De troubadour van Carcassonne

Pelgrims

Op de dag van vertrek uit Deventer is het koud, het regent en er staat een harde westenwind. De broeders in het gasthuis zeggen: ‘Blijf nog een paar dagen, Arnoldus, dit is geen weer om de lange reis te beginnen.’

De oude pelgrim lacht. ‘Als wij onze pelgrimage steeds uitstellen is er niet genoeg tijd in het leven om haar te voltooien. We moeten weg, God zal ons beschermen.’

‘God behoede u, goede reis!’ roepen de broeders.

[p. 27]

De twee pelgrims stappen de poort van het gasthuis uit. Hun broodtas is goed gevuld, Albert trekt de capuchon van zijn warme mantel over het hoedje van Jurgen heen.

Achter de ramen van het gasthuis kijken de bedelaars naar het vertrek van de pelgrims. Albert voelt zich verdrietig, het is alsof hij zijn huis verlaat. Op reis gaan is helemaal niet zo leuk.

Buiten de stadspoort slaat de regen hen hard in het gezicht. Ze komen maar met moeite vooruit op de modderige wegen.

‘Vandaag lopen we naar Zutphen,’ zegt Arnoldus. ‘Daar is ook een gasthuis, waar pelgrims welkom zijn. Het is niet zo ver,’ lacht hij. ‘Een klein wandelingetje om aan de tocht te wennen.’

Albert knikt zwijgend. Het regenwater komt in zijn schoenen, zijn mantel is heel zwaar van het water, de koude wind dringt door alles heen. Hij houdt de broodtas onder zijn mantel om het brood droog te houden. Zijn handen zijn ijskoud, zijn voeten nat en koud. De modder zit na tien kilometer zwoegen in weer en wind overal op zijn mooie nieuwe mantel, het is niet leuk.

Het ‘wandelingetje’ wordt een zware tocht. Beekjes en zijriviertjes van de IJsel zijn brede stromen geworden, waar ze niet zomaar overheen kunnen. Het land langs de IJsel en de zijriviertjes staat onder water en met al die bochten en kronkels raak je helemaal je richting kwijt. Arnoldus stapt rustig door.

‘Kunnen we niet naar Frankrijk varen?’ vraagt Albert.

‘Varen kost geld, mijn jongen.’

‘Ik heb geld gekregen van mijn vader, ik kan ervoor betalen.’

‘Dat kleine beetje reisgeld van ons, daar moeten we heel zuinig mee zijn, dat is alleen voor noodgevallen. Een pelgrim leeft als een bedelaar, hij wordt gesteund door de aalmoezen van de gelovigen. Die geven graag iets want God wil dat ze zijn pelgrims helpen en beschermen.’

Arnoldus leert Albert een liedje dat hij kan zingen als hij gaat bedelen in de dorpen en steden. Het is een mooi liedje en Albert vergeet daardoor de kou en de nattigheid.

Pas laat in de middag komen ze in Zutphen in het gasthuis.

Albert wil meteen bij het vuur gaan zitten, maar Arnoldus laat hem eerst zijn voeten wassen. ‘Je voeten zijn het allerbelangrijkste

[p. 28]

op zo'n lange tocht,’ zegt hij. ‘Als we in het zuiden komen, zijn er in elk gasthuis broeders die meteen na aankomst je voeten wassen, hier doen we het zelf. Laat me eens zien, hoe ben je de dag doorgekomen.’ De oude man bekijkt aandachtig de voeten van Albert. Hij knikt goedkeurend. ‘Niet slecht, je hebt stevige voeten, je kunt goed lopen. Toch zullen we je voetzolen wat steviger maken, het is nog een lange reis.’

Arnoldus maakt een mengsel van kaarsvet, olie en alcohol en smeert daarmee de voeten van zijn reisgezel in. Albert piept, op plekjes waar ze een beetje stuk zijn doet het pijn.

Arnoldus masseert zachtjes.

‘Eigenlijk heb je olijfolie nodig,’ zegt hij. ‘Die hebben we nu niet, hier gaat het ook wel mee. Doe je sokken maar weer aan. Nee, niet de sokken waar je al de hele dag op gelopen hebt, droge, die zitten in je tas.’

Na de voetverzorging en na het wassen mag Albert bij het vuur zijn kleren drogen. Hij wordt er lekker warm.

Het is vol in de baaierd, iedereen wil bij het vuur zitten. Albert kijkt eens rond. Het is net zo'n zaal als in Deventer, misschien iets kleiner.

Bij de voedseluitdeling staat Albert helemaal vooraan.

‘Je wordt al een handige pelgrim,’ lacht Arnoldus. ‘Een plaatsje bij het vuur en vooraan bij het eten.’

Albert zegt niets, Albert eet. Een flink stuk schapevlees op een dikke plak brood en een houten nap vol soep. Met zijn mes snijdt de jongen stukken vlees af en eet ze op. Als het vlees op is eet hij het brood op, dat doordrenkt is met het vleesnat, heerlijk. Rijke mensen geven het brood waarop hun vlees lag aan de armen. Albert is zelf zo'n arme, hij eet alles op.

Niemand gebruikt een bord, vorken kent men niet. Een mes, een lepel en een houten kom voor je soep, dat is alles.

Na het eten zoeken ze een plekje om te slapen. Er is een strozak waar de twee pelgrims samen op kunnen liggen; ze hebben twee dekens. Albert is doodmoe, hij gaat meteen liggen. Arnoldus dekt hem toe met een deken en legt de warme mantel er overheen. Het kan koud zijn in de nacht.

Albert is gelukkig, hij ligt goed, hij heeft gegeten en de warme

[p. 29]

mantel van Hiltje beschermt hem. Zijn reisgeld zit in zijn hemd geknoopt. Dat heeft Arnoldus hem geleerd. Je geld houd je altijd vlak bij je.

De volgende dag is het beter weer. Wel koud, maar droog. Ze steken de IJsel over bij het plaatsje Bronkhorst om op de hogere westoever naar Arnhem te lopen. Het tochtje met de veerboot is leuk, wat een breed water... Albert zou het liefst zo doorvaren naar Arnhem of nog verder.

De pelgrims moeten lopen, de hele dag, het is een lange tocht die dag, ze moeten lopen en bedelen. In alle dorpen waar ze doorkomen zingen ze hun liedje en houden hun hand op, de oude en de jonge pelgrim.

Albert merkt dat er veel mensen zijn die helemaal niet zo verlangend zijn om de pelgrims ‘om de liefde Gods’ geld of eten te geven. Sommigen sturen een waakhond op hen af, anderen schelden en schreeuwen. Arnoldus leert Albert hoe hij met zijn pelgrimsstaf kwaaie honden kan verjagen. Dat gaat heel goed. Het cadeau van broer Simon komt goed van pas.

Pas aan het eind van de ochtend krijgen ze iets te eten. Bij een klein boerderijtje mogen ze binnenkomen en wordt een hele maaltijd voor de pelgrims neergezet. Albert is verbaasd. Dit zijn arme mensen en die geven zoveel; een uur geleden werden ze weggejaagd bij rijke boeren.

Ze lopen over zandgrond, de rivier is ver weg. Arnoldus kent de weg, hij is als koopman hier vaak geweest. Albert stapt flink door, hij heeft een beetje last van zijn voeten, maar dat zal vanzelf wel overgaan.

Arnoldus leert hem Frans terwijl ze lopen, hij laat Albert hele zinnen nazeggen en wijst hem op de andere uitspraak, de andere klank en melodie van die vreemde taal. Het kost de jonge Fries moeite om de vloeiende lijn van het Frans te imiteren. Arnoldus laat hem liedjes zingen, dan gaat het beter. Albert wil heel graag Frans leren, hij doet enorm zijn best en hij vergeet de vermoeidheid van de reis.

Als afwisseling leert Arnoldus hem de namen van plaatsen die ze op de lange route naar Santiago de Compostella zullen bezoeken.

[p. 30]

Hij vertelt ook alles over het geld in de landen waar ze doorheen zullen reizen. Ze tellen het geld dat Albert van zijn vader meekreeg en Arnoldus laat zijn leerling ermee rekenen. Hoeveel kleine munten gaan er in een grote, wat is de waarde van het zilvergeld, wat kost een brood, hoeveel broden kun je kopen? Albert leert in een middag meer praktische dingen dan in het klooster in een jaar.

Hij kan ook nog wel iets vertellen wat Arnoldus niet weet. Hij laat zijn perkamentrollen zien en leest stukken voor uit het verhaal over de heilige Brandaan die zulke verre reizen maakte. Arnoldus merkt dat Albert het Franse stuk dat hij in het klooster overschreef, helemaal uit zijn hoofd kent. Ze vergelijken de Franse en de Nederlandse tekst en Arnoldus leert Albert nog een heleboel woorden die te maken hebben met de zee, met schepen en allerlei andere dingen die bij de Brandaantekst horen.

Het is een mooie dag. Ze hoeven niet zo ver om te lopen door overstroomde rivieren, het is droog en tegen de kou heeft Albert de mantel van Hiltje.

Maar het is al december, de dagen zijn kort. Ze komen die dag niet in Arnhem. Als het al bijna donker is kloppen de twee pelgrims aan bij een klooster. Ze krijgen er een plaats in het gastenverblijf en ze krijgen er eten.

Albert treft het niet, het is net een vastendag in het klooster, de monniken eten helemaal niet en voor de gasten is er alleen droog brood.

‘Voor de liefde Gods moet je heel wat doen,’ lacht Arnoldus. ‘Een pelgrimstocht is er om het lichaam te laten lijden, dan komt er ruimte voor betere gedachten.’

Albert kan er niet om lachen, zijn mooiste gedachte is de herinnering aan dat grote stuk schapevlees gisteren in Zutphen. De zorgvuldige voetverzorging neemt weer veel tijd en Albert moet zich ook goed wassen met koud water. ‘Een schoon lichaam is een gezond lichaam,’ zegt Arnoldus.

Albert doet zwijgend wat van hem gevraagd wordt. Bij hem thuis en in het klooster waren ze ook wel netjes, daar wasten ze zich vaak genoeg, maar zoals Arnoldus waren ze daar niet. De oude pelgrim vertelt over de badhuizen in Parijs, waar je stoombaden kunt nemen, warme en koude baden. Hij praat er over alsof het paradijzen

[p. 31]

zijn. Albert is niet echt geïnteresseerd. Hij heeft liever een goede maaltijd. Terwijl Arnoldus verder praat herhaalt Albert zachtjes zijn Franse woordjes. Dat vindt hij veel belangrijker dan alle badhuizen van de hele wereld. Hij is trouwens moe, hij slaapt in voor Arnoldus het laatste badhuis beschreven heeft.