Vrijheid en slavernij

Verhaal over het jaar 1000, met nabeschouwing over 2000

[p. 123]

14 De kille zaterdag

De volgende ochtend is Klaske voor het eerst een beetje droevig. Ze huilt bij Auke. Hij vraagt: ‘Wat is er, ben je niet blij? We gaan toch trouwen. Of ben je moe?’

‘Nee, ik ben niet moe, maar vannacht zag ik mezelf met jou in de kerk. Dan is mijn moeder er niet, mijn vader is ver weg, ik ben helemaal alleen.’

Auke weet er geen raad mee, moeder helpt hem. Ze neemt Klaske mee naar buiten. ‘Je bent al die tijd heel dapper geweest, dat mag je best weten. Dat je nu huilt is niet erg. Je mist je vader en moeder, dat begrijp ik. We moeten allemaal onze ouders een keer missen, maar in jouw geval is het wel heel droevig. Je weet niet eens waar ze zijn.’

Snikkend knikt Klaske. ‘Ze zijn weg, er is zelfs geen graf waar ik heen kan gaan.’

‘Die Noormannen hebben veel verdriet veroorzaakt. De tijd heelt alle wonden. Met Auke kun je een mooi leven hebben.’

Klaske lacht alweer door haar tranen heen. ‘Wat is hij lief, hè? Misschien kunnen we beter in het najaar trouwen. Er moet nog zoveel gebeuren. Volgende week is te snel.’

Dat is moeder helemaal met haar eens. Samen beslissen ze dat de trouwerij in september zal zijn. Ze zeggen het aan vader en Auke. Die knikken, het plan is goedgekeurd.

Auke moet naar oom Abe. Klaske wil voor hun bed nieuwe dekens hebben. Straks, als ze getrouwd zijn, moet het allemaal echt mooi zijn. Ze gaat mee, want zo'n jongen weet niets van goede stoffen.

In Staveren is het stil. Er is bijna niemand op straat. Na de hevige emotie van vrijdag 21 juni is het op deze zaterdag vreemd dat de wereld nog bestaat.

[p. 124]

Auke en Klaske zien mensen die mompelend rondlopen. In de kerk is het leeg, daar hoeft niemand meer heen. Dat was gisteren anders. Maar de wereld is niet vergaan en nu voelt men de teleurstelling, de leegte. Er zijn er die spijt hebben van hun eerlijkheid. Ze hebben al hun geld uitgegeven. Er zijn er ook die in de afgelopen tijd maar raak leefden, veel dronken en lekker gingen eten. Die mensen kijken nu in een lege geldzak en de wereld is niet vergaan. Dat valt tegen.

Bij oom Abe is het rustig. Auke en Klaske komen binnen en zeggen meteen dat ze gaan trouwen. Dat geeft grote vreugde. Oom Abe en tante Geeske zijn er echt blij om.

‘Ik dacht in Verdun al, die bevrijdt dat meisje niet voor niks,’ zegt oom Abe lachend. ‘Je bent een slimme jongen.’

Een beetje onnozel zegt Auke: ‘Het was haar idee.’ Hij krijgt een por van Klaske, hij mag daar niet over praten. Dat is hun geheim.

‘Ik zie al wie er straks de baas is,’ zegt oom Abe. ‘Het is overal hetzelfde, de man verdient het geld en de vrouw zegt wat er moet gebeuren. Wanneer is het feest?’

‘In september,’ zegt Klaske. ‘We zijn nog jong genoeg. Nu wil ik dekens uitzoeken voor ons bed.’

Ze gaan met oom Abe naar een pakhuis, daar liggen wollen lappen in allerlei kleuren. Auke wil de bovenste nemen, maar zo vlug gaat dat niet. Klaske wil alles zien, dan kiest ze pas. Na heel lang wikken en wegen wordt het toch die bovenste grote lap. Auke zegt: ‘Moesten we daar nu zo lang over doen? Ik zei toch al meteen dat die het moest zijn.’

Oom Abe heeft alle tijd. Hij gaat pas over een week weer weg. ‘Je kunt er twee dekens van maken,’ zegt hij. ‘Je zult komende winter geen kou hebben. En als het vriest houd je elkaar maar warm.’

Ze lopen van het pakhuis terug naar het huis van oom Abe. Auke draagt de mooie wollen lap. Buiten is alweer een of andere zot aan het schreeuwen: ‘Dit is het laatste jaar. Na midwinter vergaat de wereld, het jaar 1000 is het laatste jaar.’ Hij schreeuwt,

[p. 125]

maar niemand luistert. De angst is weg, de wereld bestaat nog. Dit het laatste jaar? Niemand weet het.

In het huis geeft oom Abe de prachtige lap aan Klaske en zegt: ‘Dit is voor jullie huwelijk. Ik hoop dat je nog eens aan me denkt als je lekker warm in je bed ligt. Ik zwerf dan ergens in een ver land in de kou.’

Klaske omhelst hem en ook Auke bedankt hem voor het mooie cadeau. Hij weet wat zo'n lap waard is.

Tante Geeske lacht. ‘Zielig hoor, dat jij altijd maar moet zwerven door verre landen. Je was zeker liever het hele jaar thuis.’ Daar zegt oom Abe niets op, hij is graag op reis.

Op zondag gaan ze allemaal naar de stad. Vader, moeder, Ridsert, Auke en Klaske lopen naar de kerk. Het is er niet zo druk. De pastoor is opgelucht, diep in zijn hart was hij toch ook wel bang. Hij praat niet meer over de ondergang van de wereld, hij zegt alleen: ‘Ik ben blij dat we elkaar hier weer zien. De duivel is zijn staart kwijt, het boze gerucht was niet waar. Ik zal jullie vertellen hoe de duivel al eerder zijn staart kwijtraakte.’

In de kerk luisteren de mensen, een verhaaltje is altijd leuk. Zeker als het over de duivel gaat.

De pastoor heeft er ook zin in. Hij roept: ‘Er was eens een meisje dat elke nacht de duivel op bezoek kreeg. Dat verveelde haar en ze ging naar een wijze priester. Die gaf haar een mooi kruis en zei: “Houd dat voor de duivel, dan moet hij vluchten.” Het meisje deed dat in de nacht die volgde en de duivel vluchtte door het sleutelgat. Zijn staart stak nog de kamer in, het meisje sloeg er hard op met het kruis en de staart viel af. De duivel vluchtte zonder staart. Uit die staart groeide een plantje, de klimop. Dat is een plant die, net als de duivel, door alle kieren en gaten het huis binnendringt.’

De mensen lachen, dat kan nu weer. De dreiging is voorbij. Na de dienst praten vader en moeder met de pastoor. Auke en Klaske staan erbij. ‘Onze kinderen willen trouwen,’ zegt vader. ‘Ze zijn geen familie van elkaar, dus het kan wel.’

De pastoor knikt, hij weet dat Auke het meisje redde uit Ver-

[p. 126]

dun. Hij kent ook haar ouders en weet wat er gebeurd is. ‘Wanneer willen jullie trouwen?’ vraagt hij aan Auke en Klaske.

‘In september,’ zegt zij, nog voor Auke zijn mond open kan doen. De pastoor glimlacht. ‘Zondag 8 september is wel een mooie dag.’ Dat vindt Klaske ook, twee weken eerder wordt ze veertien jaar. Een goede leeftijd om te trouwen in het jaar 1000.

Dat is dus afgesproken. Op zondag 8 september zullen Auke en Klaske trouwen.

Ze gaan terug naar de boerderij, er moet gewerkt worden. Ook op deze zondag na de gevreesde ondergang van de wereld. Klaske zingt weer. Het verdriet is vergeten. Auke ziet haar en denkt: ‘Wat is ze mooi.’

Auke denkt die nacht lang na. Hij kiest voor het boerenleven. Samen met Klaske zal hij hier leven en werken. Hij vindt dat fijn. Dit bevalt hem beter dan het leven als koopman. Hij is boer en dat zal hij altijd blijven, net als zijn vader en de grootvader die hij nooit gekend heeft.

We hebben een stier nodig, denkt Auke in die nacht. Ik heb nog een gouden munt, die wissel ik bij oom Abe en dan koop ik een stier. Met die gedachte slaapt hij in.

De volgende ochtend wordt hij wakker door een zoen van Klaske. ‘Kom luiaard, uit je bed,’ zegt ze lachend. Klaske duwt hem rechtop, dan staat Auke op. Het is best leuk zo gewekt te worden, hij zingt bij zijn werk. Dat is heel ongewoon, vader en moeder lachen naar elkaar. Ze begrijpen wel dat Auke gelukkig is. Ze weten niet wat hij van plan is, daar praat hij niet over.

Nog diezelfde maandag gaat hij naar oom Abe, wisselt daar zijn gouden munt en zegt wat hij van plan is. Oom Abe knikt goedkeurend. ‘Laten we er samen op af gaan. Bij een boer net buiten de stad zijn jonge stieren. Laat mij praten, dan heb je het beest zo goedkoop als maar kan.’

Daar is Auke het helemaal mee eens. Oom Abe kan veel beter afdingen dan hij. Ze lopen naar de boerderij en Auke ziet meteen al het stiertje dat hij hebben wil. Zijn oom praat lang over de prijs en wordt het op den duur eens met de boer. Auke betaalt en neemt

[p. 127]

het stiertje meteen mee.

Met zijn oom loopt hij naar de stad. ‘Ik ben blij dat ik mee mocht vorig jaar, oom Abe. Toch ben ik liever boer.’

‘Dat heb ik vorig jaar al gezien, Auke. Het geeft niet, we hebben samen een mooie tijd gehad. Jij leeft jouw leven, ik het mijne. We zien elkaar nog vaak en als je ooit genoeg hebt van het boerenleven, kom je maar bij me. Je hebt Klaske en dat is een engel op aarde.’

Auke is het met zijn oom eens. Klaske is het liefste meisje van de hele wereld. Na Staveren loopt hij alleen naar huis. De stier volgt gewillig, Auke praat vriendelijk en het beestje is al helemaal aan hem gewend.

Thuis is er verbazing en opluchting. Ze wisten niet waar Auke heen was gegaan en nu is er weer een stier voor hun koeien. Vader bekijkt het beest en prijst Auke. ‘Een heel goede koop, jongen, je hebt er kijk op. Waar heb je dit mee betaald?’

‘Ik kreeg vorig jaar een gouden munt van Jean, de jongen die ik in het bos redde. Dat geld heb ik gebruikt. Ik heb nog wel wat over, hoor. Oom Abe is meegegaan, hij heeft de prijs veel lager gekregen.’

Vader lacht. ‘Ja, laat Abe maar zaken doen, dat kan hij beter dan jij en ik.’

Moeder en Klaske bewonderen hun nieuwe stier. Klaske is trots op Auke, wat heeft hij het goed gedaan. Hij is een echte man, een boer die zijn verstand gebruikt.

In de weken die volgen wordt op rustige dagen de boerderij verbouwd. Er komt een apart stukje voor Auke en Klaske. Vader en zoon doen het werk, Klaske geeft aanwijzingen. Zij weet precies hoe ze het hebben wil. De twee mannen doen wat ze vraagt en zo is iedereen tevreden. Moeder lacht er maar een beetje om. Er worden nogal wat kinderen geboren in die zomer van het jaar 1000. Zij is vaak op pad en komt dan thuis met graan of met andere dingen die zij normaal niet hebben, zoals honing.

Moeder gaat ook met Klaske kruiden zoeken. Het kan wel weer

[p. 128]

een sombere winter worden, je weet maar nooit. Gelukkig gaat het met de tuin heel goed. Het regent op het juiste moment en alle planten staan er goed bij. Dat wordt een mooie oogst.

Zorg is er alleen als vader de duizelingen weer krijgt. Hij wil er niet over praten en hij doet zijn werk zo goed mogelijk, maar ze weten allemaal dat hij zich niet lekker voelt. Moeder maakt zich zorgen, ze hoopt dat ze de goede kruiden heeft als het straks nodig is.

Het verbouwen van de boerderij wordt bijna helemaal door Auke gedaan, vader staat erbij. Hij is te zwak om iets te doen. Niemand zegt daar wat van. Hij is mager en ziet er bleek uit. Toch is het vaak mooi weer. Auke en Klaske zijn bruin door de zon. Het blonde haar van Auke is nu nog mooier, Klaske streelt het elke avond met verliefde gebaren. Ze raken steeds meer aan elkaar gewend. Ze verlangen allebei naar die datum in september. Dan zullen ze echt voor hun hele leven bij elkaar horen.

Over de ondergang van de wereld wordt niet meer gepraat. Waar liefde heerst praat je niet over de dood.