Tochtgenoten

De reddende ring

De volgende ochtend werden de vluchtelingen uit de hut gehaald. Het vuur brandde kleiner dan 's nachts. Een spichtig kereltje, dat met zijn kleine spitse hoofd een vogeltje leek, was bezig in een zwarte ketel iets te koken. Behalve hun bewakers en ‘het vogeltje’ zagen David en zijn vrienden niemand. Waar de mannen gebleven waren, wisten ze niet, wat ze die nacht gedaan hadden, wisten ze evenmin. Ondanks de onzekerheid van hun lot hadden de jongens vast geslapen. Jacob had er eerst zelfs moeite mee om zich te herinneren hoe ze hier kwamen en wat er gebeurd was. Ze stonden tussen de hut en het vuur en ze wachtten maar af.

Onverwacht klonk er een stem achter hen: ‘Breng de gevangenen hier.’

De bewakers duwden de jongens zwijgend door struikgewas naar een plek die vanaf het vuur niet te zien was. Er waren daar meer hutten en tussen die hutten zat de man Jerry op een lage, aarden wal. Het walletje was in cirkelvorm aangelegd en diende kennelijk als bank. Jerry wees naar de plaatsen tegenover zich en zei: ‘Ga zitten en vertel wat je gedaan hebt.’

Stijf en moeilijk tilden Jacob en Arie tegelijk hun geketende been over de wal. Jerry grijnsde. ‘Dat valt niet mee, hè?’ zei hij.

Arie en Jacob begrepen maar de helft van alles wat hij zei en ze zaten hem tamelijk dom aan te kijken. Gelukkig begon de ondervraging bij David. Hij vertelde hoe ze heetten, dat hij in Colchester woonde, dat Arie en Jacob ontsnapte krijgsgevangenen waren en dat ze op weg waren naar de smid in Coggeshall om de ketenen los te laten maken.

Jerry luisterde, het verhaal scheen hem te amuseren. Aan het eind zei hij: ‘Als dit de waarheid is, hebben wij pech gehad en dan mogen jullie van geluk spreken. Wij zijn zelf vluchtelingen voor de oorlog. Wij leven van de kleinigheden die reizigers ons willen afstaan op hun tocht door dit bos en verder doen we niemand kwaad, al zeggen onvriendelijke figuren dat wij struikrovers zijn.’ Hij zweeg om het effect van zijn woorden af te lezen op de gezichten van de jongens. ‘Wij werkten altijd in de bossen tussen Harwich en Colchester,’ vervolgde hij, ‘maar het is daar zelfs voor ons niet meer veilig. We hebben al veel te veel van onze mensen naar de vloot zien verdwijnen. Niemand schijnt

[p. 173]

het te waarderen dat wij ons eenvoudige ambacht uitoefenen.’

De hoofdman van de struikrovers scheen in een opperbeste stemming te zijn. Hij praatte en praatte, meer voor zichzelf dan voor zijn gevangenen, die hij nu steeds vaker als zijn ‘gasten’ aanduidde. Terwijl Jerry uitweidde over de moeiten en gevaren van het leven in de bossen, liet hij ‘het vogeltje’ eten brengen. De jongens kregen een soort soep met een homp brood.

De andere bendeleden kwamen ook te voorschijn. Slobberend en smakkend zat iedereen te eten. Over hun kom loerden sommigen naar de jongens.

‘Is er nog iets aan ze te verdienen, Jerry?’ vroeg een van de kerels.

‘Dat moeten jullie vanochtend maar eens uitzoeken,’ zei de hoofdman. ‘Als het waar is zoals ze zeggen dat ze weggelopen zijn van de vloot, dan is daar in Colchester wel iets over bekend. Die twee daar zijn Hollanders, gevluchte krijgsgevangenen.’

Een morsige figuur zei: ‘Dat kunnen we toch gauw genoeg uitvinden of het Hollanders zijn!’

Jerry grijnsde. ‘Neem de proef, dan weet je het.’

Zonder aarzelen wierp de man een stuk steen in de kom van Arie.

Arie had niet geluisterd naar wat er gezegd werd omdat hij er toch niet veel van verstond. Hij was juist vol aandacht aan het eten. Hij schrok van de steen, schoot overeind en wat hij in zijn eerste opwelling naar de steenwerper riep, hoorde tot de duidelijkste Hollandse scheepstaal.

De struikrover lachte luid. ‘Zie je wel dat hij een Hollander is,’ lachte Jerry, ‘hij vloekt als de duivel.’

Arie was even onthutst door de algemene vrolijkheid. Hij raapte het stuk brood op dat hem uit de hand gevallen was en at verder.

‘Hé Sparrow!’ schreeuwde Jerry, ‘luister vandaag op de markt in Colchester of er iets verteld wordt over een ontsnapping.’

Het ‘vogeltje’ boog overdreven beleefd en kraaide: ‘Zeker, mijnheer Law, tot uw dienst, mijnheer Law.’

‘Law?’ dacht David, ‘Jerry Law?’ Ineens wist hij weer waar hij die naam gehoord had. Hij riep luid het eerste wat hem te binnen schoot en hij was verbaasd over zijn eigen vrijmoedigheid. ‘Ik ben een vriend van Charlie Watkins,’ schreeuwde David. ‘De dag voor zijn dood heeft hij me gezegd dat Jerry Law me zou helpen als dat nodig was.’

Op de naam Charlie Watkins was iedereen stil geworden. Jerry keek ineens heel ernstig. ‘Is Charlie dood?’ vroeg hij.

‘Ja,’ antwoordde David en zijn stem trilde omdat hij niet wist hoe de struikrovers zouden reageren. Misschien werden ze wel woedend. Jacob en Arie begrepen niet waarom het ineens zo stil was, ze voelden de dreiging van dat moment. Haastig, struikelend over de woorden begon David te vertellen. ‘Ik was met Charlie op de Guinea,’ zei hij. ‘In de slag bij Bergen is hij gedood.’ Hij ver-

[p. 174]

telde hoe Charlie het einde van zijn leven voorvoeld had, hoe hij omkwam en hij besloot met te zeggen: ‘Dit moest ik aan Jerry Law laten zien als ik hulp nodig had.’ David haalde de ring van Charlie onder zijn kleding vandaan en gaf die aan Jerry.

De ring werd aandachtig bekeken en ging van hand tot hand. ‘Het is de ring van Charlie,’ zeiden de mannen tegen elkaar.

Jerry Law stond op. ‘Maak hun boeien los,’ zei hij. Hij wenkte een van de mannen. ‘Neem die twee mee, smid,’ zei hij, ‘en haal de ketting van hun benen af. Sparrow, stook het vuur op. Fletcher, sleep het aambeeld bij het vuur, dan kan er gewerkt worden.’

Arie en Jacob volgden de drie mannen. David had geen gelegenheid alles uit te leggen en de twee broers hadden van de snelle gesprekken slechts stukken begrepen. Op het moment dat ze de kring verlieten, wisten ze niet of het om hun bevrijding of om hun terechtstelling ging. Hun onzekerheid duurde niet lang. Weldra weerklonken luide slagen door het bos en binnen een kwartier had de man die ‘smid’ genoemd werd, hun boeien verbroken.

Intussen dacht Jerry Law na. Hij gaf David de ring terug en zei: ‘We zullen jullie zeker helpen, dat is het laatste wat we voor onze goede vriend Charlie kunnen doen, maar voorlopig is de beste hulp die we je kunnen bieden niet veel meer dan je hier houden.’

David keek geschrokken.

‘Je mag wel weg,’ zei Law, ‘maar ik zou het je niet aanraden. Je kunt er zeker van zijn dat er een prijs op je hoofd is gezet. Iedereen is arm in deze streek en als iemand een paar pond kan verdienen door jou en je vrienden aan de galg te brengen, zal hij het zeker niet laten. Hier ben je min of meer veilig. Als ze je hier vinden, hangen we allemaal, want we zijn allemaal vogelvrij.’ Grijnzend voegde hij eraan toe: ‘Het is in ieder geval gezelliger om met zijn twaalven of dertienen aan een paar stevige bomen te bengelen dan alleen.’

Onwillekeurig voelde David aan zijn hals. De strop waar Charlie voor gewaarschuwd had, was dichterbij dan hij ooit gedacht had.

‘Maak je maar niet ongerust,’ zei Jerry, ‘hier vinden ze je zo vlug niet. We zullen een mannetje naar Colchester sturen. Hij moet uitzoeken of je ouders iets voor jullie kunnen doen en daarna zien we wel verder.’

De hoofdman riep Sparrow en zei: ‘Vraag in Colchester naar Simmons, vertel dat zijn zoon veilig is, maar laat niet blijken waar hij is. Kom voor de avond terug en pas op dat je niet gepakt wordt.’

‘Ik maak me onzichtbaar,’ zei het vogeltje met een brede grijns.

Jacob en Arie kwamen terug, nog wat onwennig lopend, maar duidelijk opgelucht. Jerry liet de drie jongens alleen. David legde uit wat er allemaal besproken was.

Zo begon hun eerste dag in de ‘vogelvrijheid’ van het bos bij Little Tay.

[p. 175]

In het huis van de familie Simmons keek men de hele dag uit naar David. Zou hij niet op bezoek kunnen komen zoals gisteren, al was het maar voor enkele minuten? Van de ontsnapping was nog niets bekend, maar Margy Simmons was ongerust. David zou toch vast wel gekomen zijn. Hij had toch niets doms gedaan?

Davids moeder liep vaak naar het raam die ochtend en telkens hoopte ze haar zoon te zien. Het was druk in de Hoogstraat. Van alle kanten kwamen mensen van het platteland naar Colchester op marktdag. Een boer dreef drie ossen door de menigte, van de andere kant probeerde men een kudde schapen naar de markt te brengen. De brede straat krioelde van mensen en dieren, kopers, verkopers en koopwaar. Toch leek het verderop bij een straathoek nog drukker dan normaal. Het leek wel of de mensen iets lazen, een papier op de muur. Margy hield het in huis niet meer uit. Ze liep de straat op om uit te vinden wat er te lezen was.

Terwijl ze met haastige passen haar huis verliet en zich een weg baande door de menigte, zag ze niet dat een onopvallend, klein mannetje met een vogelkopje haar volgde. Bij het aanplakbiljet gekomen had ze zo haar aandacht bij het lezen, dat ze niet opmerkte dat het mannetje naast haar kwam staan.

Davids moeder las op de bekendmaking dat twee Hollandse krijgsgevangenen ontsnapt waren met hulp van een Engelse marinier. Margy had moeite om zich goed te houden toen ze las: ‘De marinier David Simmons moet voor de krijgsraad geleid worden om zijn gerechte straf te krijgen. Degene die de vluchtelingen uitlevert, kan een beloning krijgen van vijf pond.’

‘Niet zo mooi, mevrouw Simmons,’ klonk een hoge piepstem naast Davids moeder.

Ze schrok, keek naast zich en zag Sparrow, de kleine bedelaar. ‘Nee, nee,’ mompelde Margy haastig en ze maakte zich uit de voeten. Haar hoofd bonsde. Hij had het toch gedaan! Vijf pond beloning! ‘Die smerige Hollanders,’ dacht ze met fel oplaaiende haat, ‘waarom laten ze mijn jongen niet met rust!’ Sparrow was nog eerder bij de deur dan Margy. Onverwacht dook hij weer voor haar op. ‘Ik heb nieuws over uw zoon,’ zei hij zachtjes, ‘nieuws, goed nieuws.’

Margy wist niet wat ze van dat gekke kereltje moest denken. ‘Wat weet je?’ vroeg ze bits. Ze was bang van die bedelaar. Wat wilde hij?

‘Goed nieuws voor goed geld,’ fluisterde Sparrow.

Margy aarzelde. ‘Laat mij binnen, u zult er geen spijt van hebben,’ zei Sparrow. Davids moeder opende de voordeur en Sparrow glipte naar binnen.

In de brede gang riep Margy luid om haar man. ‘Henry, Henry, waar zit je?!’ Haar stem klonk schel door het huis. Henry Simmons kwam van boven.

‘Hij hier zegt dat hij nieuws heeft over David,’ zei Margy.

‘Over David? Wat kan hij ons over David vertellen. De jongen is gisteren nog

[p. 176]

hier geweest?’

‘Gister is vandaag niet,’ snauwde Margy. ‘Die ellendige Hollanders hebben David zo gek gekregen dat hij ze liet ontsnappen. David wordt gezocht, Henry. Ze hebben een prijs op zijn hoofd gezet!’ Margy slingerde haar man de woorden in het gezicht, ze was bleek, haar stem sloeg over van de zenuwen. Davids vader was gelukkig niet zo vlug van streek. Hij wilde niet dat het huispersoneel alles zou verstaan; daarom loodste hij zijn vrouw en de bedelaar Sparrow de kamer in.

‘Hoe weet je dat ze David zoeken?’ vroeg hij.

‘Het is overal aangeplakt,’ huilde Margy, ‘vijf pond beloning geven ze.’

Henry Simmons knikte. Dus toch, David had het gewaagd, maar wat nu? ‘Wat voor nieuws heb je?’ vroeg hij aan Sparrow.

‘Goed nieuws,’ kraaide de bedelaar, ‘goed nieuws, mijnheer. Uw zoon is in veiligheid, er zal hem niets gebeuren.’

‘En de Hollanders?’ vroeg Davids vader.

‘Wat kunnen ons die Hollanders schelen, Henry,’ barstte Margy los, ‘laat die ellendige buitenlanders hun eigen boontjes doppen.’

‘We zijn zelf Hollanders, Margy,’ zei Henry zachtjes.

Margy snoof verachtelijk. ‘Dat is lang geleden,’ zei ze en zich tot Sparrow wendend vervolgde ze: ‘Waar is mijn zoon, waar is hij?’

‘Op een veilige plaats, mèt zijn Hollandse vrienden,’ zei Sparrow.

‘Breng me naar die plaats,’ zei Henry Simmons en hij hield een goudstuk in de uitgestrekte hand.

De bedelaar keek begerig naar het goud, aarzelde, maar zei: ‘Ik kan u zijn schuilplaats niet wijzen, dat zou te gevaarlijk zijn voor mijn vrienden.’

Davids vader bedwong zich om niet kwaad te worden. Hij voelde dat dit miezerige kereltje de waarheid sprak als hij zei dat David veilig was. Maar hij was er zich ook heel goed van bewust dat die bedelaar niet zonder een vooropgezet plan hier kwam. De zogenaamde vrienden hadden dit mannetje er op uitgestuurd om uit te vinden wat het voordeligste was: de beloning of de losprijs die de familie wilde betalen. Henry Simmons besloot heel voorzichtig te zijn. ‘Breng mij voor de avond het bewijs dat mijn zoon in leven is en dit goudstuk zal je beloning zijn,’ zei hij. ‘Als ik zeker weet dat je niet liegt, kunnen we verder praten.’

Sparrow hield het goudstuk in de gaten. ‘Het kan zijn dat ik een of twee vrienden moet overtuigen dat het niet te gevaarlijk is hier met een brief te komen,’ zei hij sluw. ‘Overtuigen is moeilijk,’ voegde hij eraan toe met een duidelijk gebaar van duim en wijsvinger.

Henry Simmons wierp de bedelaar het goudstuk toe dat Sparrow behendig ving. ‘Voor de avond een brief,’ zei hij koel, ‘anders hebben wij niets meer te bespreken.’

[p. 177]

De bedelaar vertrok en verliet zo snel mogelijk de stad om voor de avond terug te kunnen zijn.

In het huis aan de Hoogstraat begonnen spannende uren. Nog voor het middaguur besprak Henry Simmons de zaak met zijn buurman John Furly. John Furly luisterde aandachtig, toen zei hij: ‘Als dat kereltje de waarheid sprak, komt hij terug met een brief. Je kent het handschrift van je zoon goed genoeg om te kunnen zien of ze geknoeid hebben. Als je de brief hebt, betekent dat in ieder geval dat David in leven is. Dan moeten we hem zo vlug mogelijk uit handen van die bedelaar en zijn trawanten krijgen en het beste is als hij het land uit vlucht.’

Davids vader zuchtte. ‘Hoe krijgen we dàt voor elkaar!’ zei hij.

‘Daar weet ik wel wat op,’ zei Furly opgewekt. ‘In Peldon woont Jeremy Taylor, een visser die ik goed ken. Hij kan je zoon met die vluchtelingen overvaren en afzetten op de Hollandse kust, daar zijn ze veilig.’

Simmons wist zo gauw niet wat hij daarop zeggen moest.

Furly liet hem niet veel bedenktijd. ‘Als alles goed is met je zoon en die Hollanders, is dit de enige manier,’ zei hij. ‘De overtocht brengt gevaren met zich mee, maar het is veel gevaarlijker voor die jongens om in Engeland te blijven en hoe eerder je ze uit handen van die bende of van die bedelaar hebt, des te goedkoper het waarschijnlijk voor je is.’

Samen stelden de twee mannen een brief op en toen die klaar was, konden ze weinig anders doen dan wachten, wachten op de avond, wachten op een teken van leven...