|
| |
| |
| |
De eerste Dagh-reyse
Ghy sult den Heere uwen Godt beminnen uyt gheheel u Herte.
De I. Lesse
Van het eynde van dese Dagh-reyse, en vande drye Pelgrims, die dese moeten doen, hoe sy hun moeten bereyden, wat sy op den wegh moeten doen, &c.
13. V. GHy hebt my gheseyt, dat het eynde het leste is dat men verkrijght, maer het eerste dat men kennen, en daer men op letten moet, en dat elcke Dagh-reyse haer bysonder eynde heeft, en ghy seght, dat dese eerste voor haer eynde heeft Godt te beminnen uyt gantscher herten. Ick bidde u dit wat claerder uyt te legghen.
A. Om wel te verstaen, waer in dat bestaet het eynde tot het welcke men wilt gheraecken inde eerste Dagh-reyse, te weten: Godt te beminnen uyt gantscher Herten: Soo moet ghy weten, datter drye soorten van Liefde zyn. De eerste is de Menschelicke en ghevoelicke Liefde, die haer plaetse ende ghelijck residentie meest heeft in't herte vanden Mensche: De tweede is eene
| |
| |
redelicke Liefde, die meer gheestelick is, en resideert inde ziele, en haer redelicke krachten: De derde is een Goddelicke Liefde, die resideert in't opperste vande redelicke crachten, dat is inden Gheest, alwaer sy met Godt, die de ongeschapen Liefde is, eenen gheest wort, ende eene Liefde. De eerste van dese is hier u eynde: En dit is een ghevoelicke, soete Liefde, ofte affectie tot Godt, die den Mensch door syne gratie in sy selven volbrenght met hulpe en toedoen vande sinnen, soo inwendighe, als uytwendighe, en van andere ghevoelicke crachten, ende oock Humeuren des lichaems. Soodanigh was de liefde der Apostelen tot onsen Salighmaecker, (ghelijck den H. Bernardus seght) voor sijnen Hemelvaert, die ghedeurigh gevoedt wierdt door fijne teghenwoordigheyt, en minnelicke conversatie: ende die hun een beletsel was van die volmaeckte liefde, die den H. Gheest moeste storten in hunne zielen ende gheest: waerom den Heere seyde, dat het hun beter was, dat hy soude wegh gaen: ende dat andersints den H. Gheest tot hun niet commen en soude, om die volmaeckte liefde, en sijne andere gaeven in hunne Zielen te storten, om dat sy al te seer becommert, belet, en ghelijck inghenomen waeren, in die lichaemelicke crachten, in de inwendighe en uytwendighe sinnen, en ghelijck versoncken in die eerste maniere van doen, of wercken, dat sy hun niet en conden verheffen tot de tweede: van de welcke ick inde vierde Lesse ghesproken hebbe.
14 V. Hoe ende op wat maniere moet men trachten tot dat voorseyde eynde te gaen, ofte te reysen, om dat te becommen?
A. Dit reysen en is anders niet, als ghedeurigh den wille meer en meer te verwecken tot
| |
| |
de liefde Godts, en inde selve meer en meer voort te gaen. De volmaecktheyt vanden mensch is alder-meest gheleghen in den wille, ende in sijnen principaelsten act, die is de liefde Godts. Men moet hier dan (met de gratie Godts, die dit van ons principaelick en alder-meest versoeckt) trachten dien wille te verwecken en te beweghen tot de selve liefde door het verstant en memorie, voorhondende verscheyde redenen, en consideratien, en meditatien doende, die hier toe meest dienstigh zyn; tot dat den wille door de selve beweeght en ontsteken wordt tot goede affectie, en principaelick der liefde Godts, die het eynde is, en den waerom sy ghebruyckt worden. Door dese wordt den wille, die uyt sy selven cranck, en qualick te beene is, cloeck om te gaen, dat is om te beminnen: want door het lanck ghebruyck der selve wordt de ziele ghelijck doordroncken, en vervult vande cracht van dat sy soo dickmaels gheconsidereert en gemediteert heeft, soo dat sy nu niet veel meer en moet peysen, maer met een enckel opsicht en aenmerckinghe, ofte ghedenckenisse van 't selve ontsteken wordt inde liefde. Dese is het eynde en vrucht van al dat mediteren en considereren. Het welcke nu vercreghen zynde, soo beginnen sy af te vallen: ende den wille begint sigh te oeffenen in die affectie, principaelick der liefde, in't eerste met meerder ghevoelickheyt, die allenskens vermindert, en die liefde en affectie worden hertelicker en volmaeckter. Ende ghemerckt dat de liefde gelijck een vier is, dat altydt naer synen Center tracht en treckt, den wille, soodaenighe Liefde nu vercreghen hebbende, begint hem te oeffenen in eenen ghedeurighen minnelicken toekeer tot Godt, die den Center van syne liefde
| |
| |
is: Ende alsoo allenskens voortgaende, gheraeckt hy tot het eynde van de eerste dagh-reyse, die is Godt beminnen uyt gantscher herten door een gevoelicke en hertelicke Liefde. Siet, hier hebt ghy een cort begrijp van het eerste Deel van dese reyse, uyt welcke ghy bemercken mooght wie, en hoe sy dese reyse doen.
15 V. Seght my wat claerder ende uytdruckelicker: welcke zijn hier de reysende lieden, die dese reyse moeten doen?
A. Het zyn dese drye crachten der ziele. Den Wille het Verstant en de Memorie: dese moeten t'samen wandelen: Den Wille nochtans is den principaelsten, ende het comt aen hem alleene toe, eyghentlick sprekende, dese reyse te doen: Want dit reysen en is anders niet als sy selven inde Liefde Godts te vervoorderen, en Godt te beminnen, dat alleen aen den wille toecomt, en syn eyghen werck is. De andere twee, te weten Verstant en Memorie, moeten mede gaen, om den wille te helpen: om dat hy uyt sy selven ghelijck blindt is, en geen kennisse en heeft, en niet en vermagh te beminnen, dat hy niet en kent; maer moet eerst weten wie, of wat hy beminnen soude, het welcke men noemt synen voorworp, sonder welcken hy niet wercken en kan door Liefde, ofte haet, &c. niet meer als jemant soude connen schilderen sonder doeck, ofte iet daer hy op schilderen soude. Ten tweeden hy moet weten hoedaenigh desen voorworp is, goet of quaet, Liefde weerdigh, ofte niet, &c. en alle sijne hoedanigheden, om daer door beweeght te worden tot de liefde. Maer nochtans als hy den selven heeft, soo can hy uyt sijn eyghen vryheyt en libertheyt dien haeten, al is hy hem als goet vertoont, ofte beminnen al is hy vertoont als
| |
| |
quaet: ghelijck het blijckt in de duyvelen ende boose menschen, die het goedt sien, en kennen, en nochtans door hun boosheyt het selve haeten. Video meliora, proboque, deteriora sequor: Waer uyt volght, dat de kennisse niet altijt en is de maete der liefde. De welcke oock door menigvuldighe acten seer vermeerdert can worden, en meer en meer comt te groeyen: ghelijck het blijckt in die de aspiratien veel ghebruycken: maer boven-al wordt de liefde vermeerdert door de gratie Godts, die als Heer en Meester van alles die can instorten en doen groeyen naet sijn beliefte, oock sonder toe-doen van eenighe menschelicke middelen.
Soo dan, om dat den wille uyt sijn selven gelijck blint is, soo moet hy door het verstant verlicht worden, en kommen tot kennisse van sijnen voorworp, en sijne hoedanigheden: Ende de memorie die moet al dat het verstant voorhoudt, bewaeren, om op sijnen tijdt met een stille bedenckinghe te overlegghen: want wat helpt een voorby gaende kennisse, sonder het overdencken? het is ghelijck de spijse te sien, sonder die te nutten.
16. V. Hoe sullen dees drye Pelgrims op den wegh hunnen kost krijghen, door welcken sy moghen versterckt worden, om hun reyse te doen?
A. Sy moeten den cost bedelen. Dien grooten Heere van alle die landen daer sy passeren moeten, wel wetende dat sy uyt hun selven seer slap en cranck zijn, en principaelick dat den wille seer slap te beene is, heeft voor hun ghestelt en gheschickt de noodighe middelen, door welcke sy souden connen leven en versterckt zijn, en hunnen wegh, ofte reyse volbrenghen, maer hy wilt dat sy daerom daeghelickx bidden, en segghen Gheeft ons heden ons daghelickx Broodt, dat
| |
| |
dat is de dagelickiche, en noodighe hulpe sijnder gratie, sonder de welcke sy niet eenen stap en souden connen voortgaen, sonder de welcke al dat het verstant en memorie voorhouden tot versterckinghe van den wille, al gheen, of cleene cracht en uyt-werckinghe heeft: want te vergeefs ghebruyckt men kennissen en onderwysingen, 't en zy het licht der gratie schijnt in de ziele. Men moet dan oock kloppen door het ghebedt, en luysteren aen de deure, tot dat men open doet. De onderwijsinghen, verlichtinghen en gpddelicke inspraecken moet-men aenveerden en aenhooren met eerbiedinghe, aendachtigheyt, en inkeer tot Godt, om dat dit al sijn woordt is. Als dees drye ghesellen alsoo t'saemen voortgaen en hun met goddelicke dinghen besigh houden, ghelijck ick segghen sal, den Heere sal hem somtijdts by hun voeghen, ghelijck hy dede aen de Discipels, die naer Emaus ginghen, en hun, al is't onsienelick, verstercken, verlichten, en in sijne liefde ontsteken.
Daer-en-boven heeft hy toegheschickt dat Hemels Broodt van sijn alderheylighste Lichaem en Bloedt in't H. Sacrament. Daerom wordt het genaemt Viaticum nostrae peregrinationis, den teercost van onse Pelgrimagie, sonder het welcke, soo hy seght, wy gheen leven en sullen hebben, noch cracht, noch macht om te wandelen den wegh onser Saligheyt; veel min den wegh der volmaecktheydt. Dit moeten sy dan nutten soo dickmaels als't hun sal toeghelaeten worden.
17. V. Hoe moeten sy hun bereyden, en opstellen om dese reyse te doen?
A. Sy moeten hun op-stellen soo licht, en onbelemmert, dat sy sonder beletsel vlijtelick moghen hunnen wegh avanceren: sy moeten't al
| |
| |
laeten, dat hun op den wegh soude moghen beswaeren. Sy en moghen noch pack noch sack mede draegen dat niet noodigh en zy. Van swaere packen van groote sonden moeten sy teenemael vry zijn: want een alleen van dese is ghenoegh om heel hun reyse te beletten: veel kleyne pacxkens van daghelicksche sonden souden maecken dat sy noyt tot het ghewenste eynde van hunne reyse en souden gheraecken.
Den wille die moet af-legghen alle ongeregelde Affectie en aencleventheyt aen Ouders, Vader, Moeder, Kinderen, Susters, Broeders &c. jae oock aen syn eyghen selven, gelijck den Heere ons leert Luc. c. 14. dese moet hy al Godt bevelen, en t'huys laeten: men can niet reysen met al dat ghesleep van volck. Jae hy moet trachten oock te vergeten syn volck en 't huys syns Vaders, en met een cloecke resolutie van stantvastelick, en ghedeurelick voort te gaen in desen wegh, hem teenemael begheven tot eene waerachtighe betrachtinghe vande Liefde Godts.
Sy moeten alleen mede nemen eenen stock, eenen hoedt, een craegh, en een valyse; den Steunstock, segh ick, van een levende Geloove en vast betrauwen op Godt: Alle Sorghvuldigheyt die hun soude beswaeren op hem werpende, Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum: Wel wetende dat hy voor hun sorghe draeght. Ipsi cura est de vobis. Den hoet en kraegh van een groote verduldigheyt, die alle opvallende moeyelickheyt van quaede en dorre weghen (alsmen in dorrigheyt reyst) van quaet weder, reghen en tempeesten, van hun magh afweiren datse hun ghelijck niet en raecken: de Valyse van een voorsichtigh bewaeren van datter op den wegh sal noodigh zyn, dese Valyse moet de memorie draeghen.
| |
| |
18. V. Wat moeten dese drye ghesellen doen op den wegh?
A. Ten eersten, sy moeten altijt voor ooghen hebben dat sy Reysers, Viatores, ofte Pelgrims zyn, hun als soodanigh draeghen, en de wetten en goede costumen van waerachtighe Pelgrims wel gaede slaen en onderhouden. Sy moeten ten opsichte van alles dat hun voorvalt, ofte ontmoet op den wegh, ghelijck blindt, stom, en doof zijn: wat dat sy sien ofte hooren dat hun behaeghen mocht ofte mishaeghen, daer gheen acht op nemen, ghelijck of sy het niet en saegen ofte en hoorden. Is't datter eenen hondt op hun bast, dat is, is't datter iemandt hun qualijck toe spreeckt, sy moeten't al passeren sonder hun aen te trecken, ofte teghen te strijden. Sien sy iet dat hun schoon of fraey dunckt, daer sy naturelick souden toe ghenegen zijn, ofte behaeghen in hebben, sy moeten hun daer af keeren; en de memorie moet haer wachten van daer van iet mede te draeghen, maer moet het al vergheten; ende soo doende sullen sy wel de verstervinghe oeffenen.
Ten 2. sy moeten hun wachten van op den wegh eenighe packen aen te nemen, dat is iet dat hun beswaeren magh. Den Heere seght Luc. 21. Attendite ne Graventur corda vestra crapula & ebrietate, & curis saecularibus, let wel daer op, dat uwe herten niet beswaert en worden door overdaet in eten en drincken: luttel en sober eten en drincken maecken den reysenden Man vlytigh op sijnen wegh. Willen sy alle Herberghskens naer-gaen, dat is, alle voorvallende occasien van sinnelicke recreatien, of vermaeck in drincken en schincken waernemen, sy en sullen noyt voortganck doen. Als sy commen in landen daer
| |
| |
de Inwoonders tot sulcke dinghen ghenegh en zyn sy moeten hun wel wachten, dat sy hun niet en laeten verleyden. Is't dat sy alles wel door-sien, sy sullen-der aldaer veel vinden die Reysers en Pelgrims schijnen te zyn, maer eylaes noyt uyt die landen en gheraecken, en noyt tot het voorseyde eynde en commen.
Wat aengaet de Weireldtlicke sorghvuldigheden, sy moeten alle dese hun niet aentrecken, en hun herte vry en los houden van alle sorghe die hun niet aen en gaet. Die anders wilt doen, en hem met alles wilt moeyen, en can gheenen gherusten, of ghevredighden gheest hebben, sonder welcken men in het inwendigh leven gheenen oprechten voortganck en can doen: sy moeten alle hunne sorghvuldigheden van hun in Godt worpen, ghelijck den Apostel leert: ghelijck te vooren gheseyt is.
Ten derden sy moeten hun wachten van al te groote driftigheyt in't vervolghen van hunnen wegh, de selve alsoo den toom ghevende, dat sy hun onbequaem maecken, om voort te gaen in hunnen wegh. Eenen grooten en discreten yver is goet, maer die ondiscrete driftigheyt, en ghelijck ghewelt, met de welcke sommighe te wercke gaen in hunne oeffeninghen, is dickmaels seer schaedelick aen lichaem en ziele, verkranckt en bederft het lichaem, en troubleert de ziele. Nolite peregrinari in fervore. 1. Pet. 4.
Ten vierden moeten sy hun wachten van quaet gheselschap: en als sy passeren door landen daer de inwoonders hun souden willen trecken door woorden, ofte wercken tot ydel tijdtcortingen, sinnelickheden, &c. sy moeten segghen dat den tijdt hun te kostelick is, om dien in sulcke dinghen te verslijten. Soo dat sy hun noyt en laeten
| |
| |
verleyden van hunnen wegh, ofte op den selven verachteren door woorden, ofte quaede exempels van andere die met hun reysen.
19 V. Wat moet den wille bysonderlick op den wegh onderhouden?
A. Hy moet hem wachten van eenighe onghereghelde affectie, of gheneghentheyt te aenveerden, ofte plaetse te gheven: van sijne affectie ievers anders op te stellen, hem wachten van alle eyghen liefde, eyghensoeckelickheyt, ende aencleventheyt oock aende gaeven Godts. Dese drye zijn de principaelste wortelen van alle quaedt en beletselen in desen wegh: de welcke als sy grondelick verstorven, ende in Godt ghekeert zijn, de reste sal lichtelick volghen, ende den mensch sal sterven aen sy selven, en leven aen Godt alleen, om dat hy alsoo nu nieuwers in sy selven en soeckt: want sy selven vergeten hebbende, let hy altijdt op den aengenaemsten wille Godts: ende dat om sijnder liefde doende, tracht hy om te leven naer alle de begeerten Godts, en dat tot sijnder eere ende vermaeck.
Dies aengaende moeten ons drye pelgrims hun selven wel gaede-slaen, dat sy niet en doen, of en laeten door ghenegentheyt en beweginghe der sinnelickheyt in te peysen, in te begeeren, in't sien, in't hooren, in woorden, in wercken, in eten en drincken, in waecken, in slaepen, in alle doen en laeten: soo dat sy van al dit niet en doen om hun gemack, ofte vermaeck, maer alleenelick suyverlick om de liefde Godts en sijne glorie. En dit moeten sy wel onderhouden, niet alleenelick in d'eerste Dagh-reyse, maer oock in de twee andere. O! dat jemandt dit wettelick onderhielde, hy soude voorwaer daghelicx Godt veel dooden op-draeghen, tot dat hy gron- | |
| |
digh verstorven, ende in Godt begraven soude zijn, ende soo doende, soude hy alle daeghe vele en groote Hemelsche vruchten voortbrengen en schatten vergaederen, ende den wille alsoo doende, en als eenen waerachtigen Pelgrim, Godt, die sijn eynde is, voor-hebbende, sal seer voorspoedelick sijnen wegh avanceren, dat is, sich voorderen inde liefde Godts. Hy moet oock als Heer ende Meester, het verstant en memorie cort houden, hun niet laetende loopen hier en daer buyten den wegh.
Als hy gewaer wordt dat hy door het gene dat sy hem voorhouden, versterckt en beweeght wordt, hy moet hun wat doen swijgen en stille staen, soo lanck als dese beweghinge deurt, en sich met een minnelicke aendachtigheyt tot sijnen voorworp keeren, dat is tot Godt. Dit is een point daer wel op gelet moet zijn, dat ons leert den H. Petrus de Alcanthara: den H. Ignatius, en andere: het selve moet hy oock doen, als hy bemerckt dat hy eenigen troost, versterckinge, ofte verlichtinge van Godt ontfanght. Den H. Franciscus oock als hy op de reyse was, en iet sulckx gewaer wierdt, bleef stille staen, met ruste genietende de jonste die den Heere hem gaf. En hy seyde is't dat het lichaem met ruste eet sijne spijse, die met hem sal worden spijse der wormen, hoe veel te meer moet de ziele met ruste nutten de geestelicke spijse, die Godt haer gheeft.
20. V. Wat moet het verstant bysonderlick doen en laeten gedeurende desen wegh?
A. Het moet hem ghedeurigh op den wegh houden, sonder hier en daer te loopen sien naer eenige ydelheyt, of curieusheyt; en nievers mede becommeren als met het ghene dat sijnen wegh
| |
| |
raeckt. Het moet sijn officie wel gaede-slaen, dat is den wille te verlichten, en kennisse te geven van synen voorworp, die Godt selve is: Ende dat niet door hooge en subtijle Concepten ofte manieren, maer eenvoudelick, soo door het ghene het Geloove ons leert, als de rechte en verlichte reden: Te weten, dat hy uyt syne nature is eenen gheest, wiens wysheyt is alwetentheyt; wiens grootheyt is ongemetentheyt, wiens langhdeuren is een eeuwigheyt, sonder beginsel, ofte eynde, wiens Volmaecktheyt, Schoonheyt Heerlickheyt, Goetheyt, Bermhertigheyt, &c. is een oneyndigheyt; soo dat hy om 't ghene dat hy in sy selven is, een oneyndige Liefde weerdigh is. Die door sijn Goddelick wezen alle de Hemelen en Aerde vervult, ende is geheel in het geheel, en geheel in elck Deel, gelijck onse Ziele in ons Lichaem is: den welcken vervolgens alomme tegenwoordigh is, alles siende, regerende en in wezen bewaerende. Die ons vander eeuwigheyt met eene onbegrijpelicke liefde bemint heeft, en noch bemint. Die uyt sijne liefde om onse saligheyt is Mensch geworden, en van den eersten oogenblick sijnder Menschwordinge tot het eynde sijns levens onuytsprekelicke pijnen inwendigh geleden heeft, en oock uytwendigh alle soorten van pijnen, aermoede, verachtingen, verwijtingen, bespottingen, benautheyt, en ten lesten soo bittere passie en schandelicke doodt geleden heeft, stervende aen een Cruys. Si parva sunt ista, adjiciam tibi multo majora, & c. Dese en soodanighe beweeghredens tot liefde moet het verstant aen den wille voorhouden van tydt tot tydt.
21. V. Wat moet de Memorie doen op den wegh?
A. Sy moet alle 't ghene dat het verstant be- | |
| |
grepen heeft, dat den wille inde liefde Godts can voorderen, neerstelick bewaeren, en hem op sijnen tijdt voorstellen; en bysonderlick moet sy het ghene dat nu terstont van het verstant geseydt is, naer dat elck in't bysonder eenighe reysen particulierlick voorghehouden is, altemael t'samen by een voegen, ende ghelijck als in twee bondelkens binden. Het eerste, van alles dat Godt naer syne Goddelicke nature aengaet; het tweede van alles dat hy naer syne Menschelicke nature voor ons ghedaen en gheleden heeft. Het eerste is een Bondelken van alder-kostelickste Speceryen van eenen Hemelschen, jae Goddelicken geur: Die het herte inde Liefde Godts seer verstercken en ontsteken sal. Het tweede is dat Bondelken van Mirrhe, die bitter is, maer costelick; van 'twelcke de gheestelicke Bruydt in het Boeck der Sanghen seght: Mynen Beminden is voor my een Bondelken van Mirrhe, hy sal tusschen myn Borsten verblyven: Het is oock het Bondelken van Mirrhe, dat den H. Bernardus voor sy selven vergaedert hadde, om altydt op syn herte te draeghen. Dit is oock seer goet, om het herte inde liefde te ontsteken, om het selve te suyveren van syne ghebreken, en oock om dat te verstercken in alle pyne en moyelickheyt vanden Wegh, ende om de deughden te vergaederen, die soo in dese, als inde twee andere Dagh-reysen nootsaeckelick zyn.
22. V. Door wat Plaetsen, en Landen moeten dese drye reysende ghesellen passeren?
A. Sy moeten eerst passeren door den staet, ofte 't Landt, datmen Meditatie noemt: Aen het welcke paelt dat vande naturelicke Contemplatie; ofte door het Landt van Aspiratien. Ten tweeden door het Landt der goede Affectien; en ten
| |
| |
derden door het Landt vanden minnelicken toekeer tot Godt teghenwoordigh.
| |
De II. Lesse.
Vande Meditatie: hoe sy moet gheschieden, hoe lanck, &c.
23. V. Hoedaenigh is dat Landt der Meditatie, en wat doen sy die daer in woonen?
A. Het is een Landt, wiens Inwoonders hun besigh houden met te soecken, considereren, en te overlegghen eenighe materie, die bequaem magh zyn, om den wille te beweghen tot goede voornemens, ofte propoosten; by exempel eenighe passagie, ofte mysterie van het leven, ofte Passie van onsen Salighmaecker, ofte iet anders: Ende dat den wille meest tot liefde beweeght, dat houden sy als het beste, en meer dienstigh tot hunne Intentie. Dese Inwoonders zyn meest al schilders, of beelde-maeckers, waer in de Imaginatie hun helpt: Ende door die beelden worden sy dickmaels seer gheholpen, als oock door het lesen van Boecken, die tot hunnen propooste dienen. Het Verstant en Memorie hebben hier het meeste werck met hun Bemerckingen, Consideratien en Discoursen, ende sy gaen vooren; en den wille comt achter met syne goede affectien en propoosten, die hy uyt hun werck is treckende.
24. V. Wat maniere houden sy om dat te doen? en welcke is de beste?
A. Sy en hebben niet al de selve maniere: sommighe ghebruycken daer toe veel Regels, Voorhoudinghen, Onderhoudingen, Conditien &c.
| |
| |
Soo dat men-der Boucken af souden connen maecken, en daer zynder al eenighe ghemaeckt: Maer dit en is hier het beste niet: om dat die menighvuldigheyt der Regelen, &c. den gheest meer comt te hinderen en beletten in sijnen voortganck, om dat sy, syne aendachtigheyt meer tot haer treckende, en belemmerende, den selven van het principaelste af-treckt, en soo den voortganck belet.
Ick houde voor de beste, een eenvoudighe en lichte maniere, die meest overeencomt met de bequaemheyt van die mediteert: ende uyt de welcke lichter volgen die goede beweghinghen, affectien en propoosten, die het eynde zijn, om het welcke te becommen de Meditatie gebruyckt wordt.
Ick en wil u hier geen ander geven, als de gene die den H. Franciscus de Sales geeft in sijne Inleydinghe tot een Godtvruchtigh leven: alwaer hy dese oeffeninge stelt in drye principaele dinghen, die ick u in't cort gae uytlegghen.
Men moet ten eersten sich bereyden tot het gebedt, ofte Meditatie: Ten tweeden moet men commen in de materie desselfs, en sich daer in onderhouden. Ten derden Godt bedancken vanden goeden voortganck, ofte succes des gebedts. Het eerste van dese wordt genaemt de bereydinge; het tweede het corps des gebedts; het derde de besluytinghe.
25. V. Hoe moet ick my quitten van het eerste, dat gy bereydinge noemt?
A. Ghy moet eerst soo veele het u mogelick is, u wel vergaederen, wederroepende uw' verstant, uw' memorie, en uwen wille, van buyten tot binnen, ofte innewaerts: en daerom doen een act van geloove vande teghenwoordigheyt
| |
| |
Godts: en trachten te commen in een seer groot respect, ofte eerbiedinghe in't aensien van een soo groote Majesteyt.
Ten tweeden moet gy u seer diepe verootmoedigen ten opsichte vah uwe sonden, u bekennende seer onweerdigh van die eere daer gy naer tracht, dat is van uwen geest en herte te onderhouden met Godt in het gebedt.
Ten derden gy moet met een cort gebedt aenroepen de hulpe vanden H. Geest, sonder welcke gy u gebedt niet wel doen en cont. Ghy moet oock uwen toevlucht nemen tot de H. Maget, den H. Engel uwen Bewaerder, en andere Heyligen tot de welcke ghy besondere devotie hebt.
Ten vierden om u te bereyden, moet gy u voorstellen het subject, ofte materie van uw' gebedt, by exempel is't dat het een mysterie is op 't welcke gy wilt mediteren, dat aensien in't generael. Is't dat gy eenen boeck hebt die daer van handelt (dat seere profijtigh is, principaelick voor die maer en beginnen) gy sult lesen de materie die gy wilt mediteren. Dit is dat de bereydinghe aengaet.
26. V. Wat is't dat ick daer naer doen moet?
A. Drye saecken: De eerste sal zyn te letten op de materie van uw Gebebt: By Exempel, is't een Mysterie vande Passie ons Heeren, ghy sult considereren wie dat hy is, die daer lydt soo groote tormenten; voor wie, en waerom hy soo veel geleden heeft; wat een Liefde, ootmoedigheyt, sachtmoedigheyt &c. hy getoont heeft in sijne Passie. Ten tweeden ghy sult trachten te commen in heylighe beweghingen, en Affectien in't aensien van uwen lijdenden Jesus: By exempel, van leetwesen en droefheyt van
| |
| |
hem vergramt te hebben, van vernieuwt te hebben soo veel als't in u was, de selve Passie door uwe sonden: van schaemte, aenmerckende uwe Hooveerdigheyt, siende uwen Godt soo verootmoedight om uwe sonden; van begeerten om te lyden naer sijn exempel, en te voldoen aende Rechtveerdigheyt Godts door eene waerachtige Penitentie; en soo voorts van andere affectien; tot de welcke ghy u sult beweeght vinden: Maer principaelick moet ghy altijdt de ooge hebhen op het geene dat aengaet de Liefde ende verkentenisse aen syne groote goetheyt, en 'tghene hier toe dienstigh is.
Ten derden ghy moet nemen eene, ofte meer resolutien, over een commende met de bewegingen die ghy in u gevonden hebt: By exempel van niet meer te vallen in sulcke faute, of gebreck; ofte wel, van sulcke ende sulcke deughden te oeffenen; ofte van eenigh goet werck te doen. Siet hier in bestaet het tweede Deel, ofte Corps des Ghebedts.
27. V. Waer in bestaet het derde Deel, ofte de besluytinghe?
A. In drye saecken: Eerst in Godt te bedancken, dat hy u heeft willen verdraeghen in syne H. tegenwoordigheyt; dat hy u heeft willen geven goede ghepeysen, goede beweghingen, en u doen nemen goede resolutie.
Ten tweeden moet ghy hem dese al op-offeren, als de vruchten die hem toebehooren.
Ten derden ghy moet hem bidden, dat hy gebenedijde uwe goede voornemens; hem bidden om gratie van die te wercke te stellen, en u vergheven het ghene gy in dat Gebedt soude mogen niet wel gedaen hebben.
28. V. Moet ick my soo hechten aen dese
| |
| |
Maniere, dat ick noyt en soude moghen myn Ghebedt anders doen?
A Ick raede u dese Maniere altijdt te houden, 't en waere dat den H. Gheest iet anders van u versocht, wiens wille ende beweghinghen ghy altydt getrauwelick volgen moet. Het Gebedt is eene hanteringhe die wy hebben met Godt, alwaer den H. Gheest moet meester zyn: En daerom is't dat wy hem in't beginsel aenroepen. Wilt hy dan die hanteringe keeren op eene ander maniere als wy voorgenomen hadden, hy is meester, en wy moeten ons onderworpen aen synen heylighen, en aenbiddelicken wille, ende den selven volghen.
29. V. Hoe langhe moet-men hier blyven in dit Landt der Meditatie?
A. Dies aengaende moet ghy drye poincten onderhouden. Het eerste is, dat ghy daer niet te langhe en blijft: Het tweede dat ghy niet te haest daer uyt en scheyt: Het derde dat ghy dat doet op goeden en bequaemen tydt.
30. V. Welcke zyn die, de welcke hier te langhe blyven.
A. Het zyn dese, die hun soodaenighlick aencleven aen de Meditatie, dat sy die niet verlaeten en willen, als sy dat moeten doen: Het welcke een groote dolinghe is, door welcke sy verliesen dien kostelicken tydt, die sy in wat beters hadden konnen besteden, opklimmende tot ander trappen die veel beter zyn, en door de welcke sy grooter goederen souden ghekreghen hebben.
Maer de meeste dolinghe is de Meditatie noyt te willen verlaeten, en noyt willen voorder gaen; want is't dat sy, ghelijck een yder seght, den eersten trap is van't ghebedt, en den eersten voort- | |
| |
ganck inden wegh der Liefde Godts, die wilt voortganck doen in dese Oeffeninghe, moet sich weerdigh maecken om te commen tot den tweeden; andersints dit waere te willen op den wegh blyven, en een werck beghinnen sonder dat te willen volmaecken, dat belacchelick waere. Dese doen ghelijck die zijn onder eenen Meester, die hun gheleert heeft al dat hy coste leeren, en die geenen anderen en willen nemen die hun voorder soude leeren: 't Is claerschijnelick dat sy tydt en moeyte verliesen. Soo gaet het hier oock met die de Meditatie niet en willen laeten, als sy dat moeten doen, jae dese en verliesen niet alleen hunnen tijdt, en berooven hun selven van groot ghewin, Lucrum cessans, maer oock doen dickmaels groote schaede voor hun selven, Damnum emergens jae stellen hun in perijckel van al te verliesen, Periculum sortis. Want alsoo doende beroven sy hun selven van alle die gratien en verdiensten, die sy inde volghende staeten souden vercrijghen door de gratie Godts, die den mensch altydt wilt voorder en voorder en volmaeckter hebben. Het gheschiedt dickwils, dat den Heere, siende dat sy soo aenghecleeft zyn aende meditatie, maeckt dat sy-se niet meer en connen doen, soo dat sy hun ghelijck onmoghelick wordt: ende als sy noch obstinatelick met ghewelt daer in willen voortgaen, soo beschaedighen sy niet alleen hunne zielen, maer oock hun lichaem en hooft, ende maecken hun tot alles onbequaem. Jae Godt, siende dat sy aen sijnen Goddelicken wille, treck, ende gratie soo wederspannigh zyn, en en aen die alsoo willen paelen en limiten stellen, door sijne rechtveerdighe gramschap ontreckt hun die bysondere gratie, die hy hun begonst en be- | |
| |
reydt hadde te gheven. En laet hun met hunnen wille loopen: en commen
somtijdts swaerlick te vallen, met perijckel van eeuwighlick verloren te gaen: ghelijck d'experientie somtijts leert. 't En is geen kinder-spel de gratie en treck Godts, als hy iemant tot bysonder volmaecktheyt roept of treckt, te wederstaen, op pretext dat men maer de gemeene weghen wandelen en wilt. De S. Angela van Fulginien seght, dat sy Godt dickwils heeft hooren schroomelicke vermaledijdinghen donderen, teghen soodanighe. Ende gaet dit alsoo met die arme zielen, hoe sal het gaen met die Meesters die hunne Discipelen niet voorder connende leeren, ofte niet willende leeren, hun wederhouden en beletten den treck en wille Godts te volghen; jae hun ghelijck met ghewelt dwinghen daer teghen te wercken? den Heere wilt hun verlichten, op die sy souden sien, wat rekeninghe sy sullen moeten gheven voor die schaede, ende intrest dat sy aen die zielen doen, ende oock aen Godt, hem beroovende vande eere en glorie en vermaeck, dat hy in die zielen soude hebben, hadden sy de gratie en treckt Godts ghevolght.
31. V. Wie zijn't die 't Landt der Meditatie te haest verlaeten?
A. Het zijn die, de welcke onvoorsichtelick die laeten, eer dat het tijdt is om die te laeten. Dese doen ghelijck eenen Scholier, die wilt clemmen tot een hoogher Schole, eer dat hy daer toe bequaem is: en sulcke worden selden wel gheleert.
32. V. Uyt welcke teeckens sal ick mogen kennen wanneer het tijdt is, om 't Landt der Meditatie te laeten, ende in een ander te gaen?
A. Siet hier eenighe: het eerste is, als't u pijnelick valt te mediteren, en u ghetrocken vindt
| |
| |
tot de nateurelicke contemplatie, ofte affectien. Ten 2. als ghy ghewaer wordt, dat ghy gheen vrucht meer uyt de Meditatie en verkrijght, maer ter contrarien, een vermoeytheyt, en misnoeghen. Ten derden als ghy nu de uytwerckingen verkreghen hebt, diemen door de selve tracht te becommen, dat zijn die goede affectien selve. Alsdan is het tijdt de selve te laeten, op dat gy, door de selve willende soecken dat ghy nu hebt, niet en soude uwen tijdt verliesen; jae oock somtijts verliesen dat ghy hebt.
Maer ghy moet hier wel letten, dat ghy de Meditatie niet t'seffens, ofte met een slagh en laet, om te commen inde affectien; 't en waere dat gy daer toe van Godt ghedreven wiert op een ongemeene maniere: Want hy somtydts op een ooghenblick aen sommighe de Meditatie soo onmogelick maeckt, dat sy oock met ghewelt die niet en connen doen, maer sprekende vanden ghemeenen cours, men moet die op dese maniere allenskens laeten: allenskens verminderende, ofte vercortende de consideratien, discoursen, en t'samen verlanghende ofte vermeerderende de affectien; den tijdt, diemen d'eene ontreckt, aen d'ander ghevende: soo dat d'eerste minderen, en de tweede groeyen, te weten de affectien, tot dat sy ten lesten hunne plaetse en tijdt innemen.
| |
De III. Lesse.
Vande Naturelicke Contemplatie ofte Beschauwinghe.
33. V. WAt Landt paelt'er aen dat der Meditatie, door welcke men den wegh vervolghen magh?
| |
| |
A. Het is het Landt der Naturelicke Contemplatie, dat seer nae by gheleghen is by het selve, ghelijck ghy sien mooght uyt het ghene ick u daer van hier seggen sal. Ick segge Naturelicke Contemplatie, om die te onderscheyden van een ander soorte, die boven-naturelick is.
34. V. Welcke is de eerste van dese twee soorten van Contemplatie, ofte beschauwinghe, en waer in verschillen sy van malkanderen?
A. De eerste is de naturelicke Contemplatie ofte beschauwinghe, de welcke oock genaemt wort de vercreghen, de werckelicke, ende de ghemeene. Dese is een eenvoudigh aensien, ofte aenschauwen van Godt, ofte van Goddelicke saecken, om daer door beweeght te worden tot de liefde Godts, ende andere Deughden.
Sy wordt ghenaemt naturelick, niet om dat wy die uytter nature hebben, of connen hebben sonder de ghemeene gratie Godts, sonder de welcke wy niet goets en connen doen; maer om dat wy die connen becommen door de ghemeene hulpe der gratie Godts, ghelijck alle andere Christelicke Deughden; sonder dat sy ons van Godt moet inghestort worden sonder middel, door een onghemeen en overvloedigh goddelick licht, ghelijck de tweede soorte, die daerom boven-natuerlick ghenaemt wordt.
Sy wordt oock ghenaemt Vercreghen, om dat wy die door ons toedoen met de ordinaire hulpe Godts vercrijghen connen; sonder dat sy ons bysonderlick van Godt moet in ghestort worden sonder ons toedoen, ghelijck de tweede, die daerom Inghestort ghenaemt wordt.
Sy wordt gheseyt Werckelick, om dat sy door onse werckinghen vercreghen wordt, en niet Lydender-wys ontfanghen, ghelijck de tweede,
| |
| |
die daerom Lydtsaem ghenaemt wordt.
Sy wordt Ghemeene ghenaemt, niet om dat sy aen alle menschen ghemeene is, maer om dat sy door onse ghemeene maniere van doen met de ghemeene hulpe der gratie Godts becommen wordt; sonder daer toe noodigh te zyn die extraordinaire en onghemeene gratie Godts, die de selve in ons foude uytwercken ghelijck hy de tweede werckt.
Sy wordt gheseyt een Eenvoudigh aensien, &c. Om dat sy eyghentlick uyt haer nature bestaet in eenen enckelen act van aenschauwinghe, sonder menighvuldigheyt van discoursen, of redeninghen, ofte andere acten: waer in sy oock over een comt met de tweede soorte; al is't dat dese acten tot dien eenen en eenvoudighen voorworp nootsaeckelick moeten vooren gaen inde eerste soorte, maer niet inde tweede.
Ick hebbe gheseyt, Om daer door &c, om die te onderscheyden vande beschauwinghe der heydensche Philosophen, die alleenelick voor hun eynde hadden de kennisse, ofte wetenschap: ende oock van die van eenighe andere, die meenen dat het al in't peysen gheleghen is.
35. V. Welcke is de tweede soorte?
A. Dese is de boven-naturelicke beschauwinge, die oock ghenaemt wordt inghestort, lijdtsaem, ende onghemeene. Dese bestaet in een eenvoudigh aensien, ofte aenschauwen van Godt en Goddelicke saecken, door een overvloedigh Goddelick licht, het welcke Godt sonder middel door sy selven stort inde Ziele, sonder datter eenighe redeningen, ofte andere acten van't verstant moeten vooren ofte mede-gaen; soo dat sy boven-naturelick is, soo in haer wezen, als in maniere van voort te gaen.
Ick hebbe gheseyt van Godt, die haeren prin- | |
| |
paelsten en ghemeensten voorworp is, maer niet den eenighen (ghelijck sommighe meenen, maer teghen de reden en de waerheydt) om dat sy haer oock uytstreckt tot alle Goddelicke saecken gheene uytghenomen. De reste van haere beschryvinghe mooght ghy lichtelick verstaen uyt het gene dat ick vande eerste gheseyt hebbe, ende hier naer noch seggen sal.
36 V. Welcke zyn die acten, die ghy gheseyt hebt te moeten gaen voor de naturelicke beschauwinge, ende hoe gheschieden dese?
A. Het zijn alle die discoursen, redeninghen, consideratien, &c. die het verstant ten tijde van de Meditatie gemaeckt heeft op sijnen voorworp, ende alle de omstandigheden d'een voor, d'ander naer, elck in't bysonder, tot dat het alles wel begrepen ende doorgront heeft, watter in besloten is. Alswanneer het stil staet, vereenight sijn gesicht, om dien voorworp met een eenvoudigh gesicht heel t'seffens te aensien (welck ghesicht eyghentlick de beschauwinghe is) en vertoont dat aen den wille, om daer op oock te wercken. By exempel: als gy voor voorworp nemende uwen Salighmaecker stervende aen het Cruys, naer dat u verstant in't bysonder gheconsidereert heeft: wie daer sterft, voor wie, waerom, op wat maniere, wat soorte van doodt, met wat pijnen in ziele en lichaem, met wat verachtinghe, bespottinghen, &c. dit alles wel overdacht hebbende, soo hout het op den loop sijnder werckinghe, ende besiet al t'seffens met een eenvoudigh stil ghesicht, dat het in't bysonder overdacht heeft, daer van maeckende ghelijck een bondelken: ende op den selven tijdt vertoont dat (de memorie hier oock al mede-werckende) aen den wille, die daer door wordt ontsteken, en verweckt tot alderhande ac- | |
| |
ten van weder-liefde, danckbaerheyt, medelijden &c. Dit is dat Bondelken van Myrrhe, dat die gheestelicke Bruydt op haer herte droegh, en den H. Bernardus oock, gelijck ick u hier vooren geseyt hebbe. Doet ghy oock alsoo: en dit Bondelken van Myrrhe sal in u oock soo groote uytwerckinghen doen, ghelijck het ghedaen heeft in veel heylighen, die, oock door een licht aenschauwen van een Crucifix, terstont uyt-borsten in traenen, acten van liefde, medelijden &c. gelijck men leest in hunne levens. De memorie moet hier neerstigh, en sorghvuldigh zyn, om dat Bondelken altijdt mede te draegen, en in soodanighe occasien den wille voor te houden.
Uyt het gene hier gheseyt is cont gy sien, hoe men vande Meditatie tot de Contemplatie comt: en waerom ick geseyt hebbe, dat het Landt der Contemplatie soo naer by gelegen is by dat der Meditatie: en dat sy oock de selve uytwerckingen heeft. Hoe langhe men hier blyven moet, cont gy mercken uyt het gene dat vande Meditatie geseyt is.
| |
De IV. Lesse.
Van de Aspiratien.
37 V. WAer't dat jemant niet en coste mediteren, noch contempleren (gelijck men-der veele vindt, die dat niet en connen, al zyn sy oock goet van verstant:) wat moeten die doen, ofte alwaer moeten sy hunnen wegh maecken?
A. T'is waer, men vint'er veele, en S. Theresia was een van die, gelijck sy selve be- | |
| |
tuyght: dese moeten hun helpen met goede boecken, ghelijck sy oock dede, ende daer uyt trecken de kennisse vande mysterien des Geloofs en van de leeringe van onsen Heere Jesus Christus: als oock met het hooren van Sermoenen: uyt al het welcke sy mogen trecken het profijt, dat d'andere uyt de Meditatie trecken.
38 V. En isser geenen anderen wegh, die dese souden moghen ingaen?
A. Jae't, daer is eenen die van geleerde en H. Mannen seer aengepresen wordt, die recht op aengaet naer't Landt der goede Affectien; soo dat sy daet in gheraecken, eer dat sy het weten, en noch al verre voorder: jae sommige zyn door dese ghecommen tot het eynde vande derde Dagh-reyse, en tot groote Heyligheyt en vereeninghe met Godt. Desen wegh hebben ghemeenelick ghebruyckt de Monicken van Egypten, ghelijck den H. Augustinus seght. Sy hebben hem ghebruyckt, niet alleenelick ten tijde die ghestelt was tot het Ghebedt, maer oock al gaende, staende, ende in hun daghelicks handt-werck.
39. V. Welcken is desen?
A. Het is den wegh der Aspiratien, ofte minnelick versuchten tot Godt, die men oock Schiet-ghebedekens noemt. Die dese wandelen zijn al schutters, en worden soo ervaeren in de conste van te schieten, dat sy ten lesten door de wolcken en hemelen schieten tot in't herte Godts, het selve quetsende, en treffende door liefde, gelijck de geestelicke Bruydt van't boeck der Sanghen dede, die met eenen schicht van haere oogen, dat is verstant, memorie, en principalick van den wille, het herte van haeren Bruydegom quet- | |
| |
ste. Soo dat hy tot haer was roepende: Gy hebt mijn herte doorwondt, mijn Suster, mijn Bruydt, met een van uwe ooghen. Vulnerasti cor meum, Soror mea, Sponsa, in uno oculorum tuorum &c. Cantic. 4.
40. V. Wat verschil isser tusschen desen wegh, ende 't Landt der goede Affectien? het schijnt dat sy ghelijck een ende het selve zijn.
A. Het schijnt wel alsoo te zijn: maer daer is dit verschil, dat sy (principalick in't beginsel des weghs) niet en zijn acten van goede Affectien, maer meer begheerten en wenschen der selve; by exempel als men seght: O Heere wanneer sal ick u oprechtelick beminnen! ô mijnen Godt gheeft my uwe liefde! Maer als men dese eenighen tijdtghebruyckt heeft, soo veranderen sy in waerachtighe acten der liefde: En daerom seght den H. Bonaventura, dat die dese voorseyde dickwils ghebruyckt, meer voortganck sal doen inde liefde Godts, als die langhe meditatien soude maecken op de hooghe mysterien der Godtheyt ende H. Dryvuldigheyt: daerom hebbe ick gheseyt, dat sy hun vinden in't Landt der Affectien, eer dat sy't weten.
In't eerste dan zijn die affectien onvolmaeckt, en worden allenskens volmaeckter, en commen meer en meer uyt het herte, en voorder gaende commende inde tweede Dagh-reyse, uyt de redelicke crachten der ziele, ende ten lesten inde derde Dagh-reyse, uyt den gheest in Godt verheven. Daerom hebbe ick u gheseyt, datter door desen wegh sommighe ghecommen zijn tot het eynde vande leste Dagh-reyse, en tot groote heyligheyt en vereeninghe met Godt. Dit blijckt bysonderlick inden H. Pater AEgidius, Medegheselle van den H. Franciscus, vanden welcken
| |
| |
den H. Bonaventura (als die het ghesien heeft) ghetuyght, dat hy, door veel ommeloopen des tijdts sonder ophouden hem beghevende tot verheffinghe, oft op-jaeginghe sijns gheests tot Godt, meer een Engelsch leven leefde, als een menschelick: ende dat hy verheven is tot het opperste van een verheven beschauwinghe: ghelijck sijnen H. Vader van hem voorseyt hadde.
41. V. Desen wegh staet my beter aen, als die der Meditatie: soude ick hem wel mogen volgen?
A. Ick raede u, dat ghy, als ghy mediteren cont, den ghestelden tijdt des ghebedts u inde meditatie oeffent: maer buyten dien tijdt, in desen wegh der Aspiratien, al gaende, al staende, al sittende, al sprekende met de menschen, ende principalick in uw daghelicks handtwerck: u altijdt houdende, soo veel het moghelick is, inden Gheest der devotie ende des Ghebedts, aen welcke alle tijdelicke dinghen moeten dienen. Ghelijck den voorseyden H.V. Franciscus seght in sijnen Reghel. Is't nochtans dat ghy in dien ghestelden tijdt des Ghebedts bevindt, dat de Aspiratien u beter en profijtigher zijn, ofte als den H. Gheest dit, ofte iet anders van u versoeckt, ghy moet de selve, ende sijne beweghinghen ghetrauwelick volghen. Het ghebedt is een hanteringhe met Godt, alwaer hy selve moet meester zijn; en daerom is't, dat wy hem in't beginsel aenroepen; als't hem dan belieft dese hanteringhe te keeren op een ander maniere, als wy gheschickt hadden, hy is meester, ende het staet ons toe sijnen Goddelicken wille te volghen.
Ghy moet nochtans weten, dat, al is't dat de Aspiratien, die tot de liefde Godts trecken, hier de beste ende eyghenste zyn, ghy nochtans oock dickmaels moet ghebruycken andere, die strec- | |
| |
ken tot het vercrijghen van alderhande deughden, die u in desen, ende inde volghende staeten nootsaeckelick zyn, volghens dat ick u leeren sal. Weet oock, dat, generaelick sprekende, die Aspiratien, die meest uyt het herte commen, ofte ter herten gaen, de beste gherekent worden.
| |
De V. Lesse.
Van den Staet der goede Affectien.
42 V. WElck en hoedanigh is het Landt, datmen naer dat vande Meditatie &c. passeren moet?
A. Het naerstgheleghen Landt, en datmen eerst ontmoet, is dat-men noemt Der goede Affectien, ofte Acten vande Liefde Godts, ende alderhande deughden. Dit is het gemeene werck vande Inwoonders van dit landt, daer sy hun al mede besigh houden.
Men comt'er in op dese maniere. Den wille, die in't beginsel vande reyse ghelijck blindt, ende soo slap te beene was, dat hy by naer niet voort en cost, door de voorgaende hulpe van sijne medeghesellen (dat is, 't verstant en memorie) nu verlicht en versterckt zijnde, ende uyt de meditatie ghetrocken hebbende de goede beweghinghen, ende affectien, die-men daer door verwachten moet; en sich meer gheneghen vindende tot d'affectien, als consideratien (ofte door de voorgaende Aspiratien nu verweckt, en versterckt) beghint nu cloeckelick voort te gaen, en sich te begheven met een groote lichtigheyt tot alderhande acten der deughden, en Affectien, die de voeten der Ziele zyn, ghelijck de H. Vaders segghen.
| |
| |
Ick segghe Met groote lichtigheyt, om dat, al is't dat inden eersten staet, te weten vande Meditatie (ende oock dien der Aspiratien) oock Affectien voortghebracht worden; nochtans isser tusschen die, ende dese van desen staet merckelick verschil. Het eerste is, dat men inden staet der Meditatie discoureert op eenighe materie, ofte men ondersoeckt eenighe passagien van de H. Schrifture, ofte men let op eenigh artijckel des gheloofs, ofte men mediteert op eenigh mysterie van het leven, ofte van de passie ons Heeren, om die affectien en acten der deughden daer uyt te trecken: maer hier en is gheen mediteren meer, noch ondersoecken; ende de ziele verweckt hier die affectien uyt haer selven, sonder die hulpe, die sy inden voorgaenden staet moeste hebben.
Het tweede verschil is, dat die affectien van den eersten staet voortghebracht worden met pijne en arbeydt des gheests: men moet'er sich toe begheven, en 't hooft spannen, om ten eynde te gheraecken: maer hier en is't niet meer alsoo: de affectien en costen hier niet, sy commen voort uyt den wille met groote lichtigheyt en soetigheyt. In den eersten staet, de affectien waeren ghelijck een water, dat men met cracht der armen moet uyt eenen diepen put haelen. Maer alhier zijn sy ghelijck een water, dat door een gote naturelick vloeyt uyt een reviere. Inden eersten staet, de affectien waeren ghelijck een vier, dat men moeste ontsteken met blaesen, ende dat men niet en coste onderhouden, 't en zy met ghedeurigh hout daer by te doen. Dit blaesen was de menighvuldigheydt van die acten, of wercken, door welcke het herte sich trachte te ontsteken tot affectien; het hout waeren die
| |
| |
materien der consideratien, die noodich waeren om 't selve te onderhouden: maer inden staet der affectien isser niet alleenlick een vier, ende een vier meer brandende als dat vande Meditatie; maer oock een vier meer stantvastigh, meer vast, jae by naer ghedeurigh.
Het gaet hier by naer ghelijck in't leeren van eenighe conste. Siet, iemant die leert spelen op eenigh Instrument: d'eerste maenden cost het hem moeyte ende sorghe; maer vervolghens wort het hem soo licht, dat hy speelt, by naer sonder hem daer toe te beghevem. Alsoo oock het voortbrenghen der affectien inden eersten staet is moeyelick; maer als-men daer van een habitude ghenomen heeft, dat-men becommen heeft een gheneghentheyt tot Godt, of tot sijn Heylighen, of tot den Hemel, of tot de deught, &c. men voelt sich daer toe ghedreven sonder moeyte, ende men heeft eyghentlick niet noodigh, als sich daer naer te laeten gaen.
Hier uyt cont ghy bemercken, dat het een groote dolinghe is, te segghen, datmen Godt niet en can beminnen in't ghebedt, 't en zy datmen elcke reyse herhaelt de beweegh-redenen, die in ons die liefde verweckt hebben. 'T is een groot misverstant, dat niet alleenelick en can door de Philosophie, en Theologie, ende de H. Schrifture, maer oock door de daghelicksche experientie wederleyt worden. Siet, een mensch die door de consideratie van eenighe groote af fronten eenen doodelicken haet teghen iemant heeft ghecreghen: als hy, oock langhe daer naer sijnen vyandt onverwachtelick sict, hy schiet in cholere, ende soude hem terstont dooden dat hy conde, sonder dat hy soude moeten noch eens gaen considereren wat hy hem heeft ghedaen.
| |
| |
Siet een Moeder, die haer kindt caresseert, en alle liefde betoont, seght haer, dat sy dit niet doen en can, 't en zy dat sy elcke reyse overpeyse, dat een Moeder haer kindt moet beminnen, en dat dit haer kindt is, &c. Sy sal met u lacchen, als met eenen simpelen en onnooselen, die soo ghemeene dinghen niet en weet. Als een gheestelick man een Joffrauw' wilde wijs maecken, dat men elcke reyse, als-men Acten van Gheloove, ofte Liefde wilt verwecken, moeste de beweegh-redens herhaelen; sy seyde, myn Heer, soo mochte ick wel elcke reyse alle die boecken gaen lesen, die my daer toe ghebracht hebben, ende eenen Predicant doen haelen, om my 't gheloove ende liefde aen te predicken. Een ander seyde, ghy wilt ons doen spellen daer wy wel connen lesen. Is dit aldus, soo moeten wy altydt, als wy willen lesen, eerst alle de letteren wel sien, ende die by een voeghende, daer van sillaben maecken, ende van dese woorden, ende vande woorden besluytredenen. Dit is in't eerste noodigh, maer alsmen de conste wel can, dit te doen waer een sot werck.
43 V. En zynder dan in desen staet der Affectien gheen consideratien meer te vinden, ofte te ghebruycken?
A. Men ghebruycktse hier somtijts, maer niet dickwils, te weten als Godt ons daer toe beweeght. By exempel als wy ghewaer worden, dat wy profijt trecken uyt iet dat wy ghehoort, ofte ghelesen hebben; ofte uyt eenigh mysterie dat ons vertoont is; als wy ghevoelen, dat wy daer door ontsteken worden, het is een teecken dat het den wille Godts is, dat wy daer wat op letten. Het selve is oock, als wy ons ghevoelen
| |
| |
heel ydel, dorre en droogh, en dat wy reden hebben om te peysen, dat eenighe consideratie, &c. ons soude herstellen in onse eerste vierigheyt, men moet niet laeten die te ghebruycken.
44 V. Moet men hier eenighe bysondere maniere ghebruycken, ghelijck inde meditatie?
A. 'Ten is niet noodtsaeckelick, om dat-men hier begint sy selven volmaecktelicker te laeten aende beweghinghe vanden H. Gheest, die ons door sijne inspraecke, ende beweghinghe sal vervoeren al daer hy wilt, ende alsoo hy wilt.
45 V. Moet-men inden staet der Affectien eenighe bysonder materie nemen, daer sy op moghen spelen?
A. Men moet die nemen met sulcke ghesteltenisse, dat-men die laete, als het Godt belieft ons elders te leyden: ofte als wy sien datter jet anders ons profijtigher is: want de beste is daer men meest vrucht uyt treckt. Is't dat den gecruysten Jesus u soo profijtigh is, neemt hem voor alle andere. Vint ghy u beter met het aenschauwen van eenighe volmaecktheyt Godts, houdt u daer aen. Is't dat eenigh mysterie u ontsteeckt, becommert u daer mede. Is't dat eenigh woordt vande H. Schrifture u meer raeckt, houdt u daer aen; niet dat ghy met dit al uwen gheest moet becommeren, maer om u te zijn als een poorte, ofte inganck tot dat vruchtbaerigh veldt der Affectien, en als een cleene hulpe, om u herte te doen vier nemen.
46 V. Is het hier goet te ghebruycken sommighe boecxkens, daer soodanighe goede affectien in staen?
A. Sonder twyffel dat jae; principalick als den wille ontsteken is: want alsdan can hy hem lichtelick voeghen naer het gene dat hem voor- | |
| |
ghehouden wordt, ende alsoo veel acten doen, die hy andersints niet en soude ghedaen hebben. Soodanighe zijn de Alleen-spraecken ende Meditatien vanden H. Augustinus, en andere, ende oock het boecxken ghenaemt de Seraphynsche Oeffeninghen, dat vol is van goede affectien, die de Heylighen selve gheoeffent, ofte van Godt gheleert hebben.
47 V. Wat soorte van affectien hebben hier meest plaetse?
A. Al is't dat alle soorten van goede affectien en acten der deughden hier ghevonden worden, ghelijck ick u gheseyt, ende de reden daer van ghegheven hebbe; nochtans, om dat dit is den wegh der liefde Godts, de affectien zijn hier ghemeenelick acten vande liefde Godts.
't Is hier dat ontsteken wordt dat groot vier der liefde, dat in soo veel H. Zielen ghebrant heeft, uyt het welcke sy soo veel H. Oeffeninghen getrocken hebben, diemen in hun levens en schriften can vinden. Dit heyligh vier en can niet besloten blyven in hunne borst, het wilt uyt-vlieghen door duysent scheuten, die men stiert tot Godt, door duysent versuchtinghen die commen uyt den gront des herten.
48. V. Wat soorten van Acten der Liefde, zyn hier te vinden?
A. Daer zynder principaelick van drye soorten:
d'Eerste soorte, zyn Acten van liefde van Preferentie, ofte voorstellinghe, door de welcke wy Godt en syne vriendtschap stellen voor, en boven alle dinghen. Dese liefde en bestaet niet inde kennisse vande grootheden, en volmaecktheden Godts vanden eenen kant, en van d'anderen kant vande Ydelheyt en kleene weerde van alle creaturen; want dit en is maer een Act
| |
| |
van het verstant, daer de Liefde eenen Act vanden wille is, die door die kennisse gheholpen wort; Maer bestaet daer in, dat den wille Godt meer bemint, en wilt beminnen, als al datter goet, groot, ende machtigh is, oft schijnt te zyn op de weirelt; syne Liefde en vrientschap stellende boven al dit; soo datmen noyt om jet datter is, of zyn can, de vriendtschap met hem souden willen breken.
De tweede zyn Acten van Liefde der Behaeghelickheyt, door welcke ons behaeght, en verheught, dat Godt is die hy is, dat hy soo goet en volmaeckt is, soo groot, soo machtigh, soo rechtveerdigh is, onbepaelt, oneyndigh, en onbegrijpelick. De Ziele met dese Liefde bevanghen, verheught haer gelijck oneyndelick meer over syn gheluck ende grootheden, als over die van haere vrienden, en van haer selven. De derde, zyn Acten van Liefde der goetjonstigheyt, die ons alle goet aen Godt doet begheiren en wenschen, soo het goet dat hy inwendigh in sy selven heeft, waer't dat hy het niet en hadde, als al dat hy uytwendigh soude connen hebben, door de Eere, Lof, Liefde, &c. van alle Engelen en menschen.
49 V. Zyn soodanighe Acten van liefde en andere altyt waerachtigh, ende en speelt'er niet somtyts wat imaginatie mede?
A. Het can lichtelick gheschieden, dat sy soo goedt en volmaeckt niet en zijn, ghelijck sy schynen te zijn, want om dat men hier meer werckt met de ghevoelicke crachten, soo is dese liefde dickwils meer in het ghevoelen, als inden grondt vanden wille. Het gheschiet dickmaels, dat jemant die jonck is, heet van bloede, en gheneghen tot liefde, schijnt te branden van liefde
| |
| |
tot Godt, jae daer ghelijck af sterven soude; daer nochtans sijn liefde niet seer volmaeckt en is. Men prijst een vaste en stantvastighe deught, die niet en bestaet in seker cleene passerende vierigheden, die zijn ghelijck een vier van stroy, dat by-naer soo licht uytgaet, als het onsteken wordt; nochte in sekere verbeeldinghen van deughden, die gheen wesen en hebben, als inde imaginatie; nochte die slap is, en noch maer geboren en wordt; maer die diepe ghewortelt is en die men merckelicken tydt gheoeffent heeft: men pryst oock een beproefde deught, die bevochten is gheweest door verscheyde tentatien, diemen cloeckelick wederstaen heeft en overwonnen, die door de cracht der nature, en van de weirelt, en van den duyvel bestreden is geweest, en victorie behaelt heeft.
Wilt ghy dan sien, of een deught waerachtigh is, en of sy volmaeckt is, siet naer haere uytwerckinghen. Wilt ghy dit sien inde liefde van preferentie? Aenmerckt, of ghy, als de occasie voorvalt, de schaede, of verlies van Godt stelt voor het uwe, sijne eere en glorie voor de uwe, sijn voldoeninghe, of contentement, voor het uwe, ofte dat van uwen vriendt. Insghelijcks inde liefde van behaeghelickheyt, siet of ghy in alles tracht hem sijn behaeghen te gheven, en u toe te eyghenen aen sijnen dienst: Alsoo oock in die van goedtjonstigheyt, of als d'occasie comt, ghy u beste doet tot vermeerderinghe van sijn eere en glorie, &c.
| |
| |
| |
De VI. Lesse.
Vande uytwerckinghn en Preuven vande Liefde, &c.
50. V. GHemerckt dan dat de uytwerkingen preuven zyn van een waerachtighe Liefde, seght my, welcke zyn haer principaelste uytwerckinghen.
A. De Eerste is een waerachtighe begeerte van in alles den wille Godts te doen, en synen eyghen wille te verlaeten. Dit gheeft ons onsen Salighmaecker voor een preuve van syne liefde tot synen Hemelschen Vader Joan. 14. seggende: Op dat de weirelt soude bekennen dat ick den Vader beminne, en ghelijck den Vader my bevolen heeft, soo doe ick. En Joan 8. Dat hem behaegelick is, dat doe ick altydt. Ende in het Hofken, Vader niet mynen wille gheschiede, maer den uwen. Wy moeten sien of onse wercken daer mede over-een-commen. Wy moeten ons begheven om dit te beoeffenen, en tot een waerachtighe pratycke van onsen wille te laeten, en den Goddelicken te doen, niet lettende wat dat onse gheneghentheden en eyghen goetduncken, maer wat dat Godt van ons begheert, niet te wercke gaende, om eygen Profijt, Eere of vermaeck, maer om den wille Godts en syn behaeghen. By exempel: is't dat jemant van u eenighen dienst versoeckt, en siet niet naer uwe gheneghentheyt, noch naer den teghenstrijdt die ghy daer in hebt; maer oft het den wille Godts is; Is't synen wille, doet het, is't niet, en doet het niet. Valt daer iet vooren van jevers te gaen, en doet het niet om u vermaeck,
| |
| |
ofte om uwen vrient te voldoen, maer om dat Godt wilt dat ghy gaet. Insghelickx isser questie van iet te segghen, of te swijghen, en siet niet naer uw begeerte, of profijt; maer naer den wille Godts; wilt hy, seght het; wilt hy niet, swygh'et.
51. V. Maer hoe sal ick weten welck den wille Godts is?
A. Al dat u bevolen is van Godt, vande H Kercke, ofte van uwe Oversten, het is seker den wille Godts dat gy dat doet: al dat u van die verboden is, 't is den wille Godts dat gy dat niet en doet. Als de saecke in haer selven noch gheboden, noch verboden is, siet wat het beste is, ofte in sy selven, of ten opsichte van uwen staet; by exempel, van Misse te hooren op eenen werck-dagh, is't dat noch de Liefde, noch de ghehoorsaemheyt u dat verbiedt, hoort die: Want dat is het beste. Ick segghe, Ist dat noch de Liefde, &c. Want is't dat de Liefde anders versoeckt om eenen siecken by te staen, ofte om jemant eenen gewichtighen dienst te doen, ofte uwe Oversten u anders bevolen hebben, het is den wille Godts dat gy die Misse niet en hoort.
Is't dat ghy niet en siet wat het beste is, aenmerckt oft het een saecke van groot ghewichte of ghevolgh is; by exempel, is't eenen staet te verkiesen, een groote reyse, oft eenigh Proces aen te nemen, &c. men moet Godt seer bidden, dat hy u synen wille laete weten, en tot desen eynde Communien, Aelmoessen, en eenighe strengigheyt aenveerden, Missen doen Celebreren, en boven al synen Directeur ofte Biecht-Vader te raede gaen, door wiens mondt den Heere ghewoon is te spreken, en volght dat hy seght. Maer is't dat de saecke van cleen gewichte, of ghevolgh is, by exempel. een Visite
| |
| |
te doen, ofte niet; een woort te segghen, of niet; den eenen Boeck te lesen ofte eenen anderen, als sy alle beede goet zyn, in sulcke occasie moet ghy twee Extremiteyten vlieden. d'Eerste soude zyn dit al te doen, sonder den wille Godts daer in te aenmercken: de ander, te langhe zyn sonder u te determineren, en te groot beslagh te maecken. Gaet dan wat in u selven met de gesteltenisse om Godt te aenhooren, en met een begheerte van synen wille te doen, ende alsdan determineert u. Is't dat het soo wel niet uyt en valt als't behoort, ghy en sult'er gheen schult in hebben, en ghy soude quaelick ghedaen hebben om soo cleen een saecke uwen tydt te verliesen. Den H. Franciscus de Sales seght hier op, dat het gheen Costume en is kleen gelt te weghen, ghelyck oortiens, stuyvers en schellinghen: alsoo, seght hy, en moet men sich niet amuseren, of synen tydt verslytten met te weghen de cleene wercken die te doen vallen.
52. V. Welcke is de tweede Preuve en Uytwerckinghe van dese affectien?
A. De Tweede is eenen grooten Yver tot de glorie Godts, den welcken door de selve vercreghen wordt: de Inwoonders van dit Landt, dat is, die sijn in desen staet der goede Affectien, die volbrengen seer wel dat gebodt des Apostels 1. Corinth. 10. 'T zy dat ghy eet, 't zy dat ghy drinckt, en alles wat dat ghy doet, doet het al om de Glorie Godts. Sy en souden niet eenen voet willen versetten, niet een woordt spreken, als om Godt te eeren en te glorificeren. Den eenen van dat volck wenscht aen Godt te gheven soo veele eere en glorie, als alle de Enghelen en Heylighen oyt hebben ghedaen: andere wenschen dat alle menschen hun souden mede voeghen,
| |
| |
om Godt te glorificeren; andere dat alle de blaederen der boomen wierden verandert in tongen, om te looven hunnen Schepper; sy nooden daer toe alle Creaturen, soo onghevoelicke, als ghevoelicke, &c.
Noteert hier de pratycke van sommighe, de welcke wel wetende datter niet en is dat Godt meer glorie gheeft als dien Godt-mensch Christus Jesus, soo vereenighen sy alle hunne wercken met de sijne, sy doppen die al in sijn Dierbaer Bloedt, om alsoo meer te glorificeren sijne Goddelicke Majesteyt, ende om dat sy Godt aenghenamer souden zijn. Sy bidden de H. Maget aen Godt op te draeghen al dat sy doen, om hem alsoo meer te eeren door die wercken, opghedraeghen door de Moeder Godts. Sy bidden, dat de Alder-heylighste Dryvuldigheydt haer selven soude willen glorificeren, ghemerckt daer niet en is inde weirelt, dat het selve weerdelick can doen. Dese en soodaenighe hunne begeerten zijn somtydts Godt soo aenghenaem, ghelijck oft sy dat al metter daet ghedaen hadden; ghelijck Christus aen de H. Brigitta, aende H. Mechtildis, en andere veropenbaert heeft.
53 V. Welcke is de derde preuve ende uytwerckinghe der selver?
A. De Derde is een groote begheerte tot de H. Communie. Daer zynder die soo grooten hongher hebben tot dese Hemelsche spyse, dat sy niet op en houden van te versuchten, tot dat sy vande selve verzaet zyn. De begeerte, die de H. Catharina van Senen hadde van haer te vereenighen met dit Goddelick Sacrament, was soo groot, dat sy ghelijck verghinck, ende al levende stierf. Den hongher van de H. Catharina van Genua en was niet minder.
| |
| |
Als sy de H. Hostie sagh in de handen des Priesters, sy riep met extraordinairen yver, haest u, stelt hem in't diepste myns herten, want hy sijn voetsel is. De S. Agatha de la Croyx was in peryckel van te sterven, als sy niet en mochte te Communie gaen: maer onderwesen zijnde vande gheestelicke Communie, ghebruyckte de selve wel hondert, ofte twee hondert-mael daeghs. De S. Joanna de la Croyx oeffende soo dickmaels de H. Communie, dat gheheel haer leven een ghedeurighe Communie scheen te wesen: ende sy heeft oock van Christus verstaen, dat sy oock soo dickmaels de gratie van dit H. Sacrament was ontfanghende. En was haer leven alsdan niet als een ghedeurighe maeltijt? Maer dese Heylighen waeren wat voorder in desen wegh, als desen staet, die wy beschrijven.
54. V. Behooren die in desen staet zijn dickwils te Communiceren?
A. Dickmaels, of niet dickmaels te Communiceren, hanght aenden staet inden welcken men sich bevindt. Men can gheenen beteren reghel gheven, als dat een yder hem regulere naer de costume sijnder Orden, ofte naer den wille sijns Oversten, ofte Directeur, die sijn leven kent. Wat aengaet desen staet, aenmerckende de nootsaeckelickheyt van de H. Communie, die Christus verclaert Joan. 6. segghende, dat wy sonder de selve gheen leven en sullen hebben, te weten gheen leven der gratie, ende de Costume vande H. Kercke in haer eerste beginselen, die veel jaeren ghedeurt heeft, ende oock haere intentie, verclaert in't H. Concilie van Trenten, ende daer naer; als oock veel andere redenen, die hier te lanck souden zijn om te verhaelen, 'ten waere niet berispelick aen de ghene die leven
| |
| |
ghelijck men in desen staet leeft, de daghelicksche Communie toe te laeten.
55. V. Welcke is de Vierde uytwerckinghe ende Preuve?
A. Het is eene groote begheerte, van in sijn ziele en lichaem te draeghen de verstervinghe van Jesus Christus. De weireldtlicke menschen en hebben noyt meerder begheerte ghehadt tot de plaisieren des weireldts, als veel zielen in desen staet hebben tot cruycen en verstervinghen, ofte penitentien. Een vande meeste moeyelickheden van eenen Directeur, is hun te wederhouden, dat sy niet buyten schreve en loopen. 't Is waer, dat de inwendighe verstervinghen de beste zijn, om dat door die onse herten en zielen gereguleert worden, die ons principaelste deelen zijn, en de uytwendighe ghelijck maer middels en zijn, om tot de selve te gheraecken; maer men moet daerom de uytwendighe ende lichamelicke niet verachten, die den H. Apostel Paulus selve gebruyckt heeft, en soo menighe Heylighen. Men moet-se nochtans maetelick ghebruycken naer de ordonnantie, ofte oorlof van sijnen Directeur, in saecken die wat onghemeene zijn. In ghemeene, daer gheen perijckel en is van de ghesontheyt te beschaedighen, en moet men gheen oorlof hebben, en sy en laeten daerom niet verdienstigh te zijn.
Men moet hier acht nemen op yders crachten, ghesontheyt, en plaetse daer hy is. Een yder en can niet langhe vasten, hayre cleederen draeghen, en andere penitentiale instrumenten ghebruycken, ende in alle plaetsen en can-men't niet verborghen houden. Maer die de uytwendighe niet en connen doen, hun en sullen gheene occasien ontbreken vande inwendighe te oeffenen, die, al
| |
| |
zyn sy cleen, en laeten daerom niet aen Godt aenghenaem te zyn. Ende sy zijn meer bevrijdt vande ydelheyt, als andere die meerderen schyn hebben, daer men somtyts lichtelick vermaeck in neemt, peysende datmen wat doet voor Godt, dat pyne cost. Sy zijn oock verdienstigh door haer menighte, en om dat sy suyverlicker om Godt ghedaen worden. Wie can u beletten van niet alles te sien, dat ghy gheirne soudt sien; niet alles te hooren van nieuw-maeren, en ander saecken, die de curieusheyt geirne hooren soude; van te wederhouden dat ghy geirne soudt segghen; in eeten en drincken u menighmael versterven, dat het niemant en merckt; dese en diesghelijcke zijn cleene verstervinghen die ick u raede, wiens pratycke noch de ghesontheyt beschaedight, noch de weirelt en merckt, noch de ydelheyt en bederft. Dese cont ghy ghebruycken in alle tijden, in alle plaetsen, en in alle occasien. Weest indachtigh waer mede dat eenen coopman rycke wordt, dat is van niet de minste occasie van winste te laeten voor-by gaen: ende ghy sult haest sien, hoe profijtich u dit wesen sal.
56 V. Welcke is de Vyfde uytwerckinghe en Preuve der affectien?
A. Het is een groote begheerte om te weten al dat Godt raeckt, ende de weghen die tot hem leyden. Hier toe leest-men boecken, en vraeghtmen raedt van d'een en d'ander; men hoort de Sermoenen; men gaet naer geestelicke t'samenspraecken; &c. maer hier can exces zijn; en te groote driftigheyt en deught niet, daer is perijckel in van te vele raedt te vraeghen: want men vint'er lichtelick die gheene gheven en connen. Eenvoudighe menschen meenen, dat al die gee- | |
| |
stelicke cleederen draegen, alle geestelicke saecken verstaen; maer bevinden haest, dat het niet al Leeraers en zijn. Numquid omnes Doctores? Men moet dan geestelicken raedt vraeghen aen persoonen die seer inwendigh zijn, en boven al peysen, dat Godt ons in't Ghebedt meer leeren sal, als alle de Boecken en Leeraers des Wereldts.
57. V. Welcke is de Sesde Uytwerkinghe en preuve.
A. Dese is gheirne van Godt spreken. Men spreeckt gheirne van die men bemint: En ghemerckt datmen hem hier seer bemint, wat wonder is't datmen geirne van hem spreeckt? Dit volck souden daeghen en nachten van Godt spreken, ghelijck eens dede den H. Benedictus, met sijne H. Suster Scholastica. Alle andere t'samen-spraecke is hun somtijts onverdraegelick; maer van Godt te spreken, is hun seer licht en vermaeckelick. Dese lichtigheyt en yver en heeftmen noch niet inde Meditatie, nochte oock in de naervolghende staeten, al is't dat sy volmaeckter zyn, om dat de liefde aldaer soo ghevoelick niet en is. Daer door gheschiet het, dat sommighe die seer volmaeckt zyn, nochtans van Godt niet en connen voortbrengen. Men moet hier letten, dat door dese lichtigheyt niet in en kruypt de Ydelheyt. Men moet van Godt spreken alsser occasie is, maer met maetigheyt, niet als willende maecken den suffisanten, ofte verlichten, maer alleenelick om sy selven en andere meer inde liefde Godts te ontsteken.
58. V. Welcke is de Sevenste Uytwerkinghe en preuve?
A. Dese is een groote couragie om alle moeyelickheyt verduldelick te verdraeghen, die inde inwendighe weghen voorvallen. Daer en is niet
| |
| |
soo moeyelick, daer men niet over en gheraeckt, terwillent datmen is inde vierigheyt der affectien; maer dese couragie en is niet altijdt vast en stantvastigh: Sy steunt dickmaels op een vierigheyt die licht passeert en vergaet, en ghepasseert zynde, laet ons in onse naturelicke cranckheyt, en slappigheyt. 't Is aldus gheschiet aen den H. Coninck David, ghelijck hy bekent in sijnen 28. Psalm, segghende. Ego dixi in Abundantiâ meâ non movebor in aeternum: Ick hebbe gheseyt in myne Overvloedigheyt, ick en sal inder Eeuwigheyt niet meer beroert worden. Maer hoort wat hy daer by voeght: avertisti faciem tuam à me, & factus sum conturbatus: Ghy hebt u aensicht van my ghekeert, en ick ben beroert gheworden. Alsoo langhe als wy zijn in overvloedigheyt vande gevoelicke gratie en liefde, soo zyn wy ghelijck onberoerlick, maer als sy ontrocken worden, en dat men sich vindt in dorrigheyt, en ander moeyelickheden, alsdan begint den moet te sincken. Ick sal hier van in't naervolghende breeder handelen.
Men magh hier dan op sy selven niet steunen, maer op de gratie Godts, en die moeyelickheden niet aensien als licht om verwinnen sonder de selve, maer als onverwinnelick sonder syne hulpe: En men moet altydt in desen wegh voortgaen, dat onse liefde meer en meer sal doen groeyen: En dese dieper ghewortelt zynde in onse zielen, sal ons cloeckmoedigh maecken, en onverwinnelick van onse Vyanden.
59. V. Wat is het Achtste Uytwercksel en preuve van dees Affectien?
A. Het is eenen Yver tot de Saligheyt der zielen. Desen Yver doet sommighe vaeren over geheele zeën, om die saligh te maecken: Sommige be- | |
| |
rooven hun selven van alle vermaeck, van alle voldoeninghe, sy en spaeren gheenen aerbeyt om die te helpen: Den H. Bonaventura seyde, dat hy in syn herte vont ligghen eenen Yver en begheirte, om voor elcke ziele in't bysonder syn leven ten besten te gheven, soo dickmaels stervende als'er zielen souden zyn, om hun saligh te maecken. Den H. Propheet Moyses, ende den H. Apostel Paulus, wenschten te wesen ghelyck een verworpelinck voor de selve. De S. Catharina van Bononien soude geirne met haer lichaem de mont vande Helle ghestopt hebben, ende in haer alle de pynen der selve ontfanghen hebben, om die aen andere te stoppen. Maer dese extraordinaire begheerten quaemen van een vier, dat meeder en krachtigher was, als het ghene dat hier in desen staet ghemeenelick ghevouden wort.
Desen Yver moet met een groote voorsichtigheyt en discretie ghematight en gheregeert worden; soo datmen niet en wilt doen dat onse macht te boven gaet, ofte niet over een en comt met onsen staet of conditie, ende oock met den wille Godts. Yver sonder discretie, of wysheyt, seght den H. Bernardus, als hy hem haest, om profijt te doen, wort bevonden schaede te doen. Men moet hier te vreden zyn met de ordinaire middelen om de zielen te helpen, ghelijck zyn veel daer voor te bidden, bysonderlick voor die aen 't eynde van hun leven naederen. 'tIs eenen crachtighen middel om veel zielen saligh te maecken, alle ure den Heere hertelick te bidden door die benautheyt die hy aen het Cruys gheleden heeft, principaelick als syn H. Ziele van syn H. Lichaem ghescheyden is, dat hy soude bermhertigh zyn aen de gheene die in dees ure sterven, bysonder- | |
| |
lick die in quaeden staet zyn, hun ghevende een waerachtigh Berauw over hunne sonden. Ick en twiffele niet, of die dit neerstelick doet, sal oock in die leste ure bermhertigheyt vercryghen. 'tIs oock goet voor de saligheyt der zielen, en tot desen eynde Missen te doen lesen, Aelmoessen te doen, Communien, Strengigheden, Vermaeninghen en tydt en stont, alsmen daer mede profijt meent te doen.
60 V. Welcke is de Neghenste Uytwerkinghe en preuve der Affectien?
A. Het is een verachtinghe van alle menschelick opsicht. Van dat miserabel Wat salmen segghen; dat soo menigh goet werck doet achterlaeten. In't eerste heeftmen hier noch wat daer van, ghelijck de Discipels die by onsen Heere by nachte quaemen, ghelijck Nicodemus dede: Maer als die Affectien nu seer ontsteken zyn, men acht het niet meer, ghelijck Nicodemus daer naer dede, den Heere ten uytersten beschermende voor Pilatus. Als een plante nieuwelick verplant is, men decktse, uyt vreese dat den brant der Sonne haer soude verdrooghen, ofte dat de groote coude haer soude doen sterven: Maer als sy eens wortel ghevat heeft, alle die voorsichtigheden zyn om niet. Men moet het goet om de Menschen niet doen, nochte oock om hun laeten. Men moet het goet datmen doet niet ten toone stellen, ghelijck de Pharisëen deden, maer soo veel in ons is, dat trachten en wenschen te verberghen. Maer alsmen't andersins soude moeten laeten, ofte het van selfs te voorschijn comt, men moet dat niet achten. Den Heere seght. Luc. 12. Dat u-lieden licht alsoo schyne voor de Menschen, dat sy uwe goede wercken sien, en glorificeren U.L. Vader die inde Hemelen is,
| |
| |
aen wie alleen zy de glorie van alles, ende aen ons verachtinghe en beschaemtheyt over onse ellendigheyt.
61. V. Welcke is de Thienste uytwerckinghe, en preuve der Affectien?
A. Het is een groote Begeerte der eenigheyt, en van sich te ontslaen van alle affairens, ten minsten die niet nootsaeckelick en zyn. Men verlanght hier naer de eenigheyt, om van niemant belet, ghesien of ghehoort te worden, en sijne Affectien naer onsen lust den toom te gheven.
Daer zijn twee soorten van Eenigheyt; d'eene is Uytwendigh, en d'ander Inwendigh. De Uytwendighe is goet, soo veel onsen staet die toelaet; maer al te groote uytwendighe eenigheyt is periculeus voor die noch niet wel gheoeffent en zijn. Men magh die niet aennemen sonder bysonderen roep Godts (die wel ondersocht moet worden van die het verstaen) nochte oock sijnen staet verlaeten daer men toe gheroepen is, op pretext van meerder eenigheyt.
De Inwendighe is, door de welcke de ziele oock in't midden van alle gheruchten des weirelts, soo stil en gherust is om met Godt te handelen, als of'er inde weirelt niet anders en waere als sy en Godt. Alles dat uytwendigh is en raeckt haer niet, noch en belet haer. Ick sal u van dese hier naer spreken.
62 V. Welcke is de Elfste uytwerckinghe, en preuve der Affectien?
A. Daer zijnder noch eenighe, die ick soude connen by-brenghen; maer de voorseyde zijn genoeghsaem om te sien wat dat die Affectien in den mensch uytwercken, en of sy oprecht en waerachtigh zyn; al is't dat sy altemael in een
| |
| |
yder niet en moeten ghevonden worden. Ick en wil u noch maer eene uytwerckinghe voorstellen die sy voortbrenghen als sy oprecht zyn, te weten een seker Innigheyt: want die Affectien door het lanck ghebruyck, worden allenskens beter en volmaeckter, en beghinnen meer ter herte te gaen. De liefde door de voorgaende Meditatien en Affectien vercreghen, is nu meer in't herte ghegront, en wilt haer te wercke stellen en oeffenen in eenen stillen en minnelicken toekeer tot Godt. Die ziele ghevoelt haer meer gheneghen om dit inwendigh te doen, en dat doende siét sy dat hy beter en volmaeckter is, stilder en lanckdeurigher, en de nature soo niet en vermoeyt, ende alsoo wordt sy allenskens naerder aen het eynde van dit landt der Affectien: ende wordt bereydt en bequaem ghemaeckt om te commen en te gaen reysen in een ander naerst-gheleghen landt, te weten het landt van Eenen minnelicken toekeer tot Godt teghenwoordigh.
| |
De VII. Lesse.
Vanden Staet van eenen minnelicken toekeer der Ziele tot Godt haer teghenwoordigh.
63. V. ICk bidde u, seght my hoe dat de Ziele uyt het landt, ofte staet der goede Affectien comt tot dien, den weleken ghy naemt Eenen minnelicken toekeer tot Godt teghenwoordigh?
A. Ghelijck het materieel vier, Noyt en seght het is ghenoegh, maer tracht altydt voort naer sijnen center, ofte rust-plaetse die hierboven is,
| |
| |
soo doet hier oock de liefde (die een gheestelick vier is) als sy nu door die voorgaende oeffeninghen vande Meditatie, en goede Affectien seer ghegroeyt, ghewortelt, en ghegront is in het herte: sy en wilt niet stille staen, noch ledigh zyn, maer wilt altydt voort naer haeren center, die Godt is. Ende om dat sy bevint, dat haeren voortganck meer gheleghen is in eenen stillen, eenvoudighen, innighen en minnelicken toekeer tot Godt, als in die menighte der ghepeysen en ghevoelicke Affectien, soo beghint sy dese te laeten; ofte om beter te segghen, sy laet die al ghelijck versmilten in dien minnelicken toekeer, haer tot den selven gheheel beghevende: waer door sy daer van krijght een habitude, door welcke sy inden selven een groote lichtigheyt cryght, om den selven by-naer ghedeurigh te doen sonder moeyte, of moeyelickheyt. Ende alsoo wordt sy inghelaeten, en comt in't Landt en staet van eenen minnelicken, een voudighen, en Innighen toeker tot Godt teghenwoordigh. Sommighe gheven hem den naeme van naturelicke contemplatie, om dat dit hier al gheschiet in't landt der nature, dat is, in die ghemeene en naturelicke ghesteltenisse, inde welcke de ziele noch werckt met de ghemeene en ordinaire gratie Godts, ende noch niet verheven en wordt door die onghemeene en extraordinaire, die de contemplatie ofte toekeer maeckt boven-naturelick, l[ij]tsaem, en inghestort.
De inwoonders van dit Landt zyn al seer deughdelick, zeeghbaerigh, stil en ghestichtigh van manieren. Die anders worden, of willen zyn, en moghender niet blyven, sy wordender uyt gheset. Daer zynder hier van alle staeten, conditien en ambachten, ghelyck in d'ander lan- | |
| |
den: maer wat werck of aerbeydt sy doen, sy doen hun beste om hun altydt te houden in dien minnelicken toekeer, al is't dat het door de menschelicke cranckheyt niet altydt gheschieden en can. Den Heere van dit landt heeft groot behaeghen in hunnen handel en minnelicken toekeer tot hem: en is't dat sy hier in aen hem en sijne gratie ghetrauwe zijn, hy en salse niet langhe hier laeten blyven, maer sal hun voortstieren tot een naerst-gheleghen landt ende staet, het welcke seer verschillende is van dit in schoonheyt, weerdigheyt, ryckdommen, vruchten &c. In't welcke sy hun ghedeurigh werck van hem te beminnen, op een veel edelder en volmaeckter maniere sullen doen, met meerder profijt, &c.
64. V. Is't nootsaeckelick dat iemandt tot desen wegh, en staet van dien minnelicken toekeer bysonderlick gheroepen wordt?
A. Hier en is gheenen bysonderen roep van noode: 't is ghenoegh dat hy door de voorgaende staeten en oeffeninghen ae bequaemheyt daer toe ghekreghen heeft. Jae alwaer't dat iemant, die maer ghecomen is uyt eenen quaeden en verdommelicken staet, sy selven coste oeffenen in desen minnelicken toekeer, hy magh, en hy moet hem daer toe begheven; maer hy moet sijn leven voortaen soo schicken, dat het met den selven wel over een comt.
De redens om de welcke sommighe hier versoecken eenen bysonderen roep, zyn de fauten en ghebreken van sommighe, die schijnen in desen staet te zijn: uyt de welcke sy willen besluyten, dat sy tot den selven niet gheropen en zijn. Maer dit besluyten en is niet wettelick. Uyt de boosheden die Judas den Verraeder in den Apostolijcken staet bedreven heeft, en magh-men,
| |
| |
noch en can-men niet besluyten, dat hy tot den selven niet wettelick gheropen en is. Den mensch blijft mensche, al is hy in een hooghen staet gestelt: Ende soo langhe als hy mensch is, en is het niet te verwonderen, dat hy ghebrekelick is.
Nochtans ick bekenne dat hun ghebreken meerder verergheringhe gheven, als die van andere: Daerom moeten sy hun selven bysonderlick van de selve wachten, ende niet achterlaeten van hun te oeffenen, en ghedeurigh meeren meer te vervoorderen inde verstervinghe huns selfs, en andere deughden, ghelijck het hier vooren op verscheyden plaetsen gheleert is. Hoe verder dat iemant in gheheel desen wegh avanceert, hoe meerder, hoe vaster, en cloecker syn deughden moeten zyn, en hoe meerder suyverheyt des herten hier noodigh is, niet alleenelick van doodelicke sonde, maer oock van vrywillighe daeghelicksche en affectie tot de selve. Ick segghe Vrywillighe, om dat wy, eylaes! altydt eenighe cleene fauten hebben, inde welcke de groote heylighen selve ghevallen zyn. Maer 't is een ander dinghen die te doen door cranckheyt, als door vrywilligheyt. Als men eenighe faute oft sonde ghedaen heeft, men magh niet wachten tot datmen te biechte gaet, maer men moet terstont daer over een Berouw verwecken, om alsoo wegh te nemen het beletsel, dat sy stelt tusschen Godt en onse ziele.
65. V. Wat is dan eygentlick dien minnelicken toekeer tot Godt?
A. Het is eenen eenvoudighen en innighen Act vande liefde Godts, den welcken den wille, gheholpen door het verstant en memorie, voortbrenght. Hy wort Eenvoudigh ghenaemt, om de redens die hier volghen: Ende Innigh, om dat hy inwendigh ghedaen wort in't herte, veel meer
| |
| |
als die voorgaende Affectien, die luttel van dese Innigheyt hadden
Soo dan onse drye Pelgrims moeten reysende door dit landt ghedeurigh t'samen gaen: Ende sy moeten hun voeghen ende draegen naer de maniere vanden Lande, in alle deughden, zeeghbaerheyt, stilte, en gestichtigheyt: Ende sy moeten elck hunnen Dienst, ofte Founctie doen.
66. V. Wat is't dat het Verstant doet, ofte doen moet?
A. Het gheeft aenden ville sijnen voorworp, die Godt is, ende aensiet, ofte aenschouwt hem door middel en hulpe van 't Gheloove met een eenvoudigh aensien, ghelijck hy is in hem selven, dat is sonder eenigh beeldt, of gelyckenisse, diemen van hem soude connen maecken: Als oock sonder reflectie, ofte redeninghe, en menghelinghe van eenighe andere Acten: Ende daerom wort het Eenvoudigh ghenaemt. Inden staet der meditatie, het verstant moeste aen den wille voorhouden alle die volmaecktheden, en uytnementheden Godts, en beweegh-redens tot synder Liefde: Het welcke dickmaels gheschiedende, soo wort de ziele ghelijck gepenetreert, en doorgaen, en ghelijck doordroncken van die kennissen, ende daer blijft in haer eene habituéle kennisse, die de cracht van die bysondere in haer begrijpt, ende gelijck in eenen ooghenblick hun uytwerckinge gheeft, ghelijck ick u hier vooren ghetoont hebbe in de ghelijckenissen van eenen die eenen doodelicken haet heeft tot synen Vyandt, ende van eene Moeder met haer Kindt.
Hoort eens wat tot onsen propooste den H. Franciscus de Sales seght in sijnen Boeck van de liefde Godts. [De Meditatie, seght hy, is gelijck aen iemant die rijckt de Genoffel-bloeme,
| |
| |
Roose, Roose-marijn, Thymus, Jasemijn-bloemen, de Orange, d'een achter d'ander distinctelick: maer de contemplatie (soo noemt hy desen Act van't verstant) is ghelijck aen die rieckt het wel-rieckende water, dat van alle dese Bloemen ghecomponeert is: want desen met eenen Act ontfanght alle dese reucken t'samen vereenight, die den anderen hadde verscheyden geroken. Daer en is niet aen te twijffelen, ofte desen eenighen reuck en geur, die voortcomt uyt de mengelinghe van alle die reucken, is veel soeter en kostelicker, als die reucken van welcke hy ghemaeckt is, in't bysonder ghescheyden zijnde, d'een voor, d'ander naer. Daerom is't dat dien Goddelicken Bruydegom seer acht, dat sijn welbeminde hem aensiet met eene ooghe alleen. Want wat is't te aensien den Bruydegom met eene ooghe, als hem te aensien met een eenvoudigh aendachtigh ghesicht, sonder het aensien te vermenighvuldighen? O hoe gheluckigh zijn sy, die naer dat sy ghediscoureert hebben op de menighte der beweegh-redens, die sy hebben om Godt te beminnen, alle hun aensien brenghende tot een eenvoudigh ghesicht, en alle hunne ghepeysen tot een enckel besluyt-reden, hunnen gheest, ofte verstant stille doen staen inde eenigheyt der contemplatie:] aldus spreeckt dien H. Man.
Ick moet hier by voeghen, dat, waer het saecke dat het verstant, ofte memorie iet in't bysonder wilden voorhouden vande uytnementheden Godts, beweegh-redenen, &c. dat dit de eenvoudigheyt soude weghnemen, en den wille meer beletten, als helpen, ghelijck sy door ondervindinghe haest ghewaer worden, die iet sulckx doen willen.
| |
| |
67. V. Wat doet hier de Memorie?
A. Sy doet gedencken de teghenwoordigheyt Godts. Een yder ghelooft wel dat Godt tegenwoordigh is, maer yder en peyst niet op sijne teghenwoordigheyt: den meesten deel vergeetse. Men heeft hier vooren gheweest in de Pratijcke van die dickmaels te ghedencken; men heeft soo dickmaels eenen Act van Gheloove ghemaeckt, en gheseyt, Ick gheloove dat Godt my teghenwoordigh is, datmen daer van soo overwonnen is, datmen dat niet meer en soude ghelooven, waer't datmen't metter ooghen saeghe; maer alhier is men ghedisponeert om dit altydt te ghedencken: Ende ghelyck ick gheseyt hebbe, dat de ziele gelyck ghepenetreert en doordroncken is van de kennisse Godts, ende de selve ghelijck habitueel wort, soo is't hier oock van syne teghenwoordigheyt, die de ziele doorgaen en ghepenetreert heeft, dat sy sonder eenighe reden, of voorspel recht tot hem gaet, en met hem handelt als tegenwoordigh. Het waere belacchelick dat men aen eenen persoon diemen aenspreeckt als tegenwoordigh, soude segghen, Ick gheloove dat ghy hier teghenwoordigh zyt. Alsoo waer het oock, waer't datmen aen Godt hem teghenwoordigh siende, seyde, Ick gheloove dat ghy my teghenwoordigh zyt.
Sommighe nemen hier Godt teghenwoordigh in hun selven, in hun herte, of in hun hooft; andere als Hemel en Aerde vervullende: En soo gaen sy in Godt, sy spreken in hem, sy wercken in hem, volghens dat den Apostel seght in hem leven wy, roeren, en zyn wy: Maer yder een moet hier in synen treck volghen, en doen dat hem 't beste sal duncken.
68. V. Wat doet hier den Wille?
A. Den Wille heeft hier het meeste, en
| |
| |
principaelste te doen: want desen minnelicken toekeer tot Godt, is sijnen eyghen act, ende eenen eenvoudighen act van liefde, die niet geoeffent en wordt door veel en verscheyde dinghen te segghen, en te willen in't bysonder, gelijck men dede in't Landt der goede affectien; maer meer door minnelicke versuchtinghe; als oft men seyde, O! mynen Godt! O! myne Liefde! waer door men segghen en doen wilt al die Acten, diemen dickmaels ghedaen heeft, en noch meer.
Soo dan desen minnelicken toekeer is eenen Act vande drye crachten der ziele.
69. V Magh den wille hier gheene andere Acten maecken, als van dien minnelicken toekeer?
A. Sonder twijffel dat jae; maer niet dickwils; maer sy moeten seer eenvoudigh zyn. Ghy moet in dese materie desen Reghel onderhouden. Ghy moet u laeten voorstaen dat uwen minnelicken toekeer tot Godt, soo langhe hy deurt, is eenen ghedeurighen Act, den uytnemensten die ghy nu kont doen. Als ghy u dan ghevoelt inde oeffeninghe van desen Act, ghy en moet gheen andere hebben die desen moghen verminderen, of onderbreken. Maer als desen toekeer ofte verflauwt, ofte teenemael vergaet, alsdan en is't niet alleenelick niet quaet die aen te nemen, maer 't is oock nootsaeckelick. Weest maer indachtigh dat sy moeten seer eenvoudigh zyn, gelyck souden wesen die soete trachtinghen, of pooghinghen tot Godt, als kleene teeckens van uwen wille, die aen hem ghetuyghenisse gheven, nu van uwe onweerdigheyt, nu van leetwesen van hem vergramt te hebben, nu van betrauwen op syn goetheyt, nu van begheerte van gheheel aen hem te zyn, &c.
| |
| |
70. V. Magh-men hier niet meer peysen op de gheboorte, Leven, Leeringhen, Passie ende Doodt van onsen Salighmaecker, &c.
A. Ghy mooght dat wel doen, principaelick in drye occasien. De Eerste is als Godt u die in't verstant stelt: De tweede is, inde Solemniteyten, als-men die Mysterien viert. De derde is als't u noodigh is om te verstercken, ofte te vernieuwen uwen minnelicken toekeer tot Godt, die ghy ghevoelt verslapt, ofte vergaen te zyn: en dat soo langhe, tot dat ghy dien herstelt hebt.
Maer dit peysen en magh niet zijn met redeninghen, of discoursen, met verbeeldinghen, ghemaeckt door de imaginatie, ghelijck men dede inde Meditatie; want u dit nu soude schaedelick zijn, en uwen minnelicken toekeer beletten; maer wel een eenvoudigh aenschauwen, volgens den reghel, die ick u hier vooren ghegheven hebbe.
Men magh hier oock peysen op de H. Maget, op de H. Enghelen, ende Heylighen, ende hun bidden; maer al op de selve maniere.
71 V. Hoe moet-men alhier doen sijne daghelicksche oeffeninghen van 's morghens en 's avonts, van misse te hooren, te biechten, communiceren, &c.
A. Sprekende in't generael, men moet die soo doen, dat men niet en breeckt dien minnelicken toekeer tot Godt, met iet dat van minder weerde is. Het is seker, dat men die daghelicksche oeffeninghen moet doen op verscheyde manieren, volghens de verscheyden staeten, in de welcke men sy selven vindt. Hy soude sy selven bedrieghen, die, zijnde inde voorseyde staeten, soude willen doen ghelijck in desen, ende de naervolghende: ende dien soude insghelijcks oock
| |
| |
vallen in groote dolinghe, die, wesende in desen, ende de naervolghende, sich souden willen draeghen ghelijck inde eerste: want hy soude de gratie Godts te cort doen, teghen sijnen wille wercken, ende sy selven seer beschaedighen naer ziele en lichaem, sy selven ghelijck beroovende van die gratien ende jonsten, die Godt hem soude ghegheven hebben.
Dese oeffeninghen dan moeten hier ten eersten eenvoudigh wesen, vervolghens den reghel ende leeringhe op de voorgaende Vraeghe ghegeven.
Ten tweéden sy moeten stilder, innigher, en soo ghevoelick niet zijn als inde voorgaende staeten, maer allenskens min en min, tot dat sy in't eynde van dese Dagh-reyse, ende daer voorts in d'andere, geestelick worden.
Ick segghe allenskens min &c. om dat men in desen staet noch ghevoelickheyt van doen heeft, om ons te ondersteunen: ende om dat men hier niet versmachten en magh de ghevoelicke gratien, die Godt ons gheeft om ons te verstercken in sijne liefde, die hier tot het eynde van desen staet in het herte noch wat ghevoelick is.
| |
De VIII. Lesse
Vande moeyelickheden ende perijckels die in de eerste Dagh-reyse ghemeenelick overcomen.
72 V. ICk bidde u, eer dat wy ten eynde van dese Dagh-reyse commen, my te willen segghen, wat moeyelickheden inde selve ghemeenelick overkommen.
A. De principaelste, ende ghemeenste zijn de naervolghende.
| |
| |
De eerste is de Verstroytheyt. Dese valt somtijdts soo moeyelick aen onse Pilgrims, dat sy hun de Meditatien, de affectien, en toekeer tot Godt komt te beletten, ofte seer moeyelick te maecken. Al is't dat de verstroytheden uyt verscheyden oorsaecken spruyten; nochtans de onghebondentheyt vande imaginatie levert hun hier somtijts het meeste spel; soo dat sy haer niet eenen ooghenblick en connen doen stille staen. Sy loopt van alle canten ghelijck een wilt peerdt, ofte ghelijck eenen sot. Van dese heeft oock de H. Theresia dickwils ghequelt ende belet gheweest.
Ghy moet hier trachten den wortel, ofte oorspronck vande verstroytheden te achterhaelen. Sy spruyten somtijts uyt de onghebondentheyt van onse sinnen, ofte uyt de groote vryheyt die men neemt van alles te sien, en te willen weten sonder onderschil. Ten tweeden uyt eene te groote liberteyt, die-men gheeft aen onse imaginatie, verstant, ende wille. Ten derden uyt te groote aencleventheyt aen eenighe saecke.
Den wortel der selve achterhaelt hebbende, doet dien te niet door het versterven uwer sinnen, door het oeffenen vande vergaederinghe den dagh door, ende door het breken vande aencleventheyt die ghy hebt.
Soo haest als ghy de verstroytheyt ghewaer wordt, keert uwen gheest daer af door eenen vlytighen wederkeer tot Godt, u veroodtmoedighende, ende hem vergiftenisse biddende van uwe uytloopinghen, trachtende u crachtelicker te vergaederen, ende aenroepende de hulpe der gratie Godts, uwen toevlucht nemende tot de H. Maghet, uwen H. Enghel, en andere Heylighen. Is't dat dit al niet en helpt, stelt u om
| |
| |
te lyden, en u inden wille Godts te resigneren.
De tweede moeyelickheyt is de Dorrigheyt, door de welcke men sich somtijts berooft vindt van alle licht, van alle goede ghepeysen, van allen smaeck, en van allen troost. Dit doet den Heere somtijts; ten eersten om ons te beproeven, en ons gheloove te verstercken: ten tweeden om onse onghetrauwigheden te straffen: ten derden om onsen yver te doen groeyen, en op dat wy hem met meerder vierigheyt souden soecken. Hier moet ghy u seer veroodtmoedighen voor Godt, ende peysen dat het wel besteedt is, dat hy u alsoo laet, ende ghy moet u houden in groote verduldigheyt, en overghevinghe u selfs aen de voeten des Heeren, als eenen verlooren sone, ofte als eenen publicaen, vol van schaemte ten opsichte van uwe sonden en onghetrauwigheyt, hem segghende uyt gantscher herten: Heere hebt medelijden met my, want ick eenen armen sondaer ben.
De derde is de Opspraecke der menschen. Den Apostel seght: Dat alle die willen godtvruchtigh leven in Cristus Jesus, sullen vervolghinghe lijden, verachtinghen, bespottinghen, &c. Hier moeten onse Pelgrims doen, dat ick in't eerste gheseyt hebbe, te weten, hunnen wegh voortgaen, ghelijck of sy dit al niet en wisten, noch saeghen, noch hoorden. Tot soodanighe opvallen moeten sy altydt mede-draeghen een goede provisie van patientie cruydt, die sy moeten vergaederen in't landt der meditatie, daer dit cruydt overvloedigh groeyt en te cryghen is.
De vierde, is de menighvuldighe Quellinghe der Duyvelen, vande welcke men in gheenen staet, hoe goedt en verheven hy is, vry is.
| |
| |
Hy moeyt hem oock met de voorseyde moeylickheden, ende heeft'er somtyts een groot deel in, om dat hy de verstroyde ghepeysen helpt en vervoordert, en d'imaginatien opstoockt. Hy veroorsaeckt somtyts sulck een misnoeghen van dese reyse, en alle gheestelicke oeffeninghen, datter niet en is datmen niet liever en soude doen als de selve. Hy stort somtyts inde Ziele een groote vreese, datmen synen tydt verliest: ende om ons den moet te doen verliesen, stelt hy ons voor ooghen den cleenen voortganck die men doet, ende de menighvuldigheyt van onse ghebreken. Hy doet sijn beste om ons met schrupulen te vervullen, ons wys-maeckende dat wy sonde ghedaen hebben, daer gheen sonde in en was: dat wy noyt goet berauw ghehadt en hebben, noch goede biechte ghedaen en hebben, en veel inde selve achter-ghelaeten: ende eyndelick datmen alle teeckens heeft van een verdoemt mensch.
Den besten middel, om alle dese quellinghen te overwinnen, is, datmen sich voor Godt veroodtmoedight, ende die al veracht, daer van gheen werck maeckende, ende sy selven ghedeurigh voort-stierende, sonder daerom een ooghenblick stil te staen op de reyse, ofte eenighe gheestelicke oeffeninghe achter te laeten: want dat men dat dede, soo soude hy ghewonnen hebben, ende meester van't veldt blyven. Ick sal terstont noch wat van sijne tentatien segghen.
73. V. Seght my toch oock, of'er op dese reyse, die ghy tot hier toe beschreven hebt, gheen Peryckels en zyn van quaedt volck, van dieven, moordenaers, &c.
A. Ghelijck gheheel ons leven vele peryckelen onderworpen is, groote ende cleene; alsoo
| |
| |
zynder hier oock te vinden. De eerste zyn van de menschen, die ons niet alleenelick door vervolghinghen willen van onsen wegh trecken, maer oock met hunne quaede exempels, met quaeden raedt, ende met valsche redenen, die, al is't dat sy somtydts wat schijnen te zyn, nochtans inder daet valsch zyn en bedrieghelick: sy soecken ons op pretext van ghevoeghelickheyt af te trecken vande verstervinghe tot sinnelickheyt, tydt-verlies; &c. Men moet dese perijckelen ontgaen door het vluchten der occasien, ende sy selven inwendigh vast houden, ende verstercken in onse voorighe goede voorneminghen, die niet willende laeten door eenigh menschelick opsicht; ende Godt inwendigh om sterckte bidden, ende noyt verheten sijne teghenwoordigheyt, &c.
De tweede zyn die van de Duyvelen veroorsaeckt worden: die soo veel meerder en vreeselicker zyn, hoe sy schalcker, machtigher, onsienelicker, ende meer in't ghetal zyn. Den H. Gregorius seght, dat sy ghelijck roovers besetten onsen wegh.. Als sy ons connen vermoorden, quetsen, van onsen wegh verleyden, ofte onsen voortganck beletten, sy doen dat. Men is nerghens vry van hunne tentatien.
74. V. Welcke zyn de principaelste, ende ghemeenste in dese Dagh-reyse?
A. De Eerste is de tentatie van ydel Glorie, presumptie, en verborghen hooveerdigheyt. Als sy sien, dat de ziele vol is van yver, van goede begheerten, vol van ghevoelickheyt der liefde Godts, hebbende in haer een groote verachtinge vande goederen, ydelheden, en playsieren des weirelts, sy beginnen haer wys te maecken, dat sy, haeren voortganck metende naer het ghevoelen,
| |
| |
al seer ghevoordert is inde deught en volmaecktheyt; Jae soo verre, dat sy by-naer niet voorder en soude connen commen, nochte tot eenen beteren staet. Volghens dit blaest hy haer in, een grootachten van haer selven, en van al dat sy doet, ende een verachtinghe van andere, die in sulcke vierigheyt niet en zyn.
De beste Remedie teghen dese tentatie is een waerachtighe ootmoedigheyt. Men moet sich selven houden voor de arghste van al, en dat wy noch maer novitien en zyn in die inwendighe weghen, en noch al veel wegh moeten afleggen, eer wy commen sullen daer wy moeten zyn. Wy moeten peysen dat wy op eenen ooghenblick door een ghepeys ofte quaede begheerte connen verliesen, al dat wy schijnen ghewonnen te hebben. Wy moeten onse ooghen slaen op onse onvolmaecktheden en ghebreken, die noch al een goet ghetal maecken, al is't dat wy-se niet al en sien, ende oock op onse voorgaende sonden. Men moet doen ghelyck sommighe, die verheven zynde tot een hooghe fortune, bewaeren de teeckens van hun eerste conditie, om indachtigh te zyn wat dat sy gheweest hebben, en door de teghenwoordighe niet verblint te worden. Men moet oock weten, dat Godt veel weghen heeft, door welcke hy de zielen leydt, en dat dickmaels die den minsten schyn hebben, de beste zyn. Daer zynder die niet veel ghevoelicken yver en hebben, ende nochtans volmaeckter zyn, voortgaende met meerder moderatie en matigheyt; die soo veel niet en segghen, of uytwendigh toonen, maer meer doen; die hunne affectien meer ghegrondight hebben, en doorgaende tot het innighste der ziele. Niemant en can van onse volmaecktheyt seker oordeel strijcken, als Godt,
| |
| |
die den grondt van het inwendigh doorsiet, daer sy te vinden en te sien is. Is't dat ghy dese leeringhen ghetrauwelick volght, gheen ydel glorie, presumptie en hooveerdigheyt en sal in uw herte regneren: Van welcke ghy u altydt ten uyttersten wachten moet: Want daer niet en is, waer door dien hooveerdighsten gheest meer macht over de ziele crijght, ghelijck den H. Augustinus seght.
De tweede tentate is die van Cleenmoedigheyt. Als dien boosen gheest siet dat een ziele ghestelt is in dorrigheyt, en berooft van alle ghevoelen der gratie, ende licht, en ghelijck niet goets doen en can, alsdan comt hy haer wysmaecken dat sy van Godt verlaeten is, en teenemael gheabandonneert, dat het met haer ghedaen is: Dat sy sekerlick moet verdoemt zyn: En vervolgens ghemerckt dat sy hem met haere sonden noch ghedeurigh terght en onteert, en haere verdommenisse vermeerdert, dat het beter waere met den eersten een eynde te maecken van sulck een leven. Siet hoe verre dat comt de boosheyt van dat helsch Serpent.
De ziele en moet haer door alle sijne raesernye niet stooren, noch ontrusten, maer al die verachten, en met een vast betrauwen trachten voort te gaen in haeren wegh, steunende op haeren Reys-stock door een vast betrauwen op Godt en sijne liefde en sorghe voor haer, ende soo met dien stock dat helsch Serpent verjagen. Sy moet oock weten en considereren dat soodaenighe dorrigheden en ghesteltenissen geen teeckens en zijn dar Godt de ziele verlaeten heeft, maer ter contrarie dat hy haer tot groote gratien en voortganck brenghen sal: ende dat dit de weghen zijn, door de welcke de meeste Heylighen oock hebben moeten passeren.
| |
| |
De derde tentatie is van gramschap, en cholere. Den Duyvel wetende dat de ziele in haeren handel met Godt, aende soetigheyt, die sy van hem ontfanght, die in dese staeten meer ghevoelick is, als in de andere naervolghende, eenighe aenclevinghe heeft, als hy siet datmen haer daer in belet, sprekende van eenige andere affairen, ofte op eenige ander maniere, en dat sy daer pijne in heeft, datmen haer berooft vandat sy soo seer bemint, en dat sy lichtelick soude connen in kurselheyt, onverduldigheyt, en cholere geraecken, hy en laet niet van sijnen cant, om haer daer toe te brenghen.
Insghelijcks hy, siende dat den mensch hier vol is van een vierighe liefde tot Godt, tot den naersten, &c. En dat dese vierigheyt, hoe heyligh dat sy is, ghevoelick is, ende niet en laet te ontsteken het leeghste deel der zielen, daer de passien in zyn, onder welcke geene lichter ontsteken wort als de gramschap, soo tracht hy occasien by te brenghen om haer te ontsteken; hy doet daer toe al dat hy can, en blaest van synen cant, om dat vier van gramschap te doen branden.
De Remedie teghen dese tentatie is: ten eersten als-men gevoelt dat de gramschap ontsteken wort, men moet sigh wel wachten van een woordt te segghen, en trachten sigh te vertrecken van zyden af, en stellen in't ghebedt, en synen toevlucht te nemen tot den meester van sachtmoedigheyt, die gheseyt heeft: Leert van my, dat ick sachtmoedigh ben, en ootmoedigh van herten; ende met goet betrauwen bidden, dat hy ons die sachtmoedigheyt leere, ende niet ophouden, tot dat-men sijnen eersten vrede ende ruste vercreghen heeft Ten tweeden moet-men sigh wachten van sy selven in cholere te stellen, om dat men in cholere gevallen is: Want dit waere ghenoegh om alles te beder- | |
| |
ven; maer men moet sigh grondigh verootmoedighen voor Godt, bekennende dat dit de vruchten zyn vande vermaledyde aerde onser herten. Ende dit is effen den middel om met onsen val het profijt te doen, dat den Heere van ons pretendeert, ons laetende tenteren, en vallen in tentatie. Ten derden men moet laeten alle aencleventheyt aen alle soetigheyt der gaeven Godts, om dat sy ons gheen occasie meer gheven en soude; te vreden zynde daer van berooft te zyn, als het Godt belieft. Ten vierden is't goedt sy selven eenige straffe te stellen, ende men moet ootmoedelick zyn schult bekennen, is't datmen iemant vererghert heeft.
| |
De IX. Lesse.
Van het Eynde vande Eerste Dagh-reyse.
75. V. ICk bidde u, seght my nu, waer door wort-men alderbest bequaem, en bereyt, om te commen tot het eynde van dese eerste Dagh-reyse, ende het beghinsel vande naervolghende?
A. Hier toe dienen alderhande Acten van deughden, als sy cloeck ende volmaeckt zyn: Groot Leetwesen over syne sonden, groote ootmoedigheyt, groote verloocheninghe syns selfs, en verlaetinghe van al dat aerts is, sy selven teenemael over te gheven in den wille Godts, ende een groote begheerte van dien in alles te volbrenghen, een groote liefde Godts, &c. Is't datmen daer wel op let, als-men soodaenighe cloecke Acten doet, men ghevoelt ordinairelick inwendigh een
| |
| |
ghesteltenisse, die is gelyck een beghinsel ende ghelyck een Dagheraet van dien aenstaenden Dagh der gratie, die ons inde tweede Dagh-reyse stellen moet. Daerom seyde seer wel den H. Jgnatius, dat eenen cloecken Act der deught meer weerdt is, als hondert slappe en onvolmaeckte. Unus Actus intensus plus valet, quàm centum remissi. Hier van hebben wy veel preuven inde levens der Heylighen: Ende wy souden-der alle daeghe veel meer cryghen, waer het saecke dat alle de ghene, die met eenen oprechten yver ende liefde Godts de weireldt verlaeten, ende een cloosterlick leven, ofte een gheestelick inde weirelt aenveerden, die inwendighe ghesteltenisse die Godt hun in't eerste gheeft, wel bewaerden, ende voortaen hun leven daer naer wisten en wilden reguleren.
76. V. Seght my dan, wanneer comt-men tot het eynde van desen staet, en vande eerste Dagh-reyse?
A. Het is als-men door de voorseyde staeten ofte andersints soo verre ghecommen is, datmen Godt bemint uyt gantscher herten.
77. V. Wanneer magh-men segghen, dat iemant Godt bemint uyt gantscher herten?
A. Alsser niet en is dat hem belet, of wederhout van te ghebruycken gheheel de macht sijns herten om Godt te beminnen, ende als hy dese macht daer toe ghebruyckt, soo seght-men, dat hy bemint uyt gheheel syn herte.
Om dit te verstaen, soo moet men weten, dat den wille vanden mensch, om sich tot iet te begheven, verscheyden trappen heeft van dese beghevinghe, den eenen meerder, of minder als d'ander. Hy can willen, hy can beminnen (in Herte, Ziele, of Gheest) luttel, of veel, meer
| |
| |
of min: en dat naer proportie en maete. Ten eersten naer dat den wille meer of min vry is van alle beletsel, van al dat hem wederhoudt, en ghelijck ghebonden houdt: Ten tweeden naer de maete dat hy syne cracht, of macht daer toe ghebruyckt.
Aengaende het Eerste daer is groot verschil tusschen een cracht die liber is, en vry van alle beletsel, en eene die het niet en is. Als den mensch sijnen wille heel liber en los heeft, en naer sijnen sin daer mede can wercken, alsdan can hy den selven gheheel ghebruycken; maer als den wille belemmert is en belet, en can daer van maer ghebruycken dat liber is. Hy doet wel eenighsints dat hy can, om dat hy als-nu de macht niet en heeft om meer te doen; maer hy en doet evenwel niet al dat hy can, en dat hy doet is luttel, by dat hy soude doen, ofte connen doen, dat hy heel liber waere. Als iemant gaet met boeyen aen sijne voeten, ofte met een swaer pack ghelaeden, dat hy doet is luttel, by dat hy soude doen als hy sijne boeyen, ofte pack soude quijt zyn, alsdan connende vlytelick gaen, jae loopen.
't Is alsoo dat eenen onvolmaeckten mensch somtydts schijnt te doen dat hy can, al is't dat hy luttel doet, jae inder waerheydt niet en doet al dat hy can doen, als sijnen wille vry ende los soude zijn van al dat hem beletten, en wederhouden can. Hy can segghen met den H. Propheet David: Tot u, Heere, hebbe ick mijne Ziele of myn Herte verheven, en is't dat men hem vraeght, op wat maniere hebt ghy dat ghedaen? hy magh antwoorden met den H. Augustinus Quô modô potui, op die maniere op welcke ick hebbe gheconnen, te weten soo veel het hem
| |
| |
toeghelaeten hebben die swaere packen der sonden, onvolmaecktheden, onnoodighe sorghen, becommeringhen en belemmeringhen, die onghereghelde gheneghentheden en aencleventheden aen sy selven, aen sijn ghemack, vermaeck, eere, achtbaerheyt, staeten, officien, tijdelicke goederen, &c. Hy bevindt, en proeft hoe waerachtigh het is, dat Augustinus seyde: Hy bemint u min, ô Heere, die met u iet bemint, dat hy om u niet en bemint. Minùs te, Domine, amat, qui tecum aliquid amat, quod propter te non amat.
Maer als-wanneer sijnen wille sal heel vry en los, ofte verlost zijn van alle die beletselen, door eenen heylighen haet sijns selfs, door waerachtighe verstervinghe, door grondighe oodtmoedigheyt, door eene gheheele ghelatentheyt inden wille Godts, door een kinderlick betrauwen op sijne goetheyt, en andere deughden, inde welcke hy sich moet oeffenen tot het eynde sijns levens, niet hoorende naer die valsche leeringhe van sommighe, die segghen datmen oock sterven moet aende begheerte der deughden, ende van gheestelicken voortganck, &c. Als-wanneer, segh ick, dat hy van alle die beletselen verlost sal zyn, ende met David sal moghen segghen: Ghy hebt, ô Heere, myne banden ghebroken: Dirupisti Vincula mea: Ghy hebt wegh ghenomen die nederdruckende packen, die mynen voortganck belet hebben; alsdan sal hy met gheheel syn macht naer Godt connen gaen, ende hem beminnen uyt gheheel syn herte.
Aengaende het tweede, 't en is niet ghenoegh, dat den wille door het voorseyde verlost is van die beletselen, ende ghelijck op sijne vrye voeten ghestelt is, om sijne macht te ghebruycken, hy moet daer-en-boven het selve doen. Hoe
| |
| |
veel en zynder niet, die hun selven bedrieghen, die naer dat sy vande meeste beletselen ontslaeghen zyn, om dat sy wat goeden wille ghevoelen, meenen dat het al ghedaen is, dat sy connen, en moeten doen. Maer sy en letten niet, dat sy hunnen wille niet ghenoegh en voeghen, ofte appliqueren tot de liefde Godts; waer door sy inde selve cleenen, ofte geenen voortganck en doen. Sy moeten dan hun daer toe teenemael begheven, volghens de gratie die Godt hun geeft: en soo doende souden sy meerder en meerder gratie, cracht, ende sterckte cryghen in hunnen wille, om hem uyt gheheelder herten te beminnen: ende dat hun in't eerste dochte seer moeyelick te zyn, jae by-naer onmoghelick, soude hun licht worden, ende sy souden moghen segghen met den Apostel: Ick vermagh het al, in dien die my versterckt: Omnia possum in eo qui me confortat. Philipp. 4.
Men magh dan segghen, dat iemandt Godt bemint uyt gheheel sijn herte, als hy, syn herte en wille los en vry houdende van die voorseyde beletselen, hunne macht en cracht teenemael besteet in hem te beminnen met die hertelicke, en ghevoelicke liefde, daer wy van handelen. Waer in men moet volherden tot dat den Heere ons hoogher treckt, ghelijck segghende met de wercken, die hy in ons doet: Amice ascende superiùs: Vriendt clemt hoogher; ons stellende in een verhevender maniere van wercken, ende hem te beminnen; weghnemende, ofte veranderende die ghevoelicke liefde, in eene die meer gheestelick, stilder, ende innigher is.
78. V. Zynder niet eenighe teeckenen, uyt de welcke men mercken can, dat het eynde van dese reyse aenstaende is?
| |
| |
A. Daer zynder eenighe. De principaelste zyn de Inghestorte meditatien, Inghestorte Affectien, &c. De Meditatie, by exempel vande Passie ons Heeren, wort inghestort ghenaemt, alswanneer de kennisse ende beweghinghe, diemen inde ordinaire maniere van mediteren tracht te becomen, van Godt op een bysondere, ende extraordinaire maniere ons wort inghestort, somtydts door eenige vertooninghen, ofte openbaeringen: Ende dit gheschiet met een aldermeeste ghevoelen van droefheyt, medelyden, ende pyne die het herte gelyck doorsnijt, met overvloedige traenen, &c. Soodaenigh waeren de Meditatien van den H. Franciscus, van de S. Angela van Fulginien, vande H Brigitta, ende andere; jae oock vande Alder-heylighste Maget ende Moeder Godts. Dese nochtans en hebben in haer niet belet de alderhooghste beschauwinghe, en vereeninge van haeren gheest met Godt: met de welcke sy oock in andere connen t'samen staen.
Insghelycks ick noeme de affectien van liefde, ende andere, inghestort, als sy niet door onse pooghinghe, ofte trachtinghe voort - commen; maer soetelick, en crachtelick van Godt inde ziele ghestort worden. Soo dan dese inghestorte meditatien en Affectien zyn hier goede teeckens, om dat sy maer ghegheven en worden aen die den Heere haest voorder leyden wilt, ende voor welcke hy meerder gaeven, ende jonsten bereyt heeft.
Daer is noch een teecken, dat een vande beste ende leste is, te weten, dat den Heere die ghevoelicke liefde, ofte om beter te segghen, haere ghevoelickheyt weghneemt, en den mensch ghelyck treckt, ofte noot, om met hem op een stilder, innigher, ende onghevoelicker maniere te handelen, ende hem te beminnen.
| |
| |
Soo langhe als de Apostelen den Heere beminden met die menschelicke en ghevoelicke liefde, die door sijne lichaemelicke teghenwoordigheyt ghevoedt wiert, en waeren sy niet bequaeme om den H. Gheest te ontfanghen, en hem te beminnen met eene gheheel gheestelicke liefde, die hy hun door den selven H. Gheest wilde gheven, ghelyck ick u hier vooren uyt den H. Bernardus Serm. De Ascens. Dom. gheseyt hebbe. En daerom seyde hy, dat het hun profijtigh was, dat hy wegh soude gaen, om dat andersins den H. Gheest tot hun niet commen en soude, om die gheestelicke liefde te gheven. Daerom dan heeft hy hun sijne lichaemelicke teghenwoordigheyt ontrocken, ende alsoo die ghevoelicke liefde met haeren oorspronck wegh-ghenomen, ende heeft hun met de comste vanden selven H. Gheest vervult met eene gheestelicke, ende veel volmaeckter liefde; inde welcke sy nu volmaeckt zynde, souden moghen segghen met den H. Apostel Paulus: Etsi cognovimus Christum secundùm carnem, jam nunc non novimus. Al is't dat wy Christus ghekent hebben naer den Vleessche, nu en kennen wy hem niet. 2. Corinth. 5
Alsoo doet den Heere met die hy wilt vervullen met sijnen H. Gheest, en verheffen tot een geheel gheestelicke liefde. Hy neemt hun wegh die gevoelickheyt van sijne liefde, ende andere jonsten, die hy hun gewoon was te geven. Sy worden daer door bedroeft met de Apostelen, en ongerust: sy vreesen dat den Heere hun wilt verlaeten, dat sy niet voort, maer achterwaerts gaen. Dit spruyt hier uyt, dat sy meenen, dat de Acten, ofte werckingen, die-men inwendigh doet met het meeste gevoelen, de beste zyn: maer het en is alsoo niet. Om dese hunne opinie te veranderen, en te
| |
| |
verbeteren, dat sy wel aenmercken, dat Godt eenen Gheest is, ghelyck den Heere seght Joan: 4. en dat hy wilt aenbeden ende ghedient zyn inden gheest, veel meer als door het ghevoelen.
Men moet wel bemercken en verstaen (want het een poinct van groote importantie is, daer veele aen hanght) te weten, dat onse ziele, hoe onscheydelick en vereenight dat sy is, in ons doet de founctie ofte dienst van drye zielen. Sy doet ons groeyen (ghelyck de ziele vande Plantsoenen, Anima Vegetativa); sy doet ons ghevoelen (gelyck die der beesten, Anima Sensitiva) ende daer en boven doet sy de founctie van een redelicke ziele (Anima Rationalis.) Nu dan 't is seker, dat sy, voor soo veel sy redelick is, veel volmaeckter Acten voortbrenght, dan voor soo veel sy ghevoelick is. Die redelicke Acten, eyghentlick sprekende, en zyn niet ghevoelick, 't en zy door eene soorte van wederom-bottinghe, die sy zyn: En ter oorsaecke vande connexie, ofte gelyck t'samen-bindinghe die dese soorten van Acten onder malkanderen hebben: ghelyck als-men roert een saecke die ghevoeght is by een ander, die en can niet wel gheroert worden, sonder dat dese oock roert op den selven tydt. Alsoo als ick voortbrenghe eenen Act vande liefde Godts, desen Act is vande redelicke ziele: Hy en is niet ghevoelick door sijn selven; maer ghelyck de selve ziele op den selven tijdt dat sy redelick is, oock ghevoelick is, sy en maeckt niet eer dien Act vande liefde Godts door haeren redelicken en gheestelicken wille, als daer weder-bot iet op den ghevoelicken wille (is't datmen hem soo noemen magh) Het welcke maeckt dat dien Act ghevoelick is gheworden. Datmen dan coste maecken, dat onsen Act soude alleenelick ghee- | |
| |
stelick zyn, en vry vande sinnen, hy en soude daerom niet laeten heel goet te zyn: mits hy aen Godt niet en behaeght voor soo veele hy ghevoelick is; maer voor soo veele hy voortcomt uyt den gheestelicken wille, gheholpen door de gratie Godts.
Dat sy dan om dat ontrecken der ghevoelickheyt van de gratien en liefde hun niet en bedroeven, maer eer verblyden: want dit een teeken is, dat Godt sijnen H. Gheest tot hun senden wilt, ende dat hy nu ghelijck op den wegh is om te commen. Dat sy met de Apostelen hun af-scheyden van alle onnoodighe hanteringhen, affectien, ende ghedencken van alle creaturen, en volherdigh blyven in't ghebedt, op dat dien Goddelicken Gheest tot hun magh commen, ende hun verheffen tot een geestelicke liefde, om hun alsoo te brenghen tot het eynde vande eerste Dagh-reyse, om de tweede te gaen beginnen.
97. V. Waer het niet goet en geraedigh, alsmen beghint te naerderen aen het eynde van desen staet, te doen een geestelick reces? ende hoe moet men dat doen?
A. Het is een loffelick ghebruyck, ofte ghewoonte, somtyts het selve te doen: waer toe den Apostolicken stoel selve ons vermaent ende beweeght door het gheven van schoone Aflaeten aen die hun begheven tot dese H. Oeffeninghe. Den H. Vader Franciscus, hoe volmaeckt hy was, ghebruyckte de selve. 'Tis gheschiet in een soodanigh reces, dat hy dede op den Bergh van Alverne, dat hy ontfanghen heeft de Wonden ons Salighmaeckers. In soodanighe eensaemheyt spreeckt den hemelschen. Bruydegom herte aen herte aende Ziele: ghelijck hy seght Osee 2. Ick sal haer leyden in de eensaemheyt,
| |
| |
en spreken aen haer herte. Wonderlick is den lof, die de HH. Vaders aen soodanighe eensaemheyt gheven: wonderlick syn haere vruchten, als sy wel ghebruyckt wordt.
Aengaende de maniere op de welcke men sich inde selve draeghen moet; een yder en magh de selve niet ghebruycken; maer sy moet ghereguleert worden volghens de verscheyden ghesteltenissen, ofte staeten, inde welcke men sy selven bevindt. Hy soude sy selven en andere bedrieghen, die een yder soude willen op de selve maniere brenghen. Men moet dan in't reces de selve oeffeninghen doen, die-men daer buyten doet, ende de selve maniere van bidden houden; maer by-naer al den tydt besteden in't ghebedt: ende oock eenighen tydt in't eenvoudigh oversien onser fauten, ghebreken ende wercken; trachtende te kennen wat Godt van ons versoeckt, om dat ghetrauwelick te wercke te stellen: ende daerom hem hertelick bidden.
Ghy moet dan in dit reces (dat ick u raede) uwen minnelicken toekeer tot Godt continueren, verghetende alles dat buyten hem is; ende vreedsaemelick hooren wat den Heere in u spreken sal, ofte sien wat hy in u wercken sal.
|
|
Auteursrechtvrij