch vuur, bescheen een oogenblik een jong blank vrouwengezicht aan het raam, dat verschrikt teruggeschoven, schuw keek in verwilderde lachende tronies. Voetzoekers ploften. Onder de rokken der meiden gooiden de straatbengels rotjes, en gegil, gevloek tierde op. Tot de bende voortgestoven, plotseling het grachtje weer liet in de diepe rust van den zwoelen avond.

Vandaag was Fransje Goldeweijn in Utrecht geopereerd, en nu wachtte het meisje in spanning haar vaders terugkomst.

Lang, lang was de angstig dag geweest. Stance was tweemaal komen aanloopen, en ook Frederik had haar een poos gezelschap gehouden, ongerust om haar eenzaamheid.

Nu zat ze al meer dan een uur uit te kijken....

‘Daar eindelijk was vader!’

Ze rees snel. Goldeweijn, opziende, knikte tegen haar met een glimlach.

‘Alles goed,’ dacht ze in een snik van verlichting, vloog hem tegemoet.

Hij kuste haar zwijgend, duwde haar zacht in de kamer terug, en kwam toen bij haar zitten. Er lag een licht over zijn gezicht, dat zijn kind er nog nooit in gezien had.

‘Alles best gegaan,’ zei hij. Hij poosde, ging toen door: ‘Kranig zooals moeder zich hield. Zoo kalm en vol vertrouwen; je hadt moeten zien hoe professor Donders met haar was. Hij stuurde gisteren tweemaal iemand naar haar toe die angst had, om van haàr moed te krijgen. Dat is jòuw moeder.’

Annètje zat stil, haar keel dichtgesnoerd. Hier, luisterend naar haar vader, kreeg zij voor het eerst terug, wat zij gemist had sinds zij niet meer bij de De Roozen kwam: het gevoel opgetild te worden. En nu

[p. 124]

was het moeder die het deed! Scherp zag Annètje haar: driftig, lachend, schreiend, zorgeloos, pijn lijdend, klappend als een ekster, en dan weer in een gelaten, ernstig zwijgen.

En nu dit prachtige: in al haar ellende anderen moed en kracht gevend.... Dàt moest ze Karel.... neen, Karel was er niet meer. Er was niemand meer aan wien ze zulke dingen precies kon zeggen... Maar vader en zij waren nu toch heel dicht bij elkaar. Wat zouden ze moeder liefhebben en vertroetelen als ze terug was!

Maar toen Fransje eindelijk weer thuis kwàm, versmolt het heel hooge teedere, dat Annètje gedragen had door de weken van afwezigheid, aanstonds. Fransje, die druk ratelde over vreemde menschen - de kliniek - pas gemaakte kennissen - lachend, triomfantelijk haast van vertelzucht.

En alleen met bevenden mond lichtte zij even den zwaren blauwen bril, waarachter de ingevallen gesloten oogholte van de ramp verhaalde.

Dit was iets nieuws wat Annètje bedacht: het ging er voor anderen minder om of je de dingen zelf diep leedt, dan om de kracht die van je uitging - en die scheen soms niets te maken te hebben met je eigen wezen. Moeder, die pijn noch voor zichzelf noch voor anderen zoo erg vond, kon méér voor een ander zijn dan een die het veel sterker voelde.

Het was om een verwondering, een peinzing in haar jonge oogen, dat Frederik in die dagen lachend zei:

‘Wat kijk je toch verbaasd - wat is er dat je zoo verwondert?’

Toen bloosde Annètje betrapt. Ze kon tegen den verstandigen ouderen Frederik toch de dingen niet zeggen als tegen Karel vroeger. Ze gleed er af met een grap:

‘Altijd door maar verbaasd dat ik mevrouw Craets word.’

En ze gebaarde, maakte zich breed als een deftige matrone, zeilde majestueus door de kamer. Dan schaterde Frederik. Was ze geen schat, zijn Annètje - het komische in haar was een kant die den eersten tijd van hun kennismaking haast niet naar buiten gekomen was.

Zoo werd Annètje Goldeweijn de bruid. Een bevend gelukkig Annètje, dat zich voelde toen zij van 't stadhuis terugkwam op den aanteekendag of heel Amsterdam geweldig belang moest stellen in dit wonder. Stance omhelsde haar al op den drempel innig en verrukt, en aan haar klemde Annètje zich even vast, want alleen Stance ging nu hetzelfde ondervinden als zij. Maar dan keek zij de kamer in

[p. 125]

die dezelfde niet meer leek: met een hoek van groen en palmen, waarvoor zij en Frederik later plechtig werden neergezet. In het portaal feliciteerde Leentje glunder, en in de kamer stonden vader en moeder ernstig naast elkaar - wat een groote menschen allebei, dacht Annètje - en hadden haar zwijgend en ontroerd omhelsd.

Ach ja - ach ja - het leek alles zoo wonderlijk ver van haar te gebeuren toch ook. Maar hoe vroolijk was Annètje in dezen tijd! Hoe lief waren alle menschen en bedierven haar met cadeaux. Alleen.... het kaartje van juffrouw De Roos en Karel, met ‘Wel gefeliciteerd’ erop geschreven door de moeder, lag bedolven onder den stapel op de porte-carte, maar zij wist het er al dien tijd. En soms werd zij er een vreemd en druk praterig Annètje door.

Van de Utrechtsche familie kwamen Louise en Carolientje op het bruidsdiner, dat Fransje triomfantelijk aanrichtte met al haar mooi oud blauw en kristal. Van Phine kwam geen bericht. Maar tante Sophie zat in die dagen verdrietig naar buiten te kijken. Voor ‘het geheim’ behoefde de moeder niet meer te vreezen. De domineesche had geschreven, dat door Gods goedheid de gevolgen van Adolphines fout verijdeld waren - het was echter noodig, dat zij nog bleef om aan te sterken in de buitenlucht....

Iederen dag in haar bruidstijd, in een schoone stille September-maand, waar de boomen al begonnen te gelen langs den Voorburgwal en de hooge popels op de Weteringschans gouden vruchtjes schenen te dragen aan hun ijle takken - ging Annètje naar het nieuwe huis. Dit begon haar te bezitten: de illusie van het eigen nest. Dikwijls ging Fransje mee. Verlost van het misvormend zieke oog, van den blauwen bril, met een mooi kunstoog, was zij bijna weer even knap als voor den lijdenstijd. En zij verdrong hardnekkig het weten, dat het gezicht van haar gezonde oog sterk verminderd was. Zij wilde er niet bij stilstaan als zij struikelde of mistastte. Blij en zonnig werkte zij aan Annètjes huis, aan Annètjes linnenkast, waarin de keurig gereide blanke stapeltjes groeiden. Het zilverig damast waar moeder en dochter zoo trotsch op waren, het fijn linnen ondergoed, de linnen lakens en sloopen, van alles vierentwintig stuks. Met iets stil eerbiedigs dat Annètje in 't hart trof, zag zij haar moeder op een dag de lakens, de dekens uitleggen over het groote tweepersoonsbed met den geel damasten hemel en gordijnen.

Dien stillen zonnigen najaarsdag op de hooge slaapkamer, waar niets van de wereld te zien was dan de lucht en de toppen der boomen, brak in Annètje plotseling de beklemming uit, die haar soms greep in eenzame oogenblikken. Die zij, zij wist wel waarom, niet aan

[p. 126]

Stance had kunnen vertrouwen. En terwijl zij haar moeder steeds zwijgend en teeder haast tenslotte de eigengebreide sprei zag uitleggen, zwol het in Annètje dat moeder de eenige was die haar zeggen kon al het angstige, ongekende, dat ze met een vreemden man ging beleven.

Ze had moeder eens hooren zeggen: dat waren dingen waar een meisje niet over sprak. Maar met je moeder, je èigen moeder! riep het bang in Annètje. En zij zocht in haar moeders gezicht, maar dat bleef neerkijken in een zonderling zachte bedeesdheid.

Van Annètjes lippen brak de schuchtere klacht: ‘Moeder, hoort u eens, was u niet bang toen u.... met vader trouwen moest?’

Fransje keek neer op de sprei, die zij gladtrekken bleef.

‘Och - ik dacht: hij houdt immers van me, en dat zijn de dingen waar iedere vrouw doorheen moet.

Er viel een stilte. Annètje keek op in de blauwe lucht. Ineens zag zij zichzelf zitten op dien laatsten middag aan de tafel met het rood en zwarte kleed bij juffrouw De Roos, en hoorde Karel zeggen:

‘Niet alleen de vroolijke, gelukkige dingen zou ik willen schrijven. Maar ook dat, wat niemand van een ander weet.’

En dan dacht zij: ‘moeder - die tegen de kleine rampen zoo wild en opstandig altijd was, had zich aan alle gróóte gebeurtenissen in haar leven rustig kunnen overgeven.’

Naar huis liepen zij later met den rooden, fellen gloed van de ondergaande zon achter hen in de Leidsche straat. Zij gingen gearmd dicht naast elkaar - zwijgend en vertrouwd.