De troubadour van Carcassonne

In de Zwarte Bergen

Het duurt een paar dagen voor Albert iets begrijpt van de plaats waar ze terecht zijn gekomen. Het dorp is een wonderlijke verzameling hutten, bewoonbare grotten en half opgeknapte ruïnes.

Alle mensen die er wonen komen uit Carcassonne, ze zijn uit hun stad verdreven in 1240. Ze hebben dit verwoeste dorp gevonden en zijn maar weer zo'n beetje opnieuw begonnen. In het dal aan de noordkant hebben ze akkers, daar verbouwen ze hun graan, daar halen ze groente vandaan en daar weiden ze hun vee.

Antoinette en Heloïse ontdekken nog elke dag nieuwe kennissen. Heloïse probeert telkens uit te leggen wie die mensen zijn.

‘Dit zijn de buren schuin voor ons, Albert. Wij hadden een huis tegen de stadsmuur aan, maar in een hoek. Zij woonden iets hoger en dan schuin naar rechts.’ Anderen hadden naast de meisjes gewoond of schuin links of daar net tussen in. Volgens Albert was het daar in Carcassonne net zo'n raar zooitje op elkaar gestapelde huizen geweest als hier in Hautpoul.

Hij gaat af en toe mee met jongens die in het dal de koeien en de schapen hoeden, 's Ochtends naar beneden en tegen de avond weer de berg op, dat is wel leuk werk. Hij leert zo aardig wat Occitaans, want die jongens spreken niets anders. Ze zijn jonger dan Albert, dat vindt hij wel prettig.

Terwijl de beesten grazen en de honden waakzaam toezien, vertelt hij de jonge herders over zijn avonturen. Het gaat heel gebrekkig, maar ze begrijpen hem. Albert doet voor hoe hun voorstellingen gingen, hij speelt een heel stuk Brandaan in het voor de jongens onbegrijpelijke Frans. Op een dag vertelt hij zelfs het verhaal van boer Eenos in het Occitaans. De jongens vinden het prachtig. Op hun beurt vertellen zij aan Albert hoe ze hier gekomen zijn. Een van de jongens, Durmar, is de beste verteller.

[p. 190]

‘Vier jaar geleden,’ begint hij, ‘zijn wij onze stad uit gejaagd. We hadden ons verzet tegen de Fransen, onze graaf was verjaagd en wij moesten weg. De soldaten hebben ons gewoon de stad uitgeslagen. Het was een wilde vlucht hierheen.’

‘We zijn niet ineens hier gekomen,’ zegt een van de andere jongens.

‘Dat wilde ik nu net gaan vertellen,’ zegt Durmar boos.

‘Laat hem nou vertellen, hou jij je erbuiten,’ roepen de anderen. De jongen haalt zijn schouders en gaat wat opzij zitten, alsof hij er niet meer bijhoort.

‘Eerst hebben we dicht bij de stad gekampeerd,’ gaat Durmar verder. ‘Dat was niet leuk, het was er koud en nat. Er gingen elke dag mensen weg, die hadden familie buiten de stad en daar konden ze komen wonen. Na een paar weken is toen onze hele groep de bergen ingetrokken. We hebben bijna een maand rondgezworven, er was weinig eten en er werden veel mensen ziek. Wij waren nog klein, pas zes jaar of zo.’

‘Ik was vier,’ roept een jongetje trots, ‘en ik heb alles zelf gelopen.’

‘Daarom heb je zulke korte beentjes,’ roept een van de andere jongens lachend. De eerste valt hem aan en ze rollen vechtend over het gras. De andere jongens juichen en moedigen de kleine aan. De grote wint en de vechtpartij is even snel vergeten als hij begon. Durmar gaat verder met zijn verhaal.

‘Wij hebben het niet zo slecht gehad. Kleine kinderen krijgen altijd het eerst iets; voor de anderen was het erger, die hebben dagenlang bijna niets te eten gehad en daar waren ook veel zieken. Er zijn zelfs mensen gestorven onderweg en er was geen “goede man” om hun het consolamentum te geven. Dat was heel erg. Toen zijn we aan de andere kant van de bergen gekomen, we zagen dit dal, we vonden het verwoeste en verlaten dorp en hier zijn we opnieuw begonnen. Dit is nu onze stad.’

‘Waarom hebben jullie je huizen niet in het dal gebouwd?’ vraagt Albert. ‘Dat is toch veel handiger, dan kun je bij je akkers wonen.’ Hij wijst naar de mannen die verderop op het land werken. ‘Nu moet je elke avond dat hele eind klimmen.’

De jongens kijken hem stomverbaasd aan. ‘Dat is veel te gevaarlijk!’ roepen ze door elkaar. ‘Gebruik je verstand man, je moet hoog

[p. 191]

zitten, dan kun je je verdedigen.’ Durmar zegt het met een zin die hij van zijn vader gehoord heeft: ‘Dit is onze woonplaats, we laten ons niet meer verjagen. We vechten voor onze nieuwe stad.’

Albert knikt. Dat zal dan wel. Hij blijft het een moeizaam gedoe vinden.

Het wordt tijd om terug te gaan. Ze drijven hun beesten de berg op en gaan naar huis. Voor Albert is het huis van de ‘buren van de buren’ min of meer zijn huis geworden. Antoinette en Heloïse zitten een eind verderop en moeder Agnes ziet hij maar af en toe. Het valt Albert op dat iedereen met zoveel eerbied over haar spreekt. Ze is in de kring van katharen beroemd en geliefd.

Dat blijkt op een dag weer. Dan komt er een kar uit het dal naar boven. Het is nog heel vroeg, de voerman moet de hele nacht doorgereden zijn. Albert staat met de jongens klaar om naar beneden te gaan als de kar langzaam tussen de koeien en de schapen doorrijdt. De wagen is volgeladen met meubels, potten en pannen. Albert kijkt de voerman nog eens goed aan - hij kent die man. Dat is Raymond, de gids die hen uit Figeac naar het eerste schuiladres geleid heeft.

‘Die vent komt helemaal uit Figeac,’ zegt hij tegen de andere jongens. Terwijl twee kleine jongens even op de beesten passen rennen de anderen achter de kar aan.

‘Raymond,’ roept Albert. ‘Kom je uit Figeac?’

De voerman lacht. ‘Ja, is moeder Agnes hier?’

‘Kom maar mee.’ Albert leidt Raymond naar het huis waar ze ondergebracht is.

Het hele dorp weet al dat er een kar de berg opgekomen is. Moeder Agnes komt naar buiten. Ze herkent Raymond en ziet wat hij brengt.

‘Mijn meubels,’ roept ze. ‘Al mijn spullen! Raymond, hoe is dat mogelijk?’

Glunderend stapt de voerman van zijn kar. ‘We waren iets vlugger dan die jongens van de inquisitie,’ zegt hij. ‘Terwijl ik u wegbracht hebben een paar goede vrienden het hele huis leeggehaald. De volgende dag kwamen ze van de inquisitie en toen was alles weg.’

Het verhaal gaat door het hele dorp. Iedereen is trots. De katharen zijn de bezetter weer eens te vlug af geweest.

[p. 192]

‘Nu moet moeder Agnes een eigen huis hebben,’ roept een van de mannen. Daar is iedereen het mee eens. Voorlopig gaan de meubels in een schuurtje, maar spoedig zal er een huis voor moeder Agnes komen.

Die avond vergaderen de mannen van het dorp. Ze zitten bij elkaar in een van de huisjes; er zijn geen vrouwen bij, alleen moeder Agnes mag horen wat er gezegd wordt. De andere vrouwen weten ook wel wat er besproken wordt, want de wanden zijn dun en de mannen praten luid. Ze zijn het er over eens dat er een huis moet komen. De vraag is alleen: waar?

‘Bij jou achter, Emeret,’ zegt een van de mannen. ‘Op dat stuk tussen je huis en de rotsen.’

‘Daar wil ik vruchtbomen zetten,’ zegt Emeret. ‘Zet het liever naast jouw huis, daar is nog plaats.’

‘Onzin, dat is veel te smal, daar kan ik hooguit nog een schuurtje plaatsen.’

Er worden meer mogelijke plekjes genoemd, maar overal is wel een eigenaar die er helemaal geen zin in heeft iets af te staan. Ze houden allemaal veel van moeder Agnes, dat is duidelijk, het wordt vaak herhaald die avond, maar helaas kan dat ene stukje grond naast of achter hun huis nu net niet gegeven worden.

Moeder Agnes zit erbij en luistert. Iedereen praat over haar, niemand vraagt haar mening. Opeens zegt ze heel duidelijk: ‘Ik ga in het kasteel wonen.’

Moeder Agnes heeft niet geschreeuwd, ze heeft niet luid gesproken, toch heeft iedereen haar verstaan. Het wordt stil, de mannen zijn verbaasd.

‘In het kasteel?’ herhaalt er dan een.

‘Ja, waarom niet. Jullie hebben wel een heleboel stenen weggehaald, maar er liggen er nog genoeg. Ik ben vandaag gaan kijken met een aantal vrouwen. Van de vroegere keuken maken we een huisje.’

De mannen weten niet wat ze ervan moeten denken.

‘Jullie hadden het dus al opgelost,’ roept er een kwaad. ‘Waarom vergaderen wij hier dan nog!’ Hij loopt boos weg.

‘Misschien hadden jullie een beter idee,’ zegt moeder Agnes rustig.

Er gaan meer mannen weg. Als die vrouwen het zo goed weten, laat ze het dan ook maar zelf uitzoeken.

[p. 193]

Dat gebeurt ook. Moeder Agnes en de vrouwen maken van de oude keuken van het verwoeste kasteel een huisje. Het is niet groot, het is niet mooi, maar het is een huis en moeder Agnes zit straks weer in haar eigen spulletjes.

De ruzie tussen de mannen en de vrouwen duurt niet lang. Als het werk een paar dagen aan de gang is komen er vijf mannen naar het kasteel toe, die zwijgend gaan helpen. Later komen er nog een paar en zo is het mogelijk dat er na een week al een echt dak op het huis ligt. Dat moet gevierd worden.

Het is droog, helder najaarsweer, daarom stellen de vrouwen voor het feest te houden in de vroegere slotzaal. Dat is een grote ruimte, het dak is weg en er staan nog maar twee muren, maar de plek waar de open haard in de muur gemetseld was is er nog, er is zelfs een stuk schoorsteen blijven staan.

Daar komt die middag een flink vuur, er hangen potten en pannen boven, waar voor het hele dorp eten in gekookt wordt. Broden, pasteien en gebak neemt iedereen van huis mee. Er zijn lange tafels op schragen en aan het andere einde van de vroegere zaal worden twee schapen aan het spit gebraden. Iedereen is druk in de weer om het feest voor te bereiden. Albert helpt zo goed mogelijk mee, maar hij loopt meer in de weg dan dat hij helpt.

Eindelijk is het zo ver, alles is klaar. De mensen uit het dorp komen in hun mooiste kleren naar boven, naar het kasteel, waar moeder Agnes ze als een echte slotvrouwe ontvangt. De dorpsoudste houdt een mooie toespraak en dan kan het eten beginnen.

Het wordt een feest dat Albert nooit zal vergeten. Het is vrij snel donker, het is al oktober. De ruïne wordt verlicht door twee vuren en tientallen kaarsen. Het is helemaal windstil, de kaarsen branden recht, alsof ze in een afgesloten kamer staan. De mensen eten, drinken en lachen.

Er is ook tijd voor ander vermaak. Heloïse en Antoinette zingen samen een paar liedjes uit het repertoire van Babette. Albert wist niet dat ze zo goed konden zingen - en wat zijn ze mooi! Ze hebben precies dezelfde kleren aan en ze hebben zich opgemaakt zoals ze op het toneel deden, Albert begrijpt niet waar ze die schmink zo gauw gevonden hebben. Het is een groot succes. De meisjes zijn de sterren van de avond. Ze genieten er van weer eens op een toneel te staan.

[p. 194]

Dan gaan de feestvierders dansen. De meisjes leiden de lange reidans, terwijl drie muzikanten de melodie spelen.

Het feest herstelt voorgoed de eenheid in het dorp. Het huis van moeder Agnes wordt snel afgebouwd en ruim een week later kan ze er al wonen. Dan is er in het nieuwe huis een feestje, voor een paar mensen uit het dorp, voor Raymond, die terug wil naar Figeac en voor Albert en de meisjes.

Het is op die avond dat ze iets horen waar ze in de volgende dagen nog lang over nadenken. Er is een oudere man uit het dorp bij en terwijl men rond het vuur zit vertelt hij over een kostbaar boek dat in Carcassonne is achtergebleven. Albert begrijpt dat het een gedeelte van de bijbel is, het Johannesevangelie, in het Occitaans. De meisjes luisteren aandachtig.

‘Waar was het verstopt, oom Bernard?’

‘Ik heb het in een nis naast de trap gelegd en er een steen voorgeplaatst die de opening helemaal vult. Niemand kan zien dat er iets verstopt is. Als we in Carcassonne konden komen zou ik het zo pakken.’

Vooral Antoinette wil heel precies weten waar het boek te vinden is; ze probeert zich te herinneren welk huis het was en hoe dat er uitzag. Albert merkt op dat moment al dat Antoinette iets van plan is. Heloïse twijfelt er niet aan, zij weet zelfs heel goed wat Antoinette wil. Ook moeder Agnes kijkt aandachtig naar het meisje - waarom vraagt ze zoveel?

Na het grote feest heeft Albert weer meer contact met de tweeling. Ze willen samen gaan optreden op dorpsfeesten en ze praten over het programma dat ze zouden kunnen brengen. Ze repeteren samen en Albert en Heloïse proberen nieuwe marionetten te maken. Ze hebben een schuurtje achter een van de huizen voor hun repetities.

Daar zitten ze als Antoinette over het kostbare boek begint. ‘Het is toch te gek,’ zegt ze, ‘dat zo'n boek daar ligt. Dat moet hier komen.’

De anderen knikken. Dat boek hoort hier. Maar hoe krijgen ze het uit Carcassonne? De stad zit vol soldaten van de Franse koning. Je kunt daar niet zomaar naar binnenlopen en zeggen: ‘Ik ben iets vergeten’. Maar Antoinette heeft een plan, Heloïse weet er al alles van, nu Albert nog. Want die moet wel meewerken...