Zwanen op de Theems

[p. 77]

Chaos in Hellevoetsluis

Aan de kade zinkt De Hinde langzaam. Eagles laat de kapitein van boord halen, hij wordt binnengedragen in het huis van tante Anna. Nelis ziet hem voor het eerst. Het is een oude man, hij heeft er geen benul van wat er met hem gebeurt.

Tante Anna maakt snel een bed klaar in het schuurtje achter het huis. Vier matrozen laten hun baas daar in rollen en haasten zich terug naar hun schip. Stuurman Eagles staat nog op de drempel als tante Anna vraagt: ‘Wie betaalt er voor hem? Hij moet eten en drinken hebben, dat kost geld.’

Eagles grijnst. ‘Bij ons had hij genoeg aan drinken. In zijn tas zit geld. Neem daarvan wat je nodig hebt en zorg dat hij niets tekort komt. We halen hem later wel weer op.’ Hij kijkt Simon en Nelis aan. ‘Jullie zorgen voor de kapitein tot je van mij nader orders ontvangt, begrepen?’ Hij wacht het antwoord niet af, hij holt terug naar De Hinde.

Even later ziet Nelis het oude schip langs komen. De herberg van tante Anna staat dicht bij het havenhoofd. Je ziet er alles wat er in het kleine stadje gebeurt. Aan lange touwen laat stuurman Eagles het zinkende schip de haven uitslepen. Tientallen mannen trekken De Hinde voort. Nelis begrijpt niet waar hun stuurman die zo vlug gevonden heeft, het is niet hun eigen bemanning.

Zodra wind en stroom het toelaten vaart het schip op eigen kracht verder. Nelis loopt naar buiten. Op de kade en het havenhoofd kijken de mannen wat Eagles gaat doen. Ze zien hem met het diepliggende schip langzaam voor de wind wegdrijven naar een ondiepte, een eind stroomopwaarts. ‘Hij heeft geluk dat het vloed is,’ zegt iemand. Anderen knikken. ‘Zonder vloed en deze harde wind kwam hij niet ver meer.’

Simon komt ook naar buiten. Ze zien De Hinde wegvaren, heel ver weg blijft het oude schip liggen.

‘Die zit op een zandbank,’ zegt een van de mannen. ‘Dat heeft die Engelsman netjes gedaan. Hij heeft zijn schuit weggelegd nog voor het echt druk wordt.’

Iedereen is het er over eens dat stuurman Eagles knap werk heeft geleverd. Het oude schip is gelost, de paarden leven nog en nu heeft niemand last van de gezonken Hinde.

[p. 78]

Nelis en Simon zien sloepen op de woeste golven naar de wal varen, maar waar Eagles met zijn bemanning blijft is onduidelijk. Ze komen niet meteen naar Hellevoetsluis.

Daar is intussen genoeg te doen. De hele dag na de storm komen er schepen terug. Sommige zwaar beschadigd.

Nelis is de hele dag buiten, ze wil alles zien. Simon blijft liever bij Anna. ‘Ik pas wel op de kapitein,’ zegt hij lachend. ‘Kijk jij maar naar de bootjes.’

De eerste schepen die binnenkomen varen nog de haven in; later is het daar zo vol dat men alleen nog maar op de rede van Hellevoetsluis voor anker kan gaan. Op de woeste golven deinen de schepen wild op en neer. Het zal niet prettig zijn daar. Na de vreselijke storm waait het nog steeds hard. De volgepakte schepen kunnen de haven niet in, iedereen moet aan boord blijven. Nelis is blij dat ze op de wal staat.

Ze loopt naar een schip waar de luiken opengaan. Er komt een vreselijke stank uit het ruim. In hun hokken hangen en liggen honderdvijftig dode paarden. Het is een vreselijk gezicht. De dode dieren worden van boord getakeld en op karren de stad uitgebracht. Daar gooit men ze op een hoop op het land. Er liggen nòg drie schepen waar dezelfde doordringende stank uitkomt.

Het leeghalen van het eerste schip duurt uren. Officieren van de marine en van het leger lopen door elkaar en geven allerlei bevelen. Iedereen is aan het regelen, niemand heeft overzicht. Dan verschijnt er een man op een paard. Hij is zeker heel belangrijk, want zelfs de zee-officieren doen wat hij zegt.

‘Het lege schip moet naar buiten,’ roept de officier op het paard. Tot de kapitein van het onfortuinlijke paardentransport zegt hij: ‘U vaart de haven uit en u gaat voor anker. U maakt uw schip gereed om uit te varen zodra de wind weer gunstig is.’

Even later is die plaats aan de kade leeg. Men wil het volgende schip met dode paarden lossen, maar de officier heeft andere ideeën. Hij wijst de stinkende transportschepen aan en roept: ‘De haven uit met die troep. Gooi de dode beesten op zee overboord en kom daarna terug. U blijft ook voor de kust voor anker liggen.’

Vier schepen die soldaten vervoerden mogen de mannen aan de wal zetten, met alleen hun persoonlijke bagage. Verder blijft

[p. 79]

alle vracht aan boord. Zodra de wind draait moet de vloot weer uit kunnen varen.

Nelis ziet de soldaten van de schepen komen. Ze zijn bleek en moe, de meesten zijn nog zeeziek. Dat gaat over zodra ze vaste grond onder hun voeten hebben en velen ontdekken al snel de herberg van Anna, waar het de hele dag druk is. Samen met Simon doet ze haar best alle gasten te helpen. De prijzen zijn verdubbeld, maar dat maakt geen verschil. Nelis moet ook helpen. Zij kan tante Anna vertellen dat overal in de stad extra hoge prijzen gerekend worden en nog voor het avond is, zijn ook bij Anna en Simon de tarieven al drie keer verhoogd.

Nelis moet voor de zieke kapitein zorgen. Dat is niet zo moeilijk, de man slaapt de hele dag, hij merkt niets van de drukte in het huis.

In alle drukte ontgaat het bijna iedereen dat het zondag is. Toch worden er gebedsdiensten gehouden, om negen uur en om twee uur in het Nederlands, op andere uren in het Engels en Frans.

De Staten van Holland sturen ervaren loodsen de zee op om de schepen terug te brengen in veilige havens.

In de herberg van tante Anna is geen tijd voor gebedsdiensten, daar moet geld verdiend worden. Het enige gebed dat daar gehoord wordt is het geschreeuw om bier en jenever.

Anna is blij dat ze op tijd een flinke voorraad heeft ingeslagen, maar het is niet genoeg. In de middag laat ze Simon en Nelis op de zaak passen. Zelf gaat ze met een gehuurde kar naar Den Briel en koopt daar voor veel geld twintig vaten bier, tien tonnen met wijn en dertig kleine vaatjes jenever. Ze betaalt er een flinke prijs voor, maar ze weet dat ze het de komende dagen voor vier of vijf keer zoveel kan doorverkopen.

Nelis en Simon hebben het zo druk dat ze helemaal niet merken dat de Brielle met de prins aan boord is teruggekomen. Het oorlogsschip ligt met de rest van de vloot voor anker dicht bij Hellevoetsluis. Prins Willem vaart met een sloep over de nog steeds hoge golven naar de wal. Er komen nog twee sloepen met officieren en ambtenaren naar de veilige haven. De bemanning van de Brielle blijft aan boord. Bij die bemanning is ook Valentijn Nooten, de hulp-chirurgijn.

De prins en zijn gevolg slapen in het admiraliteitsgebouw, een

[p. 80]

groot huis recht tegenover het huis van tante Anna, aan de andere kant van de haven.

Zodra de prins de leiding neemt komt er meer duidelijkheid. Er is een bevel dat niemand meer van de schepen af mag. Er zijn al veel te veel mannen weggelopen. Iedereen moet voor de kust op de volgepakte, deinende schepen wachten op beter weer. De kapiteins krijgen opdracht de schade op te nemen en bij de prins te melden hoe erg het is. Verder moet men meteen beginnen de schade te herstellen en alles klaar te maken om weer uit te varen zodra het beter weer wordt.

Zo eindigt die zondag, 31 oktober 1688. Nog steeds zijn er schepen op zee, nog steeds is het onduidelijk of de hele onderneming mislukt is of dat het alleen maar om een tijdelijke tegenslag gaat. Prins Willem blijft onvermoeibaar doorwerken. De tocht moet slagen. In het admiraliteitshuis brandt nog licht tot ver in de nacht.

Tante Anna sluit haar herberg tegen middernacht. Simon duwt een groepje zingende soldaten de kade op en doet de deur dicht. Hij zucht. ‘Eindelijk rust. Dit is nog erger dan die storm, wat een herrie.’

Anna lacht. ‘Dit geluid hoor je liever, denk ik.’ Ze rammelt met het geld dat die dag in grote hoeveelheden ontvangen is. ‘We hebben in één dag meer verdiend dan anders in een maand en als het meezit hebben we zo nog een paar dagen.’

Iemand bonst op de buitendeur. Simon gaat kijken. Hij doet de deur wijd open. ‘Stuurman Eagles,’ roept hij verheugd. ‘Kom binnen, hier is het warm. Let niet op de rommel, we hadden bezoek. Gewoon een paar vrienden en zo.’

Eagles lacht. Hij ziet er moe uit. ‘Ik heb niet veel tijd. De prins heeft me kapitein gemaakt van een ander schip. Ik ga er vannacht nog heen. Ik wil alleen maar weten hoe het met mijn oude kapitein gaat.’

De zieke man in het hokje achter het huis, dat is waar ook! Zelfs Nelis is hem vergeten. Eagles stapt er naar toe en roept verbaasd: ‘Hij is weg!’

Ze komen alle drie kijken. Het bed is leeg. Hoe kan dat nu?

De oplossing van het raadsel volgt snel. De oude man stapt uit het kleine tuintje het huis binnen. Hij lacht als hij de verbaasde

[p. 81]

gezichten ziet. ‘Ik moest even naar het huisje achter in de tuin,’ zegt hij. ‘Ik weet niet waar ik ben en ik weet niet hoe ik hier kom, maar als de nood hoog is vind je altijd je weg.’

‘Kapitein, bent u weer helemaal beter,’ roept Eagles verheugd uit. ‘Ga zitten, u bent nog zwak.’

‘Ik ben helemaal niet zwak,’ bromt de oude man. ‘Ik ben bezopen.’

Tante Anna wenkt Simon en Nelis. Ze laten de twee mannen alleen. Die praten lang met elkaar. Dan komen ze samen naar voren.

‘De kapitein blijft hier nog een paar dagen, dan wil hij naar huis. Hij stopt met varen,’ zegt Eagles.

De oude man knikt. ‘Zo is het. Ik ben net zo lek als De Hinde, ik moet op het droge blijven.’

‘Ook wat dat betreft,’ lacht tante Anna. Ze maakt een drinkbeweging en houdt uitnodigend een fles klaar.

‘Júist wat dat betreft,’ zegt de oude kapitein ernstig. ‘Nadat mijn vrouw gestorven is ben ik steeds meer gaan drinken. Als ik niet zo'n goede stuurman had gehad was het nog veel slechter met me afgelopen. Ik stop ermee, ik drink niet meer. Ik ga bij mijn dochter wonen in Delft. Ik weet nu dat ik zonder drank kan. Overmorgen ga ik naar Delft.’

‘En ik moet nu weg,’ zegt Eagles. ‘Simon en Nelis, ik had jullie graag weer op mijn schip gehad, maar er is daar al een kok. Jullie gaan terug naar de reserve in de kazerne.’

Simon vindt dat niet zo erg. ‘We kunnen het aan wal ook wel uithouden,’ zegt hij lachend. ‘Dit moet voorlopig maar onze kazerne zijn.’

‘Daar bemoei ik mij niet mee,’ zegt Eagles. ‘Dat regel je maar met je commandant hier.’

In het huisje aan de haven wordt het stil. Buiten loeit de wind, hagel klettert op het dak. Op de schepen wachten honderden mensen en dieren op beter weer.

Nelis ligt op een laag zoldertje. Ze hoort de wind en denkt aan haar broer Valentijn, daar ergens op het wijde water in een groot schip dat rukt aan de ankerkettingen.