Zwanen op de Theems

[p. 72]

Paarden in de storm

Er volgen saaie weken. Tante Anna is in haar zaak, Simon en Nelis blijven in de kazerne. Valentijn vaart op de Brielle nog twee keer uit voor nutteloze oefentochtjes. Elke keer zijn er gewonden en amputeren wordt voor de hulp-chirurgijn al een routine-karwei.

In de kazerne gebeurt niets. De mensen hier hebben getekend voor de marine, maar niemand kan ze gebruiken. In Hellevoetsluis wordt niets van ze verwacht. Ze krijgen te eten en ze verschijnen tweemaal per dag op het appel, dat is genoeg.

Simon biedt zich aan als kok en krijgt zodoende meer ervaring. Nelis helpt hem graag. Samen hebben ze een goed leven, want de beste stukken zijn voor de kok en zijn maat.

Elke avond zitten ze bij tante Anna in de herberg, waar steeds meer matrozen en soldaten naar toe komen. Het gaat goed, het wachten is alleen op de reis naar Engeland want daar is Nelis voor gekomen.

Op een dag komt tante Anna naar de kazerne. Ze kan zo doorlopen, iedereen kent haar. Nelis is in de keuken aan het werk.

‘Er is bezoek voor je,’ zegt tante Anna.

Nelis kijkt verbaasd. Bezoek? Wie kan dat zijn?

‘Ik ben een tijdje geleden bij je moeder geweest, zoals we afgesproken hadden. Dat was toen jullie de eerste keer wegvoeren. Ik heb haar verteld dat je je vader gaat zoeken. Laatst was hier een man uit Gouda, die heeft haar verteld dat je weer aan de wal bent en nu komt ze je bezoeken.’

Nelis gaat met tante Anna mee. Ze praten niet. Nelis denkt na. Wat wil moeder? Komt ze me terughalen? Dat doe ik niet. Ik ga door, ik heb getekend, ze kan me niet naar het dorp of naar Gouda meenemen. Ik vertik het gewoon, ik doe het niet.

Maar deze vechtlustige stemming slaat helemaal om als ze moeder in de lege herberg ziet zitten. Klein, angstig, bezorgd, zo ziet ze er uit. Nelis vergeet alles wat ze onderweg dacht en omhelst haar moeder onstuimig. Ze huilen allebei. Tante Anna gaat naar haar keukentje, hier hoort ze niet bij te blijven.

‘Moeder, hoe kom je hier?’

[p. 73]

Moeder lacht door haar tranen. ‘Ik miste je, meisje, wat is er met je gebeurd? Waarom ben je als jongen verkleed?’

‘Ik wil hem zoeken. Jij wilt toch zeker ook dat hij terugkomt?’

Moeder zucht en veegt haar tranen af. ‘Natuurlijk wil ik dat. Ik bid voor zijn thuiskomst al vanaf de dag dat hij wegvoer, maar wat kunnen wij doen? Ze zeggen dat hij verdronken is. Alleen God kent de waarheid.’

Nelis laat haar los, ze heeft moeite om niet boos uit te vallen. ‘We kunnen wel iets doen. We kunnen gaan zoeken en dat doe ik. Je mag God af en toe best een handje helpen.’

Moeder glimlacht en trekt Nelis tegen zich aan alsof ze nog een heel klein meisje is. ‘Kind, je bent nog zo jong. Er is zoveel gevaar. Ik ben bang dat ik je kwijtraak en nu heb je Valentijn ook nog meegenomen. Wat moet hiervan komen? Ik ben zo bang.’

‘Dat is jouw fout, moeder,’ zegt Nelis hard. ‘Je bent te bang. Je zoekt al bescherming bij een of andere ouwe weduwnaar nog voor het nodig is.’

‘Het moet wel kind, de kleintjes hebben eten nodig.’

‘Wij halen vader terug, dan wordt alles weer normaal.’

‘Valentijn kan niet meer terugkomen bij zijn baas, dat geld zijn we kwijt. Jij bracht af en toe nog wat mee, dat is ook weg.’

Nelis krijgt medelijden met haar moeder. In haar boosheid is ze een paar meter weggelopen, nu komt ze terug, gaat bij moeder zitten en zegt zacht: ‘Valentijn leerde daar niets, het is weggegooid geld geweest. Samen zullen we deze reis volbrengen en we komen met ons drieën terug.’

‘Dat zou het mooiste geschenk zijn dat ik ooit gekregen heb,’ fluistert moeder.

‘Dat doen we dan,’ zegt Nelis beslist. Ze pakt het geld van onder haar kleren, geeft moeder de helft en zegt: ‘Dat is voor de kinderen.’

Moeder blijft één nacht in Hellevoetsluis, dan loopt ze het hele eind terug naar huis. ‘Hoe moet je nu over het water?’ vraagt Nelis.

‘Daar kan ik niet lopen,’ lacht moeder. ‘Maar er is een pont om over te varen. Ik kom er wel. Pas goed op jezelf en laat Valentijn voorzichtig zijn.’

Moeder en dochter omhelzen elkaar, dan gaan ze weg. Moeder loopt de poort uit, het wijde land in. Nelis gaat naar de kazerne.

[p. 74]

Intussen weet iedereen in Nederland waar de vloot heengaat. In september geven de Staten van Holland de prins toestemming voor een tocht naar Engeland en in oktober bevestigen de Staten Generaal dat. Op 27 oktober is er in het hele land een dag van gebed en vasten om de hemelse zegen af te smeken voor de gevaarlijke onderneming.

Meteen de volgende dag komt er een bevel voor het groepje in de kazerne. Ze moeten allemaal zo snel mogelijk naar Den Briel om zich daar in te schepen op het schip De Hinde. Tijd voor afscheid is er niet. Een uur nadat het bevel is binnengekomen sloft de rij al de poort uit. Ieder draagt zijn eigen plunjezak. Een oude sergeant moet het groepje naar Den Briel brengen.

Nelis en Simon lopen vooraan, anderen blijven achter en nog voor de mars naar Den Briel voltooid is, zijn er al een man of vijf verdwenen in de wijde polder, die zien ze nooit meer terug. In Den Briel moeten ze meteen aan boord.

De Hinde is een oud fluitschip met een overwegend Engelse bemanning. Eerste stuurman Eagles is blij als hij merkt dat zijn kok een Engelsman is. ‘Oh good, you can serve me a good breakfast!’ roept hij verheugd uit. Simon lacht en belooft zijn best te doen. Van de kapitein zien ze niets. Pas veel later merken ze dat die laveloos in zijn kooi ligt. Hij laat al het werk over aan stuurman Eagles.

Voor Simon en Nelis is er meteen volop werk, maar nu zijn ze er op voorbereid. De kombuis is hier onder het bakdek geplaatst, dichter bij de frisse lucht. Binnen twee uur maken ze een goede maaltijd voor de tamelijk kleine bemanning van De Hinde.

De volgende dag is het heel druk, ze krijgen hun lading aan boord: honderd paarden. De dieren worden met een takel aan boord gehesen en in het ruim tussen houten balken vastgezet. Ook als het slecht weer wordt kunnen ze elkaar zo niet verwonden. Er komt een enorme hoeveelheid hooi, stro en drinkwater aan boord. Nelis hoort de hele nacht het droevige gehinnik en gestamp van de opgesloten paarden.

Zodra het weer licht is varen ze naar een verzamelplaats buiten de haven van Den Briel en wachten daar verdere bevelen af. Voor Simon en Nelis is er weinig rust. Ze sjouwen de hele dag om het eten voor iedereen op tijd klaar te hebben. Op dit kleine schip is

[p. 75]

Simon ook bottelier. Hij keurt langdurig de biervoorraad en krijgt het steeds beter naar zijn zin.

Op 30 oktober komt vanuit alle havens de grote landingsvloot in beweging. Honderden schepen varen uit, beladen met soldaten, wapens, paarden en voedsel.

Op De Hinde moeten ze lang wachten. Ze krijgen pas bevel uit te varen als alle andere schepen al op zee zijn.

Nelis brengt stuurman Eagles een schaal warm eten op het achterdek. Ze fluit een vrolijk wijsje. De matrozen schrikken.

‘Hou op met dat stomme gefluit,’ roepen ze. ‘Daar komt storm van.’

Nelis begrijpt het niet. Eagles lacht. ‘Zo bijgelovig zijn nu grote mannen. Ze denken dat jouw gefluit een storm oproept en ik ben bang dat die oude wijsheid vannacht nog uitkomt ook. Wat denk jij Geoffrey?’

De oude zeeman naast hem knikt. ‘It may be a rough night Sir.’

Nelis loopt stilletjes terug naar de kombuis.

Helemaal achteraan de grote vloot vaart De Hinde het zeegat uit. Het oude schip kraakt en steunt. Eagles moet steeds een dubbele ploeg matrozen aan de pompen houden. Daar zijn de mannen uit Hellevoetsluis goed voor. Zijn Engelse matrozen houdt hij liever vrij voor het werk waar ervaren zeelieden voor nodig zijn.

Zo gaan ze de nacht in. Simon en Nelis hebben het avondeten nog normaal kunnen klaarmaken. Ze ruimen op en dekken het vuur af. Het schip stampt en slingert steeds heviger. Het gaat harder waaien, de lucht is inktzwart. Van de andere schepen zien ze alleen kleine lichtjes.

Stuurman Eagles laat zijn kapitein waarschuwen, maar die is te dronken om iets verstandigs te doen. Daarom neemt Eagles zelfstandig besluiten. Hij laat de luiken sluiten en alle openingen stevig dichtmaken. Beneden bij de paarden wordt het benauwd. De stuurman beseft dat en hij probeert te schatten hoelang de paarden het zo uit kunnen houden. Hij is opgegroeid op het platteland, hij weet wat paarden nodig hebben. In deze storm is er geen keus. Alles moet dicht, als ze dit lekke, oude schip boven water willen houden.

Het wordt een helse nacht. Het oude fluitschip wordt heen en weer geslingerd in de hevige najaarsstorm. Benedendeks is het bij

[p. 76]

de paarden een angstige toestand. In het donker hinniken de dieren, ze trappen wild in hun smalle hokken.

Nog voor middernacht besluit Eagles naar de kust terug te gaan. Krakend en steunend keert De Hinde. Dan gaat het in vliegende vaart voor de wind op de Hollandse kust af. Er is één man aan boord die dit water goed kent, een visser uit Vlaardingen. Eagles geeft hem als loods de volledige verantwoordelijkheid voor hun behouden terugkeer.

De visser verstaat zijn vak. Bij het aanbreken van de dag stuiven ze voorbij Goeree en varen naar Hellevoetsluis.

Daar zijn ze het eerste schip dat behouden binnenkomt. Eagles laat meteen de luiken openen en redt zo de paarden, die geen uur meer in het benauwde ruim hadden kunnen leven.

Voor het schip is het ook net op tijd. Hoe hard de matrozen ook werken, het water stroomt sneller naar binnen dan zij het eruit kunnen pompen. Als zij de haven van Hellevoetsluis binnenvaren, staat er een laag water in het ruim.

Behendig meren Eagles en zijn mannen De Hinde af aan de kade. De stuurman laat meteen de paarden van het schip halen.

Simon en Nelis zorgen voor een prima ontbijt. Er zijn echter weinig eters over. Vrijwel alle Hollanders hebben in de haven van Hellevoetsluis meteen de benen genomen. Alleen Eagles, zijn Engelse matrozen, nog enkele Hollanders en de kok en zijn maat blijven.

De kapitein heeft in zijn dronkenschap van de storm niets gemerkt.

In de loop van de dag komen steeds meer schepen binnen. Nelis vraagt zich angstig af waar de Brielle is. Zou dat schip nog steeds op zee zijn? Of is het naar een andere haven gevlucht?

Het duurt uren eer daar duidelijkheid over kan komen. Intussen zijn Nelis en Simon al bij tante Anna in de herberg. Veilig thuis... en nog even ver van Engeland als gisteren.