De troubadour van Carcassonne

[p. 85]

Pasen in Reims

Een lange rij huifkarren en ook platte wagens vertrekt de volgende dag uit Rethel op weg naar Reims. De weg stijgt en komt dan op een hoogvlakte waar heidevelden en kleine bossen afgewisseld worden door boerderijen. Er lopen kudden schapen rond.

‘Mooie wol,’ lacht Henricus. ‘Daar kunnen ze bij ons in Gent goede lakense stoffen van maken.’

Hij vertelt Albert over die prachtige stad Gent, waar iedereen met de textielindustrie te maken heeft. Albert krijgt een beeld van een drukke, levendige stad, waar iedereen gelukkig is. Daar zou hij graag eens gaan kijken. Later hoort hij van de mannen uit Atrecht dat Gent maar een boerenbedoeninkje is - nee, dan Atrecht! Een stad met ruim twintigduizend inwoners, kom daar maar eens om in Noord-Vlaanderen. Daar hebben ze dat niet.

Albert merkt dat iedereen zijn eigen plaats het mooist en het grootst vindt.

De huifkar van Henricus rijdt als derde in de rij wagens en karren van de Vlaamse kooplieden. Plotseling stopt de voorste wagen. De tweede voerman stuurt zijn huifkar naast de eerste en Henricus komt op de brede weg aan de andere kant langszij. Dan zien ze waarom de koopman uit Atrecht stopte. Er nadert een groep ridders, zes gewapende mannen met een groot aantal voetknechten.

‘Zijn die gevaarlijk?’ fluistert Albert angstig.

Henricus kijkt strak naar voren, naar de naderende ruiters. ‘Dat weet je nooit,’ zegt hij zachtjes. ‘Meestal is het tuig, we zijn gelukkig met een grote groep. Zij hebben betere wapens, maar ze weten ook wel dat een Vlaming zich niet zomaar laat beroven. Wat denkt gij ervan, Gaston?’ roept Henricus naar de man op de eerste kar.

‘Het is donderdag,’ zegt Gaston. Albert vraagt zich af wat dat er mee te maken heeft.

‘De Godsvrede bedoelt ge,’ zegt Henricus.

Tegen Albert zegt hij: ‘De kerk doet ook wel eens iets goeds. Ze hebben bepaald dat er van woensdagavond tot maandagochtend niet gevochten mag worden. Dat heet de Godsvrede. Het is nu de Goede Week, de week voor Pasen, dan geldt dat nog eens extra.’

‘Weten zij dat ook?’ vraagt Albert benauwd.

[p. 86]

Henricus glimlacht ondanks de spanning. ‘Dat merken we zo meteen wel.’

Gaston rijdt met zijn kar iets naar voren. De anderen sluiten zo goed mogelijk aan. De wagens rijden heel dicht bij elkaar verder. Albert ziet de ridders nu duidelijk; er is een oude man bij en de rest is nog jong. Ze zien er gevaarlijk uit en kijken trots naar de Vlamingen. Een van de jonge ridders trekt zijn zwaard en laat het blinken in de zon, dan steekt hij het weer achteloos weg en rijdt lachend langs de bange kooplieden. De voetknechten zwijgen, ze kijken nors voor zich uit.

‘God zij met u,’ roept Gaston in het Frans.

De oude ridder buigt en beantwoordt elegant de groet. Alle anderen zwijgen. Zo schuiven de twee groepen reizigers langs elkaar. De jonge ridders proberen in het voorbijgaan te zien wat de kooplieden vervoeren. Ze doen echter niets, het is Witte Donderdag, er heerst Godsvrede, dat is zo bepaald door de kerk. Albert bidt opgelucht zijn rozenkrans.

's Middags zien ze Reims. Wat een grote stad! Nog veel groter dan Deventer of Maastricht en dat vond Albert al zulke grote steden. Albert ziet veel huizen, stadsmuren en er is een kathedraal in aanbouw.

Henricus wijst hem de kerk van Sint Remy. ‘Daar gaan we mor-

[p. 87]

gen en op Paaszondag naar de kerk,’ zegt hij. ‘We slapen hier bij een oude vriend van me. Dinsdag reizen we pas verder.’

Ze dalen af naar de stad en komen in de drukte bij de stadspoort terecht. De Vlamingen gaan hier uit elkaar, maar ze spreken af op de dinsdag na Pasen samen verder te reizen.

Albert maakt kennis met de vriend van Henricus, een wijnkoopman met een lange baard. Hij had al op de komst van Henricus gerekend, elk jaar rond Pasen is de koopman uit Gent een paar dagen in Reims.

Op Goede Vrijdag lopen Henricus, Albert, hun gastheer en zijn hele gezin naar de grote kerk van St Remy. Het is er druk. Ze komen op een plaatsje ergens ver achteraan.

In drie keer wordt het grote kruisbeeld ontdaan van de paarse doek die er gedurende de vasten wekenlang overheen gehangen heeft. Albert huivert van genot als hij de zuivere gregoriaanse zangen door de ruime kerk hoort klinken. Hij zingt de woorden mee: Ecce lignum Crucis - Ziet het kruishout. Mensen kijken om. Wie zingt daar zo mooi? Albert let er niet op, hij gaat helemaal op in deze bijzondere kerkdienst.

Ook op Paaszondag zijn ze er weer. Voor het eerst na de vasten klinkt het Alleluia weer. Albert luistert stil genietend toe. Henricus heeft hem gezegd dat hij niet meer mee moet zingen. ‘Als je de hoofdrol wilt zingen, moet je priester worden,’ zegt Henricus. ‘Het gewone volk zwijgt.’

Er is volop tijd om de stad te bekijken. Anna, het tienjarige dochtertje van hun gastheer, toont Albert Reims. Ze bekijken de grote kathedraal waar al zo lang aan gebouwd Wordt. Het valt Albert mee dat hij zo goed Frans kan praten. Hij begrijpt de kleine Anna en zij begrijpt hem. Ze lopen door het enorme bouwwerk - wat zal dat een grote kerk worden, het lijkt wel een marktplein. Albert ziet de enorme zuilen waar straks het dak op zal rusten, hij ziet het altaar en de hoge ramen in het koor, dat al klaar is. Er wordt niet gewerkt, de bouwers hebben vrij, het is Pasen. Dat is ook te zien aan wat er op tafel komt. Albert heeft in weken niet zo lekker gegeten. Ze krijgen goede wijn bij het eten. Albert vindt het heel lekker, maar hij mag er van Henricus niet teveel van drinken.

[p. 88]

Het zijn mooie dagen daar in Reims, voor het eerst in zijn leven viert Albert Pasen in een ander land. Hij is nu echt in Frankrijk en oom Wiebe had gelijk: het is hier mooi weer en de mensen zijn vriendelijk.

Dinsdags moeten ze alweer verder. Het is nog een heel eind naar Troyes en de kooplieden worden ongeduldig. Ze willen op tijd op de jaarmarkt zijn. Ook in de omgeving van Reims zijn er stinkende leerlooierijen en slachterijen, maar verder is er niet veel industrie. Albert kijkt vies als ze langs zo'n stinkend bedrijf rijden. Henricus ziet het. ‘Steden kun je al van verre ruiken,’ lacht hij. ‘Daar wordt geld verdiend en dat stinkt, zoals je merkt. Het water wordt vuil, de lucht is vies, er komen kale vlaktes waar eerst bossen waren - dat is allemaal welvaart en vooruitgang.’

Albert ziet voor het eerst in zijn leven wijngaarden. Hij vindt er niet veel aan, het zijn kale, kromme stokken, meer niet. ‘Wacht maar tot het najaar,’ zegt Henricus. ‘Dan hangen er overal druiventrossen, dan gaan ze oogsten, dat is een groot feest. Maar nu eerst naar de jaarmarkt. Ik zal goedkoop kunnen handelen dit jaar, ik heb nog een heleboel jaarmarktbrieven van vorig jaar.’

‘Wat zijn dat?’

‘O, dat is heel eenvoudig. Wij kooplieden reizen niet graag met veel geld, je hebt op je eigen hoofd gevoeld hoe gevaarlijk dat kan zijn. Wat doen we dus? We gaan naar een grote jaarmarkt, zoals in Troyes of in Lagny of in Provins en we kopen iets. We betalen niet, nee, we schrijven een jaarmarktbrief, daar staat in: Ik, koopman die en die, zal volgend jaar contant betalen aan koopman zus en zo een bedrag van... gulden.’

‘Maar dan moet je toch het volgende jaar een heleboel geld meebrengen?’ merkt Albert op.

‘Nee, want ik koop niet alleen spullen met jaarmarktbrieven, ik verkoop ook en krijg net zulke brieven. Vorig jaar heb ik een heleboel zo verkocht. Nu heb ik veel brieven. Van elke brief zijn er drie exemplaren, een voor de koper, een voor de verkoper en een hebben we op het stadhuis afgegeven. Ik kom in Troyes en ik koop iets bij iemand van wie ik een jaarmarktbrief in mijn tas heb. Ik neem zijn spullen mee en hij krijgt de brief waarin staat hoeveel geld hij mij moest betalen, soms betaal ik een beetje bij, soms krijg ik nog iets

[p. 89]

toe, dat hangt er maar van af wat het waard is. In ieder geval doen we zaken en we hebben geen van beiden veel geld nodig.’

‘Het lijkt wel onzichtbaar geld,’ zegt Albert.

‘Zo zou je het kunnen noemen. Het is voor kooplieden een heel goede uitvinding. Ze zorgen goed voor ons in zo'n stad. Tijdens een jaarmarkt ben je beschermd, op de markt zelf staat een groot kruis om nog eens te onderstrepen, dat daar Godsvrede heerst, ze mogen je niet aanvallen. Niet dat er geen bedrog zou zijn... op de markt gebeurt van alles.’ Henricus somt op wat er allemaal voor bedrog mogelijk is. De een doet water in de wijn, de ander verkoopt goedkope velletjes en doet alsof het heel dure bontsoorten zijn, weer een ander heeft bij zijn textielkraam twee ellestokken liggen, een voor de inkoop en een voor de verkoop. ‘Dan mag jij raden welke de kleinste is,’ zegt hij.

‘Die waar ze mee verkopen, denk ik. Maar dat kan toch niet, een ellestok is een ellestok, als hij geen el lang is is het geen ellestok.’

‘Dat denk jij, maar zo eenvoudig is het niet, in de handel is alles mogelijk.’

Albert merkt dat hij nog heel wat moet leren voor hij koopman is. Vooral dat gedoe met geld wisselen lijkt hem ingewikkeld.

‘Ben jij altijd eerlijk?’ vraagt hij Henricus.

Die aarzelt. ‘Ja,’ zegt hij dan. ‘Ik ben altijd eerlijk, behalve als ze mij niet eerlijk behandelen, dan ken ik ook nog wel een paar trucjes. Dat vertel ik je een andere keer nog wel eens.’

De hele groep Vlaamse kooplieden overnacht in Epernay en later in Sézanne. Avonden waarop iedereen minstens eenmaal een mooi verhaal vertelt. Albert merkt dat ze het liefst vertellen over slimme boeren of kooplieden die de machtige heren er in laten lopen. Steeds zijn het rechters, priesters en edelen die als domoren te kijk staan. Ze lachen veel op die avonden en Albert hoort een heleboel waar hij nog nooit eerder van gehoord had. Hij probeert een keer mee te doen met een oud Fries verhaaltje, maar dat vinden ze niet zo leuk. Hij kan maar beter luisteren, vertellen doen de anderen wel.