De troubadour van Carcassonne

Vlucht, moeder Agnes!

Thuis zijn ze al ongerust. ‘Waar zat je?’ vraagt Antoinette streng.

‘Dat zal ik jou aan je neus hangen, je hoeft niet zo te bazen, je bent mijn moeder niet.’

‘Je weet dat we niet op straat mogen komen,’ zegt Antoinette. ‘Bovendien moet je haar bijgeverfd worden.’

Ook moeder Agnes moppert op Albert. Hij laat zijn haar bijverven en gaat dan maar weer in de tuin zitten. Heloïse komt naar hem toe.

‘Ik heb een plaatsvervanger gevonden,’ zegt hij verheugd. Heloïse is blij - maar ze is vooral blij dat hij niet met die pelgrims mee is gegaan.

‘Je hebt helemaal geen gedichten meer voor me gemaakt,’ zegt ze.

‘Nee, het is net of het spelletje uit is,’ zegt Albert, ‘we hebben nu andere dingen aan ons hoofd.’

Heloïse trekt een pruillip. ‘Dat spelletje, zoals jij het noemt, is nooit uit. Dat is het belangrijkste in ons leven. Ja, voor de cultuur hoor,’ voegt ze er haastig aan toe.

Albert geeuwt en wacht op de volgende maaltijd. Hij went al aardig aan het luie leventje.

[p. 180]

In het kantoor van de inquisiteur studeert men op het berichtje van de spion uit de kerk. Ze combineren het met andere gegevens. Er zijn al heel wat mensen geweest die gezegd hebben dat moeder Agnes nooit gepraat heeft over nichtjes en een neef uit Carcassonne. Er ligt een bericht uit Souillac dat daar een kathaarse tweeling ontsnapt is en dat er een blonde jongen bij betrokken was.

Al die dingen bij elkaar geven te denken. Carcassonne is een bekend ketternest geweest tot het vier jaar geleden werd opgeruimd. Dat volk is alle kanten uit gezwermd, er kan van alles onder zitten. Bij dat toneelgezelschap in Souillac was een blonde jongen ergens uit het noorden, misschien wel een Vlaming. Het zogenaamde neefje van moeder Agnes is niet blond, maar hij spreekt wel Vlaams.

‘Roep die vrouw morgenochtend hier,’ zegt de inquisiteur. Hij gaat rusten. Er is zoveel werk, hij kan het haast niet aan.

De oproep geeft grote schrik in het huis van moeder Agnes. Alleen zijzelf blijft kalm. ‘Er zal iets over me gezegd zijn,’ meent ze. ‘Dat is wel vaker gebeurd. Ze weten allemaal dat mijn overleden man de katharen tot zijn dood toe geholpen heeft. Dat is ook de reden dat ze me van die kant nog altijd speciaal beschermen. Ik ga er morgen rustig heen, die inquisiteur kan me niets maken.’

Zo eenvoudig is het echter niet. Diezelfde avond komt er uit de donkere tuin een man naar het huis toe. Albert en de meisjes slapen al. Moeder Agnes laat de man binnen.

‘Zo laat nog, Raymond?’

De man gaat niet zitten. ‘U moet vluchten, moeder Agnes,’ zegt hij. ‘Ze weten bijna alles over u en die kinderen. U moet vannacht vluchten, maak de kinderen wakker, we hebben een ladder klaargelegd bij de muur. Er is een vluchtadres waar u heen kunt.’

‘Ga nu eerst eens rustig zitten en vertel me precies wat er aan de hand is,’ zegt moeder Agnes kalm. Ze kijkt om zich heen.

‘Als ik vlucht ben ik dit allemaal kwijt. Ik wil wel weten wat het gevaar is.’

‘Een van ons werkt op het secretariaat van de inquisiteur,’ vertelt Raymond. ‘Hij kan veel stukken zien en hij hoort veel. Hij heeft een gesprek afgeluisterd van de inquisiteur met zijn secretaris. Ze hebben uit Souillac gehoord wat daar gebeurd is, er zijn een heleboel mensen die verteld hebben dat u nooit familie had in Carcassonne

[p. 181]

en ze verdenken die jongen omdat hij met een Vlaming gepraat heeft.’

‘Als ik het niet gedacht had,’ mompelt moeder Agnes.

‘Het zijn al die dingen bij elkaar,’ zegt Raymond. ‘Morgen komt u niet meer uit dat gebouw na uw verhoor. Er is al een cel vrijgehouden. Kom met mij mee, alles staat klaar.’

Moeder Agnes kijkt rond in haar kamer en zucht: ‘Eens moest het er van komen. Alles weg...’ Dan staat ze op en zegt: ‘Ik ben binnen een uur klaar, waar moeten we zijn?’

‘Bij de stadsmuur hier aan het eind van het pad.’

‘Goed, we komen.’

Ze pakt snel kleren in een grote zak en doet er geld bij en sieraden. Bovenop legt ze een paar kleine dingetjes die haar dierbaar zijn. Dan maakt ze de kinderen wakker.

‘Opstaan, we gaan op reis,’ zegt ze rustig en opgewekt.

Het duurt even voor Albert en de zusjes haar begrijpen. Moeder Agnes legt niet veel uit.

‘We moeten vluchten,’ zegt ze eenvoudig.

Bij kaarslicht zoeken Antoinette, Heloïse en Albert hun weinige bezittingen bij elkaar en volgen haar. Door de tuin gaat het naar het lage poortje en vandaar over het donkere pad naar de muur.

Uit het duister duiken twee mannen op. Raymond en een helper. Zwijgend zetten ze de ladder tegen de muur. Achter elkaar klauteren ze omhoog. Dan halen ze de ladder op en gebruiken hem aan de andere kant. Honderd meter verder zijn er soldaten bij een stadspoort; die merken niets.

De helper verdwijnt met de ladder en de vluchtelingen volgen hun gids in de richting van de rivier. Daar sluipen ze naar een bootje en even later varen ze de vrijheid tegemoet. Het wordt een lange roeitocht stroomopwaarts. Albert helpt met het roeien. Ze komen bij een eenzame boerderij aan de rand van een bos. Het wordt al een beetje lichter als ze aan wal stappen.

In die boerderij blijven ze een dag.

Raymond verdwijnt, hij is weer ergens anders nodig.

De mensen op de boerderij zijn vriendelijk, maar ze willen niets weten. Moeder Agnes kent ze niet, ze noemen geen namen. De vluchtelingen kunnen uitrusten, ze krijgen eten en drinken en verder wil

[p. 182]

men niets van elkaar weten. ‘Als je niets weet kun je ook niets verraden als je gepakt wordt,’ legt moeder Agnes uit.

Die avond komt er een andere gids. Hij brengt hen de heuvels in. Een lange tocht over smalle paden in het donker. Waar ze heen gaan weet alleen die gids, hij kent de weg. Zwijgend lopen ze achter elkaar. Bij kruispunten kijkt de man of iedereen er nog is en dan gaat het weer verder.

Nog vrij onverwacht staan ze in een dorpje. ‘Maar dit ken ik,’ zegt moeder Agnes zachtjes. ‘Hier woont mijn oude tante Alice.’

De gids lacht en fluistert: ‘Stil, ze slaapt nog.’

Ze gaan door een smal straatje achter de kerk naar een laag huisje. Tante Alice slaapt helemaal niet. Ze is al op de hoogte van het bezoek van haar nicht. Er is kaarslicht in het huisje. Een jonge vrouw doet de deur open en omhelst haar bezoekster. ‘Agnes, daar ben je. Kom gauw binnen, moeder is ziek, maar ze wilde beslist wakker blijven. Kom binnen.’

In de kamer ligt een heel oude vrouw ziek op bed. Ze is bleek en mager, maar komt toch overeind als haar nicht binnenkomt. De begroeting is ontroerend.

‘Kind, dat ik jou nog voor mijn dood mag zien, wat een genade.’

Albert en de meisjes staan er wat onhandig bij. Mathilde, de dochter die de deur opendeed brengt hen naar een schuurtje dat tegen het huis is aangebouwd en wijst hun daar een slaapplaats.

Moeder Agnes blijft nog heel lang met haar tante praten. De oude vrouw wil niet slapen voor ze alle verhalen gehoord heeft. Ze schudt telkens haar hoofd en zucht: ‘Kind, kind, wat een vreselijke tijden.’

Uiteindelijk gaat iedereen toch slapen en wordt het stil in het huisje. Door de dunne wanden hebben buren heel goed kunnen horen, dat er bezoekers bij tante Alice zijn. In deze tijd van vervolging kunnen ze ook wel vermoeden wat dat voor bezoekers zijn, maar hier is geen gevaar. In dit dorp verraadt men elkaar niet.

Albert weet niet hoe lang ze hier moeten blijven. Iedereen spreekt dat onverstaanbare Occitaans en niemand denkt er meer aan om iets voor hem te vertalen. Ook Heloïse vergeet het. De eenzame Fries loopt maar eens het dorp rond om de boel te bekijken. Hij mag hier wel buiten komen.

[p. 183]

Het dorp ligt tegen een heuvel op. De kerk staat aan de buitenkant, wat hoger dan de rest. Het is een eenvoudig houten kerkje en de pastoor heeft zelf een boerderijtje en een vrouw en kinderen.

De huizen zijn van hout, dunne wanden dichtgesmeerd met leem. Op de daken liggen platte dakpannen. In elk huis is de keuken de centrale ruimte, vandaar gaat er een gangetje naar de stal. Soms zijn er meer stallen; rijke boeren hebben paarden, die staan apart. Iedereen heeft varkens en kippen en er zijn een paar huizen met een duivenhok. Aan de rand van het dorp staan wat kleine hutjes, daar wonen de allerarmste mensen.

Ook in het huis van tante Alice is de keuken de ruimte waar alles gebeurt. Daar ligt de zieke vrouw, daar wordt eten gekookt en daar eet men ook. Daar zitten ze 's avonds bij elkaar om in dat onverstaanbare taaltje verhalen te vertellen.

Albert helpt een beetje mee in de stallen, hij wil iets nuttigs doen. De meisjes helpen Mathilde in het huishouden, ze vergeten Albert. Die gaat stil zijn gang. Hij denkt er wel eens over om maar naar huis te gaan, zoals die pelgrim hem aanraadde. Hij is al zo lang weg. Hoe zou het met Hiltje gaan? En met Jurgen, met Simon en met vader? Zijn haar hoeft niet meer geverfd te worden, het wordt langzaam weer blond. Wel gemakkelijk dat het zo kort is, nu is de kleur er snel uitgegroeid.

Zo verglijden die stille septemberdagen. Het bos kleurt bruin, rood, geel, alle tinten van de herfst zijn te zien. Albert werkt in de stal of op het land. Hij is gewoon boer hier, dat moet niet zo blijven. Er moet iets veranderen.

Er verandert ook iets. In heel korte tijd zelfs - maar niet op de manier die hij gewild had. De rust zal spoedig voorbij zijn, maar dat weet nog niemand in het kleine dorpje op de helling van het herfstbos.