De troubadour van Carcassonne

[p. 195]

De troubadour van Carcassonne

‘We moeten niet te lang wachten,’ zegt Antoinette een paar dagen later. ‘Moeder Agnes vermoedt al iets. Als we het aan de volwassenen vragen gaan ze er uren over vergaderen en dan mag het tenslotte toch niet.’

Dat zijn de anderen helemaal met haar eens. In het geheim maken ze alles klaar wat ze nodig hebben. Ze leggen de kleren klaar die ze nodig hebben, de mutsen en hun schmink. Nu ziet Albert pas hoe de meisjes zich mooi maakten voor hun optreden. Ze hebben zelf kleurtjes gemengd met zalf en dat lijkt bij slecht licht net echt.

Maar dit keer gaat het er niet om dat ze zich mooi maken, nu moeten er heel andere rollen gespeeld worden. Ze brengen brood naar hun schuur, een worst en drinkkannen met water. Alles is klaar.

‘Morgen gaan we,’ zegt Antoinette.

Nog voor de zon opkomt vinden ze elkaar in de schuur.

Zwijgend pakken ze hun spullen. Ieder heeft een stenen kruikje met water, Albert draagt een zak brood en worst op zijn rug. De meisjes hebben de oude kleren aan die uitgezocht zijn en ze zetten hun mutsen op. Zo lopen ze achter elkaar het dorp uit en verdwijnen in het bos.

Het wordt een lange tocht. Uit verhalen weten ze dat ze zeker een of twee dagen nodig zullen hebben om aan de andere kant van de Zwarte Bergen te komen. Als ze eerst maar het dal van de Orbiel vinden, dan is het verder niet moeilijk meer. Ze proberen zoveel mogelijk de dalen te volgen.

Maar als het avond wordt hebben ze de Orbiel nog niet gevonden en ze zijn doodmoe. Ze rusten in een grot, eten brood en worst en vullen hun waterkruikjes in een stroompje bij de grot. Dicht bij elkaar slapen ze, met Alberts mantel als enige beschutting. Albert denkt aan Hiltje: zal hij haar dit allemaal ooit kunnen vertellen?

Zodra het een beetje licht wordt gaan ze verder. Na een paar meter roept Albert verrast: ‘Een riviertje!’ Zou het de Orbiel zijn?

Ze volgen het rivierdal. Gemakkelijk is dat niet, want het is een dichtbegroeid, diep dal, met scherpe stenen en snelstromend water.

[p. 196]

Ze moeten vaak een heel eind omlopen, want door de rivier lopen is onmogelijk en er is geen pad langs het water.

Albert krijgt last van zijn voeten, van zijn linkerlaars is de zool stuk en hij voelt elke steen. Ze ploeteren verder, het dal wordt minder diep, de rivier wordt iets breder en ze kunnen hele stukken langs de Orbiel lopen. Dan komt er onverwacht een eind aan het bos, ze staan nog vrij hoog en daar, daar voor hen...

‘Carcassonne!’ roepen de meisjes. Ver weg is een stad te zien op een lage heuvel. Daar moeten ze zijn. Daar moet het gebeuren.

Ze overnachten in een verlaten schaapskooi midden in het land. Ondanks de kou en het vuil slapen ze goed. Het brood raakt op.

‘De tas kunnen we hier wel laten liggen,’ zegt Albert.

‘Alles wat we niet nodig hebben, kan hier blijven,’ meent Heloïse. Ze leggen de waterkruikjes en de tas in een hoek van de schuur.

De meisjes maken zich klaar voor hun intocht in de stad. Ze stoppen hun haar onder de mutsen en maken hun gezicht nog vuiler dan het al is. Met hun voddige, oude kleren lijken ze zo op vieze bedelaars.

Albert stopt zijn blonde haar ook goed weg, hij hangt zwierig zijn mantel om en stapt naar buiten. ‘Volg mij, knechtjes,’ zegt hij met een Barbeustem.

‘Ja signor, wij komen,’ roepen de meisjes en ze buigen onderdanig. Zo lopen ze naar Carcassonne: drie arme jongetjes, de grootste in een wijde, oude en vuile bontmantel, de kleinsten in gescheurde kleren.

Als ze dicht bij de stad komen, worden ze heel stil. Wat is het een hoogte, wat zien die muren en torens er dreigend uit.

‘Ze zijn heel nieuwe muren aan het bouwen,’ zegt Antoinette zachtjes.

‘Waar moeten we er in?’ vraagt Albert.

‘Die poort daar rechts,’ wijst Heloïse.

Ze lopen er heen. Voor de meisjes is het voor het eerst in vier jaar dat ze hun stad terugzien.

Ze naderen de poort. Hun plan is toch wel vaag: ze willen de stad ingaan als bedelaartjes en dan de plek zoeken waar het boek verstopt is. Als ze het gevonden hebben gaan ze zo vlug mogelijk weer

[p. 197]

weg. Nu staan ze voor de stadspoort - hoe komen ze binnen? Het is een grote poort, er zijn veel soldaten.

‘Niet stil blijven staan,’ fluistert Albert. ‘Gewoon doorlopen en bedelen.’ Hij gaat voorop. ‘Een aalmoes om de liefde Gods,’ roept hij geroutineerd met klagende stem.

De meisjes nemen de kreet over, alleen doen ze het veel te nadrukkelijk. Ze maken er theater van.

‘Zachter,’ fluistert Albert vanuit zijn mondhoek. ‘Zachter en klagender.’ De meisjes volgen zijn aanwijzing meteen. Het wordt er in de ogen van Albert niet beter op, het blijft toneel.

Hij loopt naar een schildwacht en vraagt op zwakke toon om geld of eten. Met een luide vloek in het Vlaams jaagt de man hem weg. Albert hoort meer Vlaams praten. Hij nadert een ridder die in de poort staat. ‘Een aalmoes, heer, voor een verdwaalde pelgrim uit Gent...’

De man kijkt verrast op. Een Vlaming hier? Hij roept er een andere ridder bij.

‘Kijk eens hier, een Vlaamse bedelaar in dit verre land. Dat gespuis komt men ook overal tegen.’

‘Geen bedelaar heer, een pelgrim en troubadour.’ Albert zegt het met zachte stem, maar goed verstaanbaar.

De ridder kijkt hem verrast aan, lacht en zegt: ‘Een troubadour? Dan moogt ge onze mannen een liedje voorzingen, dat zal ze goed doen. Ze vervelen zich hier.’

Albert buigt onderdanig. ‘Ik zal uw edele en uw mannen graag een goed Vlaams verhaal vertellen heer, als uw edele zo goed wil zijn mij en mijn broertjes iets te eten te geven.’

De ridder lacht. ‘Gij zijt een brutale vlerk, gij durft. Hendrik, geef dit manneke wat te eten!’ Hij buigt zich dreigend naar Albert: ‘Maar denk erom, als het verhaal ons niet bevalt krijgt ge een pak rammel.’

Albert knippert niet met zijn ogen. ‘Dat is afgesproken, heer,’ zegt hij. ‘U zult u niet vervelen.’

Er wordt brood, wijn en kaas voor hen neergezet. Ze eten het gulzig. Dit hoeven ze niet te acteren, ze hebben echt honger. Volgens afspraak houden de meisjes zich stil. Dat komt nu goed uit, want ze spreken geen woord Vlaams.

Intussen zijn de Vlaamse soldaten gewaarschuwd die bij deze poort in het leger van de Franse koning dienen. Het zijn er meer dan

[p. 198]

honderd. Ze gaan op de helling bij de stadspoort in het gras zitten. Er schijnt een mooi oktoberzonnetje, de voorstelling kan beginnen.

Eveneens volgens afspraak blijven de meisjes zo onopvallend mogelijk achteraan. Albert slikt een laatste stuk brood in en komt op. Zijn toneel is een vlak stukje onderaan de helling. Hij loopt met grote passen en mooi wapperende mantel tweemaal heen en weer, blijft dan abrupt staan en roept: ‘Edele heren, dappere mannen van Vlaanderen, hoort toe, ik zal u het wonderschoon verhaal vertellen over de Vlaamse boer Eenos die de rechter, de ridder en de priester te slim af was.’

‘Denk aan dat pak slaag, troubadourtje,’ roept de ridder dreigend.

‘Ik denk nergens anders aan, edele heer,’ roept Albert terug. ‘De edelman uit dit verhaal is een grote stommeling, het kan geen familie van u geweest zijn.’

De mannen lachen, de edelman ook. Albert voelt zich machtig, tot alles in staat. Hij is de man op het toneel, iedereen kijkt naar hem. Zo moet Barbeu zich gevoeld hebben. Het is ook met de grote gebaren en de wisselende stemmen van Barbeu dat hij zijn verhaal vertelt. Net als zijn leermeester kijkt hij naar zijn publiek en geeft ze wat ze willen hebben.

‘In het land van Nieuwpoort woonde eens een boerke en dat was zo arm, dat had maar één os. Daarom noemden de mensen hem Eenos.’ Het verhaal is begonnen.

De meisjes, achter de soldaten bij de poort, knikken elkaar toe. Onopgemerkt gaan ze de stad in, op weg naar het huis waar het boek verstopt is.

Albert vermaakt de Vlamingen. Hij vertelt met grote gebaren hoe boer Eenos zijn vrouw rood schildert met varkensbloed en hoe hij haar weer uit ‘de dood’ opwekt. Hij doorspekt zijn verhaal met grappen die hij van de Vlaamse kooplieden leerde en hij reageert gevat en snel op opmerkingen uit het publiek.

De voorstelling loopt uitstekend. Albert praat met verschillende stemmen, hij lacht, hij huilt, hij schreeuwt, hij fluistert, hij houdt zijn publiek zo goed bezig dat ze nergens anders meer op letten.

Zelfs de twee ridders vinden het leuk.

[p. 199]

In de stad hebben de meisjes eerst moeite hun weg te vinden. Er is zoveel veranderd. Dan ziet Antoinette een bekend hoekje.

‘Hier...’ Ze zwijgt. Heloïse herkent de plek ook. Hier heeft hun huis gestaan, het is weg, gesloopt, om ruimte te maken voor nieuwe, dikke en hoge stadsmuren.

‘Maar dan is het huis van...’ Heloïse durft haar zin niet af te maken. Het huis waar het boek verstopt ligt is maar enkele tientallen meters verder, om de hoek. Met kloppend hart gaan de meisjes tussen de hoge stapels stenen door, die klaar liggen voor de nieuwe stadsmuren.

Ze zien een leeg straatje, puinhopen en stapels stenen en daar... daar staan nog twee huizen. Er zijn drie mannen bezig die langzaam steen voor steen af te breken.

De meisjes lopen er langs. De voormuren zijn al weg, ze zien in het tweede huis de trap. Daar is het, dat moet het huis zijn.

Ze lopen door. Achter hen klinkt geschreeuw, ze kijken om. Er staat een opzichter op een grote berg stenen.

‘Hédaar, jullie drieën,’ roept hij naar de mannen. ‘Stop met dat werk, kom hierheen, er is wat anders te doen.’

De meisjes wachten tot de mannen weg zijn en hollen dan naar het huis. Ze tellen bij de trap de stenen van boven naar beneden...

[p. 200]

deze moet het zijn. Antoinette trekt aan een steen, er is geen beweging in te krijgen. Ze pakt een stuk gereedschap en wrikt de steen los. Daarachter... niets. De steen eronder, ernaast, erboven - telkens niets. Ontzet kijken de zusjes elkaar aan.

‘Het is het verkeerde huis,’ zegt Heloïse zacht. Er is niemand die hen horen kan, toch fluistert ze.

Antoinette rent met haar stuk ijzer de straat op en ziet in het andere huis verder naar achter een trap. Tellen, wrikken, steen weg - niets, steen links - niets, steen rechts - weer niets.

Dan ziet Heloïse iets.

Ze steekt haar hand in de muur, voelt een boek en trekt het omhoog. Het is het boek! Ze hebben het kostbare boek terug!

Heloïse steekt het onder haar kleren en samen gaan de zusjes terug naar de poort.

Albert is blij dat hij ze ziet komen. Zijn verhaal is uit. De mannen roepen om meer en Albert brengt het korte verhaaltje over de koe op de kansel. Zijn imitatie van een harde scheet is weer het klapstuk van de voorstelling. De soldaten juichen en lachen.

‘Mannen,’ roept de ridder, ‘wat geven we de troubadour? Een goudstuk of een pak rammel?’

‘Een goudstuk,’ roepen de soldaten. ‘Een goudstuk voor de troubadour van Carcassonne!’

Albert vangt behendig het hem toegeworpen geldstuk op en wenkt de meisjes. Zij knikken geruststellend.

Zonder zich te haasten, links en rechts lachend en grappen makend lopen Albert en de meisjes weg.

‘Niet hollen,’ bromt Albert. Hij draait zich om en wuift nog eens naar zijn dankbare publiek.

Pas als ze ver van de stad zijn, in hun schaapskooi, durven ze naar het boek te kijken. Stil staan ze er omheen. Albert is de enige die lezen kan. Langzaam leest hij in het Occitaans:

In den beginne was het Woord en het Woord was hij God en het Woord was God. ‘Het Johannesevangelie,’ zegt hij. ‘We hebben het gevonden.’

De meisjes huilen van spanning, ontroering en geluk. Ze omhelzen Albert. ‘Het boek is terug, dank zij de Troubadour van Carcassonne,’ zegt Heloïse.