Tochtgenoten

[p. 167]

Vlucht naar gevangenschap

David sliep uren achtereen. Toen hij wakker werd, was hij meteen ook helder wakker. Hij wist precies wat hem te doen stond en hij achtte zich in staat zijn plan stap voor stap uit te voeren. Dit gaf hem een gevoel van vrijheid en macht zoals hij nog nooit gekend had. Hij was er zich van bewust sterker en zelfstandiger te zijn dan hij ooit in zijn leven was geweest. Eigenlijk had hij altijd afgewacht wat er over hem beslist werd, hij had er zich steeds in geschikt afhankelijk te zijn van anderen. Voor het eerst in zijn leven nam hij zijn levenslot in eigen hand. Hij zag heel duidelijk dat er nog maar twee mogelijkheden waren: vrijheid of de galg. Weer verbaasde hij zich dat hij dit heel rustig kon denken zonder te vrezen voor de dood die hem wachtte als alles mislukte. Brutaal eiste hij bij het eten uitdelen 's middags de beste stukken en tot zijn stomme verbazing kreeg hij nog zijn zin ook. Het lukte hem maar nauwelijks om een gezicht te trekken alsof het heel gewoon was. Hij merkte dat het een voordeel was dat bijna niemand hem kende. Het bewakingsdetachement was gevormd uit matrozen met wie hij op het schip nooit te maken had. Sommigen kenden hem van gezicht, anderen hadden hem nooit opgemerkt. Zijn speciale functie als tolk gaf hem een zeker gezag.

David genoot zo van zijn eigen zelfverzekerdheid, dat hij bijna vergat dat het ontsnappingsplan er in de eerste plaats was voor Jacob en Arie. Hij was meer vervuld van de details van zijn plan dan van zorg om de twee Hollandse gevangenen.

Het weinige werk dat er in het kasteel te doen was, werd gedaan door de soldaten die de vaste bewaking vormden. Ze waren meest oudgedienden die graag bij elkaar zaten om sterke verhalen te vertellen. David hielp 's middags een beetje bij het werk en hij luisterde naar de vele bijzonderheden over avonturen en heldendaden en zo werd hij populair bij de soldaten. Dit was ook zijn bedoeling. De ervaring dat mensen precies reageerden zoals hij wilde, was nieuw voor hem. Hij genoot van het tintelende gevoel van macht.

David hoorde dat aan het eind van de middag twee mannen brood uit de stad moesten halen. Hij bood aan om daarbij te helpen. Soldaat John Owens haalde de grote manden al op uit de keuken. John Owens was een bijzonder lelijk klein mannetje met weinig verstand. David had geluk. Soldaat Owens vond hem een aardige, betrouwbare jongen. David had eerder op de middag met grote belangstelling geluisterd naar de verhalen die Owens vertelde.

Zuchtend kwam de dikke Owens uit de keuken. ‘Ze zijn nu al loodzwaar, kun je nagaan wat dat weegt als die manden vol zijn,’ hijgde hij.

David keek bedenkelijk. ‘Je hebt gelijk, John,’ zei hij. ‘Eigenlijk zijn we gek als we die dingen zelf sjouwen, daar kunnen we net zo goed een paar anderen

[p. 168]

voor zoeken.’

Soldaat Owens lachte schamper. ‘Wie is er zo gek,’ zei hij.

‘We hoeven geen gek te hebben,’ zei David, ‘we nemen gewoon een paar Hollanders.’

Owens lachte dom. ‘Dat is een goeie,’ zei hij, ‘als je geen gek hebt, neem je een Hollander.’ Maar midden in een lach verstrakte zijn gezicht. ‘Je bedoelt toch niet de gevangenen?’ zei hij.

‘Natuurlijk bedoel ik die,’ zei David. ‘We lijken toch wel gek als we zelf gaan sjouwen!’

John Owens was nu heel ernstig. ‘Weet je wat er gebeurt als ze ontsnappen?’ vroeg hij.

‘Ze ontsnappen niet,’ zei David. ‘We zeggen ze heel duidelijk dat ze een kogel door hun kop krijgen als ze een stap verkeerd zetten en dan zul je eens zien hoe rustig ze zich houden.’

Owens knikte nadenkend. ‘Dat is waar.’ En naar de manden kijkend: ‘Het is voor ons wel heel wat gemakkelijker.’

David zette nu door. ‘Weet je wat, John,’ zei hij. ‘Jij weet waar de sleutels hangen; een handige vent zoals jij kan die wel even weghalen zonder dat de wachtcommandant het ziet. Ik zoek een paar rustige gevangenen uit.’

Soldaat Owens trok een bedenkelijk gezicht, keek nog eens naar de manden en zei: ‘Als de sleutel bij de deur hangt, is het niet moeilijk. Ze laten de gevangenen wel vaker werken.’

‘Dat wist ik wel,’ zei David, ‘laten we nu maar opschieten, anders duurt het veel te lang.’

Owens liep door naar het wachtlokaal waar hij inderdaad zonder enige moeite een bos sleutels weghaalde.

David zag hem terugkomen en hij leidde de soldaat naar de kelder. Even keek hij rond alsof hij erover nadacht welke cel ze zouden openen en toen schijnbaar toevallig koos hij de derde cel links. ‘Laten we die maar nemen, John,’ zei David.

Owens opende de celdeur en David zei alsof het een gewoon bevel was: ‘Twee man naar buiten, rustig meelopen.’ Hij wees Jacob en Arie aan.

De celdeur werd weer gesloten en ze stonden met hun vieren in de lage, smalle gang. Jacob en Arie wisten niet wat ze ervan moesten denken. ‘Breng eerst de sleutel even terug, John,’ zei David, ‘ik kom met de gevangenen.’ Owens ging naar boven en David fluisterde Jacob en Arie in wat ze moesten doen. Ze knikten. Arie wilde nog iets zeggen, maar David fluisterde: ‘Nu niet,’ en toen luid: ‘Vooruit, naar boven en geen grapjes.’

Tot zover was David heel kalm gebleven, maar nu hij voor de laatste fase van zijn plan stond, brak het klamme zweet hem uit. Hij wist ineens niet meer zo zeker of het allemaal wel goed was. Terug kon hij niet meer. John stond al bo-

[p. 169]

ven aan de trap. Nu moesten ze doorzetten. David volgde de twee gevangenen. Boven leek alles anders dan David verwacht had. Er liepen veel meer soldaten en matrozen van het bewakingsdetachement dan goed voor hen was. Eén vroeg waar ze met de gevangenen naar toe gingen. Davids keel zat dichtgeschroefd, zijn zelfvertrouwen was helemaal weg, het liep mis! John Owens redde de situatie. Hij zei heel gewoon: ‘Brood halen in de stad.’ David verwachtte dat iedereen nu hard zou lachen of dat iemand zou vragen of dat wel mocht, maar niemand lachte, niemand vroeg iets. Zoals Owens het zei leek het zo vanzelfsprekend dat je met twee gevangenen brood ging halen, dat het zelfs David overtuigde.

Ongehinderd kwamen ze buiten. Rustig liepen ze naar het smalle straatje dat naar de Hoogstraat leidde.

David had een gevoel alsof hij droomde. Dit was zijn plan en het lukte! Nu moest hij iets doen! Wat had hij bedacht? Wat wilde hij bij de hoek zeggen? Alles scheen te gebeuren buiten zijn wil om. Hij hoorde zichzelf zeggen: ‘Hé John, die kerels schieten niet erg op met die ketting tussen hen in, kunnen we dat ding er niet afhalen?’

Soldaat Owens keek hem verbaasd aan. ‘Er afhalen? Die ketting losmaken?’ ‘Ja,’ zei David, alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. ‘Kijk maar, hier kan de ketting losgemaakt worden.’ Hij wees naar de voet van Arie.

Owens bukte zich om te kijken. Dit was het moment! Het was stil in het steegje, van het kasteel af waren ze niet te zien! David wist dat hij nu moest handelen. Nu of nooit! Owens stond nog gebukt. David scheen verlamd.

Arie keek hem vragend aan. ‘Nu?’ zei hij. David knikte, niet in staat iets te zeggen of te doen. Arie sloeg met een harde klap de zware mand op het hoofd van Owens. Tweemaal, driemaal dreunde de harde rand op de soldaat. Zonder een kik te geven zakte hij in elkaar. David stond aan de grond genageld. Hij had het allemaal zo goed bedacht en nu kon hij het niet. Hij had die klap moeten geven. Er kwam een man de hoek om.

‘Waarheen?!’ schreeuwde Arie. David herstelde zich en begon te rennen. Jacob en Arie volgden, zwaar gehinderd door de ketting die echt niet zo maar even losgemaakt kon worden. Ze hoorden geschreeuw achter zich.

David kon weer helder denken. Moeiteloos vond hij zijn weg in de wirwar van straatjes en steegjes. Hij hoorde Jacob en Arie volgen. In enkele minuten bereikte David een tuin met veel struikgewas. Voorbij deze tuin was de stadsmuur. Hier kende hij elke centimeter grond. Hij dook weg in het struikgewas, op de voet gevolgd door Jacob en Arie. Doodstil bleven ze zitten.

Daar klonken voetstappen en stemmen, soldaten en matrozen uit het kasteel. Bij het tuinhek bleven ze staan.

‘Hier zijn ze niet geweest,’ zei een stem, ‘er zijn geen voetsporen in de modder.’ Ondanks alle spanning grijnsde David. Het lukte. Datzelfde trucje gebruikte

[p. 170]

hij als kleine jongen al bij het verstoppertje spelen. De achtervolgers zagen niet dat je even voor het hek ook in de tuin kon komen door een gat in de heg. De stemmen en voetstappen verwijderden zich.

Nog nahijgend wachtten de drie vluchtelingen enkele minuten en daarna slopen ze van struik tot struik naar de stadsmuur. Een uur na hun ontsnapping gleden ze over de muur.

In het beschermende donker van geboomte overlegden ze fluisterend wat ze nu moesten doen.

‘We gaan vannacht naar Coggeshall,’ zei David, ‘daar ken ik een smid die jullie boeien kan losmaken, daarna zullen we wel verder zien.’

De vluchtelingen zochten voorzichtig hun weg door de velden. David leidde Jacob en Arie langs allerlei smalle weggetjes en over slecht begaanbare paden. Hij hield recht op de heuvels bij Little Tay aan. Het was voor de twee broers moeilijk om in het donker vooruit te komen. De ketting aan hun benen bleef steeds ergens achter haken. Ze vielen vaak en Jacob was nog niet hersteld van de vermoeienis van de vorige nacht. Hoewel ze zich zo stil mogelijk hielden, konden ze niet verhinderen dat de ketting veel lawaai maakte. Telkens als bij een boerderij een hond begon te blaffen, klopte hun hart sneller. Hun grootste aandacht was gericht op geluiden achter hen. Kwamen er nog geen achtervolgers? Tegen middernacht naderden ze de heuvels. De dichte bossen staken zwart af tegen de nachthemel. Weldra zouden ze het open veld verlaten.

Aan de rand van het bos rustten ze bij struikgewas. Ze hadden urenlang vrijwel zwijgend gelopen. Ze waren alle drie moe. Jacob sliep bijna. Het drong nauwelijks tot hem door dat David begon te praten.

‘We zijn nu wel vrij,’ zei David, ‘maar nu moeten we nog zien dat we het land uit komen.’

‘Eerst die ketting eraf, dan eten en dan weer verder zien,’ zei Arie.

‘Als we vannacht het bos door komen, zijn we tegen de ochtend in Coggeshall,’ zei David, ‘daar vinden we ook wel iets te eten. Daarna moeten we geloof ik doorgaan naar Londen. In een grote stad val je niet zo vlug op; er komen veel Franse, Deense en Duitse schepen, allicht is er een bij die ons meeneemt naar Frankrijk of misschien wel naar Rotterdam.’

Arie knikte zwijgend, Jacob reageerde niet, hij hoorde nauwelijks waar het over ging.

Het was te koud om lang stil te zitten, ze moesten verder. Ze begonnen aan het zwaarste deel van de nachtelijke tocht. Het werd moeilijk om richting te houden. Soms leek het alsof ze in een kringetje liepen. Telkens als ze op een dode tak trapten, leek het hun alsof de knal tot in Colchester te horen moest zijn. Jacob leunde zwaar op Arie. Zijn geketende been was kapotgeschaafd, hij was te moe om nog een stap te doen en hij wist dat ze tot de ochtend verder zouden

[p. 171]

moeten. David probeerde ook te helpen, maar dat lukte niet erg tussen de bomen en door het lage kreupelhout.

Langzamerhand verdween hun angst voor achtervolging. Als er vanuit Colchester gezocht was, waren de achtervolgers nu beslist hun spoor al kwijt. Ze waren niet meer zo bang om wat lawaai te maken en ze praatten af en toe hardop. Hun stemmen klonken ver door het bos en dit trok de aandacht van twee haveloze kerels, die een eind verderop over een bospad liepen. Deze keken elkaar aan, knikten en verdwenen zonder een woord te zeggen vrijwel geluidloos in de struiken. Snel vonden ze hun weg door het bos en volkomen onverwacht doken ze voor de vluchtelingen op. Jacob liep zo willoos mee, dat hij helemaal niet keek. Hij strompelde verder en viel doordat Arie geschrokken bleef staan.

De twee kerels hadden pistolen in hun hand, die ze dreigend op de jongens richtten. ‘Waar moet je heen?’ snauwde de voorste.

‘Naar Coggeshall,’ stamelde David.

‘Waar kom je vandaan?’

‘Uit Colchester.’

De man knikte zwijgend en zei toen tegen zijn maat: ‘Weggelopen gevangenen, daar is een beloning mee te verdienen.’

De ander grijnsde en zei: ‘We brengen ze naar de baas.’

De jongens kregen bevel verder te lopen. De twee mannen bleven vlak achter hen. Ze stuurden de jongens eerst naar het bospad en daarna dreven ze hen snel voort over smalle kronkelpaden. Volkomen onverwacht kwamen ze op een kleine, open plek uit. Er brandde een vuurtje waar een tiental ongure kerels omheen zat. Ze keken verrast op.

Een grote kerel riep: ‘Wat hebben jullie daar?’

‘Weggelopen gevangenen, Jerry,’ zei de ene man trots.

‘Mooi werk, wat hebben ze gedaan?’ vroeg de man die als Jerry aangesproken werd. De twee kerels haalden hun schouders op. ‘Dat weten we niet,’ zeiden ze. ‘Doet er ook niet toe,’ zei Jerry, die kennelijk de baas was. ‘Leg ze achter in de hut en laat ze niet ontsnappen. Morgen zoeken we uit wat voor beloning er op hun hoofd gezet is. We moeten de wet steunen,’ zei hij onder luid gelach van de anderen.

Achter de grote Jerry was een soort hut te zien. De jongens werden daarheen geduwd. In de muffige ruimte moesten ze achterin op een paar vieze dekens gaan liggen.

‘We hebben een mooi bedje voor jullie,’ grijnsde één van de mannen. ‘Blijf daar maar netjes liggen, anders loopt het slecht met je af.’

De jongens waren alle drie zo moe, dat ze zich nauwelijks meer konden voorstellen dat alles wat ze meemaakten echt was. Het leek een droom, ze konden elk ogenblik wakker worden en dan... ja wat dan?

Ze werden echter niet wakker. Jacob sliep zodra hij lag. Arie zag nog net dat

[p. 172]

hun bewakers voor de ingang van de hut gingen zitten en toen zonk hij weg in diepe slaap. En David deed zijn uiterste best om helder te denken. Het lukte niet. ‘Jerry,’ draaide het in zijn hoofd, ‘Jerry, waar heb ik die naam eerder gehoord? Jerry, Jerry...’ Met deze gedachte sliep David in. Ze waren acht uur vrij geweest.