De troubadour van Carcassonne

Arnoldus helpt

De volgende ochtend wordt Albert pas wakker als de trompetter vanaf de toren al driemaal geblazen heeft. Overal om hem heen in de baaierd van het gasthuis is men al opgestaan. Iedereen vouwt zijn deken op de strozak op en gaat naar een grote keuken waar brood uitgedeeld wordt. Albert doet dat ook. Hij loopt maar mee met de groep oude en jonge bedelaars, mannen en vrouwen.

Drie monniken delen het brood uit. Een neemt Albert apart. ‘Jij moet vandaag weer verder reizen,’ zegt hij.

Albert kijkt verbaasd. ‘Maar ik...’

‘Jij komt niet uit Deventer, je bent niet ziek, dus mag je maar één nacht op kosten van de stad blijven. Ik denk dat je trouwens wel een herberg kan betalen, jij hoeft helemaal niet hier te slapen.’

Albert begrijpt dat het verhaal over zijn geld al overal bekend is. ‘Ik wil eerst met Arnoldus praten,’ zegt hij. ‘Hij heeft mijn tas. Daarna ga ik wel weg.’

‘Dan ga je zeker naar je volgende klooster,’ zegt de monnik met een knipoog.

‘Ik heb niks met een klooster te maken,’ liegt Albert onhandig.

‘Je zong anders goed mee, gisteren bij de vesper, dat moet je ergens geleerd hebben.’

‘Ik kom niet uit een klooster,’ herhaalt Albert hardnekkig. ‘Dat kun je toch wel aan mijn haren zien.’ Hij schudt zijn mooie blonde haar. Dat is inderdaad een heel verschil: zijn haar is lang, bij de monnik is het kort geschoren in een tonsuur, een krans haar om het hoofd.

[p. 18]

‘Je zou kloosterleerling kunnen zijn,’ zegt de monnik. ‘Ik ben ook zo begonnen.’ Hij buigt zich vertrouwelijk naar de jongen over en fluistert: ‘Ik ben ook een keer weggelopen. Je kunt beter teruggaan, in de wereld is het gevaarlijk, in het klooster heb je het goed.’

Albert blijft ontkennen dat hij ooit in zijn leven iets met een klooster te maken gehad heeft. De monnik geeft hem zijn brood en laat hem doorlopen naar de ziekenzaal.

Arnoldus slaapt nog. Albert gaat bij het bed zitten en wacht rustig tot de zieke pelgrim wakker wordt. Hij eet van het brood en kijkt rond in de ziekenzaal. De meeste zieken slapen nog, ze hoeven hier zeker niet zo vroeg op te staan. Albert geeuwt. Hij breekt nog een stuk brood af en neemt een grote hap; lekker brood hebben ze hier in Deventer.

Dan doet Arnoldus zijn ogen open. Hij ziet Albert en is ineens helder wakker.

‘Zo, ben je daar alweer,’ zegt hij zacht.

‘Ik kom mijn tas halen, ik moet weer weg,’ zegt Albert met volle mond.

Arnoldus begrijpt hem niet. ‘Wat zeg je?’

Albert slikt het brood door en herhaalt dat hij weg moet.

‘Wil je helemaal alleen verder reizen?’ zegt de oude man.

‘Waarom niet, ik ben toch ook alleen gekomen. Geef me mijn tas maar, dan ga ik verder.’

‘Je bent wel erg jong om alleen te reizen. Hoe moet dat met het geld? Je kent de waarde van het geld niet eens en je kan toch niet zomaar doorgaan met het geld van je schipper.’

Albert haalt zijn schouders op. ‘Ik heb hard gewerkt, hij heeft me nog niets gegeven, ik mag best reisgeld hebben.’

‘Reisgeld, akkoord, maar dit is veel meer, dit is de hele opbrengst van twee maanden vissen.’

Albert zwijgt. Het kan hem eigenlijk niets schelen dat die stomme schipper zijn geld kwijt is, maar hij zegt het niet.

Arnoldus kijkt de jongen aan. ‘Waarom wil je naar Frankrijk?’

‘Daar is het altijd mooi weer en daar zijn alle mensen aardig voor elkaar,’ zegt Albert zacht en toonloos.

Arnoldus gaat rechtop zitten. Hij lacht. ‘Waar heb je die wijsheid vandaan? Heb je dat in je klooster in een boek gelezen?’

Albert schrikt, er is een ziekenbroeder in de buurt. Zou die monnik meeluisteren?

[p. 19]

‘Ik kom niet uit een klooster,’ zegt Albert bokkig.

Arnoldus lacht. ‘Je bent zeker weggelopen en toen kwam je bij de haringvissers. Je hoeft het niet te vertellen hoor, maar neem nu maar van mij aan dat je kloosteropvoeding heel duidelijk te zien is. Hebben ze dat hier nog niet door?’

Albert zucht, hij knikt. ‘Ik moet hier weg, geef me mijn tas maar.’

‘Je hebt me nog niet verteld hoe je erbij komt dat Frankrijk zo'n goed land zou zijn,’ houdt Arnoldus aan.

‘Dat zegt oom Wiebe,’ mompelt Albert met tegenzin.

‘Wie is oom Wiebe?’

‘De broer van mijn vader. Hij is koopman, ik wil ook koopman worden, maar ik moet het klooster in. Dat komt allemaal door die stomme engel.’

‘Nu begrijp ik het niet meer,’ zegt Arnoldus. ‘Wat heeft jouw oom Wiebe met een engel te maken, is hij dood?’

‘Nee, dat van die engel zit zo: toen ik geboren werd is mijn moeder overleden. Net voor ze doodging zag ze een engel en die zei dat ik een geleerd en heilig man zou worden en daarom stuurde mijn vader me naar dat klooster. Ik moest er Latijn leren, dat wil ik niet. Ik wil Frans leren en dat is me gelukt ook.’

‘Dat is niet mis,’ lacht Arnoldus, ‘een engel die je toekomst voorspelt en jezelf Frans leren. Misschien krijgt die engel toch nog gelijk en word je een geleerde.’

‘An me nooit-niet,’ bromt Albert. ‘Engelen kunnen beter blijven waar ze thuishoren. Ik wil naar Frankrijk, ik word koopman.’

Arnoldus schudt zijn hoofd. ‘Je kunt niet zomaar weggaan, dat is veel te gevaarlijk. Laten we samen reizen, ik kan je Frans leren.’

‘Kan dat?’ zegt Albert, blij verrast.

‘Natuurlijk kan dat, als jij een paar dagen geduld hebt kunnen we samen reizen. Ik leer je Frans en we hebben gezelschap aan elkaar. Maar één ding moet ik je wel al vertellen: in Frankrijk kan het ook regenen en er zijn heel onaardige Fransen hier en daar. Het is daar net als overal, je hebt goede en slechte mensen, dat merk je nog wel als we daar zijn.’

Albert lacht - naar Frankrijk, het zal dus toch lukken.

‘Wil je niet liever naar huis terug?’ probeert Arnoldus voorzichtig. Albert schudt heftig zijn blonde lokken, dat nooit.

‘Is er niemand die op je wacht daar? Je vader misschien?’

[p. 20]

‘Mijn vader heeft me naar dat klooster gestuurd en later naar zee, die geeft niets om me. Hiltje heeft altijd voor me gezorgd.’

Hij ziet de vragende blik van de pelgrim. ‘Hiltje is mijn oudste zuster, zij heeft na de dood van mijn moeder voor ons gezorgd. Ze is erg lief, maar ze kon me niet beschermen. Vader en mijn broer Simon hadden alles al beslist voor zij er iets aan kon veranderen. En dan heb je nog Jurgen, maar die is simpel. Die is net zo gek als de meesten hier in dit gasthuis.’

‘Ben jij de jongste thuis?’ vraagt Arnoldus.

Albert knikt. ‘De anderen zijn allemaal veel ouder. Hiltje is al 33 en Simon 31. Ik heb nog drie zusters die getrouwd zijn en dan Jurgen, die is 20, maar hij heeft het verstand van een kind van zes.’

‘Misschien droomde je moeder daarom wel van een geleerde zoon,’ zegt Arnoldus nadenkend.

Albert kijkt verbaasd. ‘Misschien wel,’ zegt hij. ‘Ik weet het niet, ik heb alleen nogal wat last gehad van die droom.’ Hij vertelt de oude pelgrim alles over zijn familie en zijn huis in Staveren, hoe hij in het klooster kwam en er vanaf zijn tiende jaar dag en nacht moest blijven.

‘Hoe oud ben je nu?’ vraagt Arnoldus.

‘Ik ben bijna twaalf, over drie maanden word ik twaalf.’

Arnoldus knikt. ‘Een mooie leeftijd, dan kun je nog een heleboel leren. Als je met mij naar Santiago geweest bent, ga je dan weer terug naar huis?’

‘Is het ver weg?’

‘Heel ver. Er zijn een heleboel heilige plaatsen in de wereld waar mensen heen gaan om er vergeving te vragen voor hun zonden, maar er zijn er drie waar je lang voor moet reizen. Dat zijn Jeruzalem, Rome en Santiago de Compostella. Hoe moeilijker en gevaarlijker de reis is, des te beter. Als je er veel moeite voor moet doen is de beloning groter.’

Dat lijkt Albert een eerlijke zaak. ‘Als we daar geweest zijn ga ik wel weer naar huis,’ zegt hij.

Arnoldus regelt met de ziekenbroeders dat Albert in het gasthuis kan blijven omdat ze bij elkaar horen. Er is een kamertje voor hem in het aangrenzende klooster. Het is net alsof hij terug is in Staveren. Iedereen merkt best dat hij in een klooster opgevoed is, maar ze plagen hem er niet meer mee.

[p. 21]

Albert zorgt voor de zieke en als die slaapt gaat hij in de stad wandelen. Daar is altijd wel wat te zien. Er zijn muzikanten, er is een processie en er is de drukte van de weekmarkt. Wat een mensen, zoveel zijn er in heel Staveren niet! Hij krijgt van Arnoldus steeds maar een heel klein beetje geld mee. Hij moet goed de waarde van verschillende munten leren en 's avonds moet hij vertellen wat hij met het geld gedaan heeft. Meestal geeft hij geld aan muzikanten en bedelaars.

‘Ik hoop dat jij net zulke gulle mensen tegen zult komen als je zelf eens moet bedelen,’ zegt Arnoldus.

‘Met het geven van aalmoezen verdien je de hemel,’ zegt Albert vroom.

Arnoldus lacht. ‘Je kloosteropvoeding is toch niet voor niets geweest. Ik zal nu maar proberen je voor de wereld op te voeden.’

Het gaat goed met de zieke. Op 1 november, Allerheiligen, lopen Albert en Arnoldus samen de stad in. Ze gaan naar een kerk en kijken rond in het centrum van Deventer waar Albert al goed de weg weet. De oude man en de jongen worden goede vrienden. Arnoldus geeft Albert elke dag les in Frans. Hij begint bij zinnen en woorden die je nodig hebt in de handel, daarna komen woorden om de weg te vragen.

Ook op 2 november lopen ze door de stad. Arnoldus stapt rustig voort, de klokken van de kerken luiden. ‘Wat ben je onrustig, jongen,’ zegt hij. ‘Is er iets?’

Albert mompelt verlegen: ‘Het is Allerzielen...’

‘En wat zou dat?’

‘Dan ga ik altijd... voor mijn moeder...’

‘Dat ik daar niet aan gedacht heb. Je wilt voor je moeder bidden.’ Albert knikt zwijgend.

Ze gaan de grote kerk van Deventer in en met zijn heldere stem zingt Albert het gregoriaans in duidelijk uitgesproken Latijn mee met de priester. Arnoldus luistert ontroerd en zingt hele stukken mee. Voor Albert is het alsof zijn moeder in de hemel hem hoort.