De troubadour van Carcassonne

[p. 95]

Komedianten

Het wordt een moeilijk gesprek. Henricus is eerst te verbaasd om iets te zeggen. Dan roept hij boos: ‘Wil je met die komedianten mee? Ben jij helemaal gek geworden! Dat is goddeloos volk, hoe durf je. Je gaat helemaal naar de bliksem op die manier. Komedianten, die deugen niet.’

‘Ik ga niet meespelen,’ zegt Albert zachtjes. ‘Ik reis alleen maar mee naar Vézelay, daar zijn veel pelgrims. Dit zijn aardige mensen, ik mag vast wel meereizen, zeggen die meisjes.’

‘Aardige mensen, aardige mensen,’ moppert Henricus. ‘Je weet niet waar je over praat. Het zijn allemaal bedriegers en oplichters.’

‘Ze zijn vast niet slechter dan de andere mensen op de markt,’ zegt Albert brutaal.

Henricus wil woedend uitvallen; hij bedenkt zich en zegt met een venijnig lachje: ‘Ik zal het je bewijzen. Jij bent zo'n geleerde kerkman hè? Zal ik jou dan eens zeggen wat de heilige Augustinus van toneelspelers dacht: “De man die toneelspelers en dansers binnenhaalt, beseft niet welk een menigte vreselijke demonen met hen binnenkomt”. Zo, daar heb je niet van terug hè? Dat is van een kerkvader, van een heilige. Daar hebben gewone mensen niks meer aan toe te voegen.’ Triomfantelijk kijkt hij Albert aan.

Die zwijgt. Het is een tijdje stil, dan zegt hij zachtjes: ‘Ik wil verder als pelgrim.’

‘Verder als pelgrim, laat me niet lachen, jij bent toch helemaal geen pelgrimstype. Jij houdt van lekker eten, je hebt graag geld in je zak. Je wilde toch zo graag koopman worden? Blijf jij nu maar rustig bij mij, dan kan ik je nog een heleboel leren. Laat die komedianten maar vertrekken met die dansmeiden erbij, jij hoort daar niet.’

Daar blijft het bij, die dag.

Pas de volgende ochtend durft Albert er weer over te beginnen. Henricus reageert nu veel kalmer. Hij herhaalt zijn waarschuwingen tegen dat ‘kermisvolk’, die ‘landlopers’, die ‘komedianten’, maar hij zegt ook: ‘Verder moet je het zelf maar weten, ik ben niet verantwoordelijk voor je. Als jij naar de bliksem wilt gaan doe je het maar. Hier is je loon voor de afgelopen tijd, je bekijkt het maar.’ Hij legt een zakje op tafel met twintig zilveren deniers en acht sous.

[p. 96]

Albert pakt het geld. ‘Ik reis met de komedianten mee,’ zegt hij. ‘Tot Vézelay, daarna ga ik verder naar Compostella.’

Henricus zucht en haalt zijn schouders op. ‘Nog één waarschuwing: als je na Vézelay verder reist, houd dan een route door het midden of door het westen van Frankrijk, ga niet over de oostkant, dat is een woeste en gevaarlijke streek.’ In een opwelling trekt hij Albert naar zich toe, omhelst hem en zegt zachtjes boven het hoofd van de jongen: ‘Kind, wat bezielt je, we hadden het zo goed kunnen hebben samen. Ga nu maar, pas goed op jezelf en zeg dat volk niet dat je een beetje geld bij je hebt. Toe maar, Albert, ga maar, hier is je tas, dit zijn al je spullen. God zegene je, jongen, moge hij je bijstaan in alle gevaren.’

Hij laat Albert los en loopt weg om niet te laten zien dat hij huilt. Verdrietig pakt Albert zijn spulletjes bij elkaar en loopt naar de plek waar hij de komediantentroep van signor Barbeu kan vinden.

De meisjes zijn heel blij als ze hem zien, maar signor Barbeu niet. Niemand heeft er met hem over gesproken dat Albert bij het toneelgezelschapje zou komen. Alleen de meisjes weten het en Babette, de vrouw die liedjes zingt in de voorstelling.

Barbeu kijkt op Albert neer. ‘Wat denkt u mijnheer? Het geld groeit me niet op de rug, wij moeten allemaal heel hard werken in dit troubadoursgezelschap. Kunst wordt slecht betaald, mijnheer. De mensen hebben geen oog voor de echte goede kunst, zij zien ons aan voor ordinaire komedianten en dat is fout. U hebt onze voorstellingen gezien, ik zag u vaak onder mijn publiek en u hebt menigmaal een paar mailles geofferd voor dit kunstgenot. Ik waardeer dat in u mijnheer, u bent een man van smaak. Uw mailles zijn mij evenveel waard als het goud- en zilvergeld dat ik in mijn jeugd aan het hof van Castilië van koningin Eleonora persoonlijk mocht ontvangen. Helaas mijnheer, die tijden zijn voorbij, dat komt nooit meer terug. Waar is de vorstelijke levensstijl gebleven, mijnheer, het is allemaal weg. Waar zijn de koningen die bij een feest zevenduizend minstreels nieuwe mantels geven, zevenduizend mijnheer! Ja, u hebt het goed verstaan.’

Signor Barbeu vertelt met luide stem en brede uithalen, alle klinkers spreekt hij lang en nadrukkelijk uit, zodat het over het plein schalt. Er blijven zelfs mensen staan, ze denken dat er een voorstel-

[p. 97]

ling gegeven wordt. Albert ziet het, hij ziet een mogelijkheid. Terwijl Barbeu met het hoofd omhoog voortjammert over voorbije tijden, gaat Albert rond bij de toehoorders. Hij bedelt op de wijze die Arnoldus hem leerde, door heel zachtjes te zeggen: ‘Een aalmoes om de liefde Gods, een aalmoes.’ Daarna buigt hij en laat het geld in zijn capuchon gooien. Niemand verstaat hem, want hij bedelt met een Nederlands zinnetje, maar de mensen zijn vertederd door zijn stem, zijn deemoedige houding en zijn helblonde haar. Hij haalt veel op.

Barbeu heeft het intussen gemerkt. Even stopt hij zijn verhaal, dan past hij het snel aan alsof het allemaal zo de bedoeling was: ‘En zo, mijnheer, is de kunst van de hoven op de straat gekomen, veracht en verwaarloosd. Gelukkig is de troubadour die op mag treden in een goede stad zoals Troyes, waar de mensen kunst kunnen waarderen.’

Albert heeft zijn ronde afgewerkt, hij komt terug bij signor Barbeu en biedt hem de opbrengst van de collecte aan. De grote troubadour lacht. ‘Mijnheer, u bent welkom in mijn gezelschap, u hebt talent!’

Vanaf dat moment hoort Albert erbij. Babette begroet hem hartelijk, de meisjes omhelzen hem. Albert ziet nu ook Daniël, de jonge man die in de voorstelling de marionetten beweegt en de meeste stemmetjes maakt. Hij komt wat onverschillig naar voren. De hele voorstelling van Barbeu heeft hem maar matig geboeid, die oude zwetser, het zijn altijd dezelfde verhalen.

‘Zo, wil jij met ons meereizen,’ zegt Daniël met een flauwe glimlach. ‘Ik hoop dat je het leuk vindt. We gaan zo weg, help jij me even met het opruimen van de poppen.’ Albert knikt, dat wil hij wel.

Raoul, de man die voor de beer zorgt, geeft Albert plechtig een hand. ‘Welkom,’ zegt hij met zware stem. ‘Geef mij je staf maar, die leg ik straks wel in de kar. Je kunt bij mij op de bok zitten, dan hoef je niet te lopen.’

Albert ziet zes muildieren klaar staan bij het kleine theater. Hij begrijpt dat er voor zo'n reizend gezelschap heel wat nodig is.

‘Waar waren die beesten de afgelopen dagen?’ vraagt hij Antoinette.

[p. 98]

‘Als we langer dan een paar dagen ergens staan zoekt Raoul een weilandje voor ze bij de stad. Er is altijd wel een boer die de beesten een tijdje op zijn land wil laten grazen. Raoul is daar handig in, hij zorgt goed voor de beesten. Hij lijkt wel somber, maar hij is heel aardig hoor.’

Ze krijgen niet veel tijd om verder te praten. Het theater reist verder, dat betekent afbreken en opbergen. Eerst gaan de poppen in een grote kist. Daniël doet dat behendig, hij legt de marionetten een voor een naast elkaar, steeds met een ruim gebaar, zodat de draden goed strak blijven en de boel niet in de knoop raakt.

Albert vindt de schaapjes en de koeien leuk. Dat is één lang hout waar al die poppetjes met een paar draadjes aan hangen. Als hij het hout op de juiste hoogte beweegt lijkt het net alsof al die beesten achter elkaar over het toneel lopen. ‘Heel goed,’ prijst Daniël, ‘je hebt er gevoel voor. Leg ze hier maar in de kist.’

Ondertussen heeft Raoul met Babette de planken van het toneel genomen, de meisjes vouwen het achterdoek op. De kar waar het

[p. 99]

toneel op stond is nu te zien, het is een platte, lange wagen. Alle planken gaan erin en ook de doeken en de opgevouwen poppenkast. De koffer met poppen vindt er een plaatsje en ook de zware palen die de hoeken van het toneel ondersteunden.

Iedereen werkt hard en signor Barbeu houdt toezicht. Hij loopt druk rond en geeft aanwijzingen die niemand nodig heeft - zeer vermoeiend, zo'n leidinggevende functie.

Het optillen van de zware hoekpalen is een circusnummer. Raoul haalt de beer en roept iets. Het beest gaat op zijn achterpoten staan, tilt zo'n paal op en waggelt ermee naar de kar. De anderen kijken toe en applaudisseren als alles in de kar ligt. Raoul buigt. Hij spant twee muildieren voor de kar. Babette en Daniël hangen tassen met bagage op de overige muildieren, alleen de meisjes leggen hun spullen in de kar. Albert begrijpt even later waarom ze dat doen. Heloïse en Antoinette rijden samen op één muildier, er is geen plaats meer voor tassen. Ze zitten op zijn rug als mannen, met een been aan elke kant. Niet zoals Albert onderweg deftige dames zag paardrijden, op zo'n mal dameszadel. Iedereen zit zomaar op de rug van het rijdier.

[p. 100]

Alleen signor Barbeu heeft een echt zadel. Hij zit op zijn muildier als een koning op een edel paard.

Het gezelschap is klaar voor de reis. Albert zit bij Raoul op de bok. Te midden van de vele mensen die de stad uitgaan rijdt signor Barbeu, de beroemde troubadour, Troyes uit. Niemand let op de komedianten. De jaarmarkt is voorbij. De kooplieden zwermen weer uit over heel Europa, de bedelaars, berenleiders, waarzeggers, poppenspelers, danseressen, komedianten, heel dat ongeregelde volkje, dat altijd onderweg is en nergens thuishoort, komt weer in beweging.

Albert kijkt zijn ogen uit. Wat een mensen, wat een drukte. Signor Barbeu rijdt als een veldheer vooraan. Daarachter komen Babette en de meisjes, Daniël rijdt iets opzij van de stoet. Raoul stuurt rustig zijn volgeladen kar door de drukte en de beer sjokt er braaf achter aan, vastgebonden met een ketting.

Albert ziet er nog steeds uit als een pelgrim, maar in zijn hart hoort hij al helemaal bij de komedianten.