Het revier

[p. 9]

De Burgemeester

Drie maanden heeft het verblijf in de gevangenis geduurd. Daarna werd ik op transport gesteld, zoals dat toen heette: voorzien was een overbrenging naar de strafgevangenis in Scheveningen, het ‘Oranje-hotel’. Inmiddels had ‘d-day’ plaatsgevonden, en hadden de Duitsers dit hotel overgeplaatst naar de ‘Bunker’ in Vught. Op een stralende juni-ochtend werden we onder zware bewaking een gloednieuwe autobus ingedreven. Misschien kun je je voorstellen hoe feestelijk die ervaring was. Maandenlang immers hadden we opgesloten gezeten in een vochtige cel. Het kwam me bijna als een schoolreisje voor, toen we door een zonbeschenen Limburg reden, ik genoot als een kind. Hoewel de toekomst weinig goeds te bieden had en er eigenlijk vooral redenen waren om je danig zorgen te maken, voelde ik me volmaakt gelukkig. Ik kon me niet voorstellen dat op deze feestelijke aarde geen vrede zou heersen.

Ik houd er niet van mezelf eigenschappen toe te dichten die me in een te fraai daglicht stellen. Maar het is mij altijd mogelijk geweest bij momenten de toekomst uit het oog te verliezen en mijn geluk te hechten aan het ogenblik. Het komt me trouwens voor dat geluk nooit duurzaam is, het bestaat slechts een kort moment.

In een dorpje kwam de bus tot stilstand. Nieuwe reizigers stegen

[p. 10]

in. Het bleek de burgemeester van het dorp te zijn - een joviale en vriendelijke buitenman - met zijn twee veldwachters. Een ouderwets jacquet omspande de wel-geronde buik. Op zijn zwartlakens vest hing zwaar een dikke gouden horlogeketting. Zeer verbaasd, doch vrolijk lachend, keek hij rond in de bus, groette een ieder vriendelijk en toonde zich hoogst vermaakt door het indrukwekkend machtsvertoon dat ons vervoer begeleidde. De dienders waren kennelijk op reis met hun hoogste chef en behandelden hem dienovereenkomstig: met nadrukkelijke onderscheiding.

Nauwelijks had de bus zich in beweging gezet of er kwamen hoge stapels landelijk belegde boterhammen tevoorschijn. Ze werden gul en hartelijk rondgedeeld. De man knikte voldaan over zoveel betoonde dankbaarheid, en had een vette glimlach over voor de gulzigheid die niemand van ons verheimelijkte.

Vught kwam in zicht. We verlieten de genoeglijke bus en werden in rijen opgesteld. We stonden daar uren. Steeds weer doemden er nieuwe functionarissen op. Voorzien - tenslotte - van nieuwe, danig gestempelde formulieren, werden we in het kamp toegelaten. Een geüniformeerd persoon nam onze kostbaarheden in ontvangst - horloges, manchetknopen enz. - waarvoor we, tot onze verbazing, een indrukwekkend ontvangstbewijs kregen.

In rijen marcheerden we tenslotte op naar het badhuis. Voorop de burgemeester, nog steeds begeleid door zijn veldwachters.

Het werd al gauw duidelijk op welke wijze men hier dacht onze opvoeding ter hand te nemen. Vloekend en scheldend werd ons aan het verstand gebracht dat we ons, ter ontluizing, geheel moesten ontkleden. Een probleem bood dat gebod voor niemand. Alleen voor een burgemeester is het onvoorstelbaar dat hij ten aanschouwe van zijn ondergeschikten ontbloot zou staan. Hulpeloos en bijna zielig keek hij naar de zich ontkledende anderen. Met zijn veldwachters bleef hij tussen al het ontstane

[p. 11]

naakt wachten, rustig en in vol ornaat.

Een van de Kapo's kwam kijken hoever we gevorderd waren. Toen hij het nog geklede drietal zag staan vond hij het ogenblik gekomen om erop los te slaan. De zweep striemde door de stilte. Het was ernst geworden.

Aarzelend ontdeed de burgervader zich van zijn jacquet; voorzichtig en behoedzaam werd dit op de vloer gelegd. In hetzelfde, geenszins overhaaste tempo, knoopten de veldwachters hun tunieken los. Toen kwam het vest zonder de ketting aan de beurt, en tenslotte de broek. Met de schoenen had de dikke man moeite. De veldwachters, nu in degelijke onderbroeken optredend, ontdeden hun patroon van de ouderwetse rijglaarsjes. Die liet hierop, met in schaamte gebukt hoofd, statig de handgebreide onderbroek glijden. Zowel de regerende als de uitvoerende macht waren van hun versierselen ontdaan; innerlijk echter was het onderscheid der rangen en der standen gebleven. Dit was mooi.

Nog steeds gebukt, en met de bruine handen voor de bleke buik, stond de burgemeester gelaten tussen zijn dienders. Die hadden kies het hoofd afgewend.

Even later rukten allen op naar de douche. Bij de uitgang werden we voorzien van vale lompen die bij niemand een geheel vormden dat bij zijn postuur paste. We bereikten in een soort carnavalspakken tegen de avond de ons aangewezen barak.

De goede burgemeester heb ik niet meer teruggezien.