Tochtgenoten

Thuisreis van de tochtgenoten

Als Jacob en David niet een ervaring van maanden op zee hadden gehad, waren ze er bij het laatste deel van hun lange tocht van overtuigd geweest dat het hun laatste reis zou worden.

Het scheepje joeg voor de westerstorm over de Noordzee door de inktzwarte nacht. Jeremy Taylor was gewend alleen uit vissen te gaan en hij kon het zeilen wel alleen af; toch had hij wel gemak van een ervaren matroos zoals Arie. Jacob en David wilden wel helpen als dat nodig was, maar Jeremy moest hun eerst toeschreeuwen wat ze moesten doen, terwijl Arie al zag wat er moest gebeuren voor Jeremy iets zei.

De kleine vissersboot had het zwaar te verduren. Van golftop naar golfdal en dan weer hoog opgetild door een volgende reusachtige watermassa, buitelden schip en bemanning door de nacht. Een eindeloze nacht zonder maan of stenen. David en Jacob zaten weggedoken in de betrekkelijke beschutting van de boeg, Arie bleef meestentijds bij Jeremy Taylor. Uren en uren voeren ze zo voort, zonder enige voortgang te merken omdat duisternis, water en huilende wind overal op de Noordzee gelijk waren.

Taylor beduidde David en Jacob dat ze beter konden schuilen voor het overspattende boegwater onder het kleine roeibootje dat bij de mast lag. Ze kropen eronder en wachtten daar de ochtend af.

De dageraad bracht afnemende wind. De zee bleef wild, maar de storm was duidelijk over het hoogtepunt heen. Jacob en David kwamen onder het roeibootje vandaan en gingen water hozen.

Aan de oostelijke horizon tekende zich heel aarzelend de naderende dag af. Vaag en grijs werd de Hollandse kust zichtbaar achter de grijze, deinende golvenmassa's.

Hoewel ze met een flink vaartje over het water stoven, leek de kust nauwelijks dichterbij te komen. Urenlang bleef de horizon gemarkeerd door dezelfde lage duinenrijen. Tot de scherpe ogen van Taylor het torentje van Ter Heide opmerkten tussen de duinen. Hij hield die richting aan.

Het was al helder dag, met een frisse schoongeveegde lucht en een stijve westerbries, toen ze zo dicht onder de kust kwamen, dat Jeremy opdracht gaf de

[p. 183]

kleine roeiboot over boord te zetten. Veel tijd voor een uitgebreid afscheid was er niet. Eer ze konden bedenken dat het toch wel erg griezelig was in dat minimale roeibootje, zaten David en Jacob er al in. Arie nam de riemen en roeide naar de reddende kust. De visser laveerde zo snel mogelijk terug tegen de wind in. Weg van de dreigende kust.

In de branding had Arie de grootste moeite het bootje recht te houden. Hij moest het alleen doen. Voor twee roeiers was er geen plaats en er zou te snel een fataal misverstand kunnen ontstaan. Ze kwamen erdoor, maar op het moment dat ze op het strand schuurden, was het bootje al halfvol water. De laatste meters waadden ze naar de wal. De boot lieten ze liggen. Ze konden er niets meer mee doen. Davids vader had de overtocht en de roeiboot betaald en het doel was bereikt.

Kleumerig stonden ze op het strand. Te koud om blij te zijn over hun behouden aankomst. Arie begreep dat ze zo niet konden blijven staan. ‘Kom mee, rennen,’ zei hij. Het was de enige manier om een beetje warm te worden. Achter elkaar renden ze over het verlaten strand naar de duinen, stijf en stram. Ze strompelden het eerste duin op en lieten zich naar beneden rollen in het rulle zand van de duinpan daarachter. Uit de wind was het er lekker warm. Het septemberzonnetje stoofde in dit beschermde plekje en Arie zag het grote voordeel hiervan. Ze waren alle drie drijfnat en vies. Het zand plakte aan de natte kleding. Doodmoe bleven ze liggen in de koesterende warmte van de zon. Als er geen bewolking kwam, konden ze nog uren van de najaarswarmte profiteren. ‘Alles uittrekken,’ zei Arie en gaf zelf het voorbeeld. Even later lagen overal verspreid natte kleren te drogen en daartussen Arie, Jacob en David. De zonnewarmte dreef de kou uit hun botten en het enige wat ze nu nog nodig hadden, was een stevig maal.

Urenlang koesterden ze zich in de zonnewarmte. Toen waren ook hun kleren grotendeels droog. ‘De rest droogt wel onder het lopen,’ zei Arie.

Ze liepen verder door de duinen en bereikten het vissersdorpje Ter Heide. Ze trokken nogal wat bekijks, waar ze niet op gesteld waren. In het kleine plaatsje was elke vreemdeling voor de bevolking een verdachte figuur en de jongens merkten dat drie haveloze onbekenden zoals zij zeker niet welkom waren. Langs een duinweg bereikten ze Monster. Tegen de binnenste duinenrij aangebouwd lag het hele dorp rond een enorme kerk geproepeerd. Een van die huizen was een ruime herberg.

Arie keek Jacob en David eens aan. Het was te laat om nog door te lopen naar Rotterdam. Ze hadden alle drie honger en dorst, ze waren moe. Hij had in een waterdicht zakje dat om zijn hals hing voldoende geld. ‘Zullen we hier blijven?’ stelde hij voor. ‘Ik heb geld genoeg,’ voegde hij eraan toe.

De lange wandeling naar Rotterdam lokte Jacob en David nog niet, zodat ze het

[p. 184]

graag met Arie eens waren.

De waard keek eerst wel bedenkelijk toen ze om onderdak vroegen, maar zijn gezicht klaarde op nadat Arie hem het geld toonde. Het bleek zelfs mogelijk na niet al te lang wachten een flinke maaltijd op tafel te krijgen. Daar knapten ze van op. De waard kwam er gezellig bij zitten.

‘Waar komen jullie eigenlijk vandaan?’ informeerde hij voorzichtig.

‘Uit Engeland,’ zei Arie met volle mond.

De waard scheen erg verbaasd.

‘Eigenlijk komen we uit Bergen in Noorwegen,’ trachtte Jacob te verduidelijken, ‘maar de Engelsen veroverden ons schip en zodoende.’

De waard keek verbaasd van de een naar de ander, het was duidelijk dat hij er niets van begreep.

‘Het is heel eenvoudig,’ zei David. ‘Ik was op weg naar Rotterdam, maar door omstandigheden moest ik eerst naar Bergen. Zij kwamen uit Indië en Afrika ook naar Bergen en daar ontmoetten wij elkaar.’

De waard schudde het hoofd. ‘Daar begrijp ik niets van,’ zei hij. ‘Wie komt er nu uit Indië?’

‘Ik,’ zei Arie, ‘ik was op de retourvloot met mijn broer, maar...’

‘Op de retourvloot!’ riep de waard uit. ‘Hebben jullie dan in Bergen tegen de Engelsen gevochten?’

Jacob en Arie knikten heftig, ze hadden hun mond te vol om iets te zeggen.

David keek zo neutraal mogelijk. Het leek hem niet het meest geschikte moment om te vertellen dat hij in Bergen aan de Engelse kant stond.

De waard wachtte geen verder antwoord af. Hij sprong op en rende weg, roepend: ‘Dan heb ik een verrassing voor jullie!’

Even later kwam hij buiten adem terug, driftig wenkend naar een man die met de bedaarde pas van een varensgast naderde.

Nu was het Arie die verbaasd opsprong. ‘Willem!’ riep hij uit. Hij holde naar buiten en stond daar oog in oog met Willem van Lent die ook niet meer wist hoe hij het had. Ze klopten elkaar op de schouders en lachten door hun tranen heen. ‘Kom mee naar binnen,’ zei Arie.

De waard zette gul voor ieder een groot glas wijn op tafel en er werd gedronken op de ontmoeting.

De jongens vertelden, elkaar aanvullend en in de rede vallend, het verwarde verhaal van hun avonturen na het vertrek uit Bergen. Langzamerhand werd het de waard en Willem van Lent duidelijk wat er allemaal gebeurd was. Willem verhaalde ook hoe het met de rest van de retourvloot gegaan was.

‘Met de Rijzende Zon kwamen we op 20 september voor fort Kronenburg in de Sont,’ zei hij. ‘Vandaar zijn we door een groot eskader naar Holland gebracht. Enkele schepen schijnen nog onderweg te zijn en er zijn er ook een paar uitgeweken naar Duitsland waar ze de lading gelost hebben in kleinere schepen

[p. 185]

om zo de kostbare vracht in Amsterdam te krijgen. Toen wij bij Terschelling aankwamen, was de lading van de Brederode en de Walcheren al bijna helemaal op kleinere schepen naar Amsterdam gebracht. Ik heb me zo vlug mogelijk afgemeld en mijn geld ontvangen. Het was gezellig druk in Amsterdam. De mensen zeiden dat we met de retourvloot weer wat leven in de brouwerij hadden gebracht en overal was je welkom als je wat te verteren had. Maar ik ben wijzer geweest dit keer. Van een oudoom heb ik een stukje grond geërfd hier in Monster en ik heb besloten mijn anker hier voorgoed uit te gooien. Ik vaar niet meer.’

Daar stonden ze wel even van te kijken: Willem van Lent die boer werd!

Willem lachte er zelf om. ‘Zo zie je maar, hoe ouder hoe gekker,’ zei hij. ‘Kom

[p. 186]

maar eens mee, het is hier vlakbij.’

Ze verlieten de herberg waar op de tafel hoofdzakelijk lege schalen achterbleven en gingen met Willem naar zijn nieuwe bezit. Het was een klein, vervallen boerderijtje aan de rand van het dorp met wat weiland en een paar akkers. ‘Dat huis knap ik eerst op,’ zei Willem, ‘dan komen er koeien in het land, nu is het maar een verlaten boel.’

‘Dat gaat veel geld kosten, Willem,’ zei Arie.

‘Geld genoeg na deze reis,’ pochte Willem. ‘Ga maar vlug naar Amsterdam, daar ligt jouw gage ook klaar, het zal je meevallen.’

Er was nog heel wat te bekijken en te bepraten, maar Jacob en David kregen steeds meer slaap. Het was eigenlijk nog veel te vroeg om te gaan slapen, maar ze konden hun ogen niet meer openhouden. Ze gingen terug naar de herberg waar de waard drie bedden had laten klaarmaken en eer de zon onder was, sliepen ze al, voor het eerst sinds maanden op een bed.

Arie dronk bij Willem nog een pintje bier, hij liep het dorp nog eens rond en daarna had hij het ook wel bekeken voor die dag.

De laatste stralen van de zon schenen door de kleine ruitjes in de kamer waar de tochtgenoten de laatste nacht van hun lange reis in diepe rust doorbrachten.

De volgende dag gingen ze eerst naar Willem van Lent en met de belofte spoedig terug te komen, vertrokken ze naar Rotterdam.

Nu voelden ze zich echt vrij. De mensen waren vriendelijk, de zon scheen en de oorlog was ver weg.

Laat in de middag kwamen ze Rotterdam binnen door de Delftse poort.

Arie en Jacob leidden David rechtstreeks naar het huis waar Furly gewoond had. Daar hoorden ze echter dat hij verhuisd was en door de Oostpoort verlieten ze Rotterdam weer. Het nieuwe huis van Benjamin Furly was niet moeilijk te vinden.

De eerste die hen opmerkte, was Dorothy. ‘Daar is David!’ riep ze uit.

Benjamin kwam uit zijn werkkamer en er volgde een hartelijke begroeting. Dorothy zorgde dat er in het ruime, gastvrije huis kamers voor de reiziges werden klaargemaakt. Nog voor de avond zaten ze alle drie in onwennig nieuwe, schone kleren, aan tafel.

‘Jullie komen mooi op tijd,’ lachte Benjamin. ‘Ik had net voor de oorlog uitbrak een grote partij kleding gekocht voor Engeland en die heb ik nog steeds niet kunnen versturen.’

‘Die ellendige oorlog,’ zuchtte Dorothy, ‘waar is het allemaal goed voor.’

‘Deze oorlog maakte vijanden tot vrienden en vrienden tot reisgenoten,’ zei David lachend.

Benjamin Furly knikte. ‘Zo is het, David. Aan het begin van dit jaar zag ik op een koude winteravond een heldere komeet.’

[p. 187]

‘Ik ook,’ riep Arie uit, ‘maar bij mij was het bloedheet.’

Ze lachten om die uitroep, alleen Furly glimlachte wat gedwongen, hij was net begonnen aan wat een mooie toespraak moest worden en hij wilde niet in de rede gevallen worden. Benjamin kuchte en vervolgde: ‘Toen ik dit onheilspellende teken aan de hemel zag, werd het mij bang te moede. Ik vreesde rampen en tegenslagen. Die zijn ons dan ook niet bespaard gebleven. Er is een verschrikkelijke oorlog uitgebroken, waarvan we het eind nog niet zien, er is verslagenheid en armoede in het hele land.’

Arie's aandacht dwaalde af. Door het hoge venster keek hij uit op de brede rivier, waar langzaam twee binnenschepen dromerig en onwezenlijk voorbijgleden in het laatste licht van de gouden herfstdag. Een lichte nevel kwam over het water.

Ver weg klonk Furly's stem: ‘Ondanks de oorlog is mijn lieve vrouw Dorothy hierheen gekomen, gevaren trotserend. David heeft de veilige haven bereikt via een grote omweg en na tal van ervaringen die hij zijn leven lang niet zal vergeten.’ David knikte. ‘Jacob heeft de reis gemaakt vanuit het verre Afrika en hij was geruime tijd de tochtgenoot van zijn broer. Tochtgenoten waren we allemaal, tochtgenoten op onze reis door de tijd met zijn wisselvalligheden en tegenslagen, tochtgenoten door de wereld op weg naar dezelfde haven, de veilige haven. Hier kunnen we voor anker gaan en in rust en veiligheid onze dagen doorbrengen. Ik neem aan dat jullie hier blijven wonen?’

‘Ik ben gekomen om het vak te leren,’ zei David, ‘ik heb voorlopig genoeg gezien van de zee.’

‘Meester Schouten zei dat ik wel chirurgijn kan worden,’ zei Jacob aarzelend. ‘Misschien kan ik in Rotterdam bij iemand in de leer gaan.’

‘Daar vinden we wel een plaatsje voor je,’ zei Benjamin opgewekt. ‘En Arie?’ vroeg Furly.

Arie schrok op uit zijn gepeins. Hij had maar half gehoord wat er gezegd werd. ‘Wat ga jij doen, Arie?’ vroeg Benjamin nogmaals.

‘Ik? Eh, ik ga eerst mijn geld halen in Amsterdam en dan vind ik wel weer een schuit of zo.’ Hij snapte niet direct waarom de anderen lachten.

Ook Benjamin Furly lachte, hij hief het glas en zei: ‘Ik drink op de behouden thuiskomst van de tochtgenoten, op de toekomst van allen en ik wens Arie een behouden vaart.’

Over de rand van zijn glas keek Arie naar Benjamin Furly en voor het eerst in al die jaren zag hij dat Benjamin best een aardige vent was. Spontaan hief hij ook het glas en riep uit: ‘En ik drink op oom Furly, de behouden haven!’