Tochtgenoten

Gevecht in de baai

De ochtend van de twaalfde augustus werd al spoedig grauw en druilerig. Landwind dreef lage wolkenflarden over de baai naar zee.

Admiraal De Bitter was blij met die windrichting. Als de Engelsen aanvielen, konden ze in ieder geval geen branders op de Hollandse vloot afsturen.

Even had het erop geleken dat het weer een stralende, zonnige dag zou worden net als alle dagen daarvoor, maar tegen zes uur waren beide vloten in een sombere, mistige motregen gehuld.

De Engelse onderhandelaar Montague verliet het kasteel Nordnes. De gehele nacht had hij nog gepoogd generaal Ahlefeldt voor de Engelse zaak te winnen,

[p. 147]

maar hij had geen succes gehad. Ahlefeldt hield vast aan de neutraliteit van Bergen. Een aanval op de schepen in deze neutrale haven kon hij niet toestaan.

Op weg naar het Engelse admiraalsschip voer Montague uitdagend vlak langs de Nederlandse schepen. Hij kreeg drie saluutschoten en men blies het Wilhelmus op de trompet. Van Engelse kant volgden ook saluutschoten, trommels en trompetten. Montague verdween achter de voorste rij Engelse schepen. Motregen hulde beide vloten in ondoorzichtige wolken.

Een ogenblik bleef het stil. Toen vlogen op alle Engelse schepen de bloedvlaggen in de mast.

Zes uur.

Uit vierhonderd vuurmonden brandde het eerste Engelse salvo los. De meeste projectielen sloegen onder groot geraas in vóór de Hollandse schepen. Om Bergen te sparen en zo de Denen op het fort geen aanleiding te geven zich in de strijd te mengen, was het eerste Engelse salvo laag gehouden. Toch vlogen enkele projectielen in en over de Hollandse schepen.

Op de Rijzende Zon, in tweede linie liggend, raakte Joost Jochemsz gewond. Twee anderen sneuvelden reeds bij dit eerste salvo. Terwijl onder donderend geraas alle Hollandse vuurmonden losbarstten in een dodelijke vloed van kogels, ijzeren stangen en schroot, droegen twee sterke kerels de hevig bloedende Jochemsz naar de verbandplaats, waar meester Schouten hem onder handen nam. Jacob hielp. Door snel en kundig ingrijpen gelukte het de bloedingen te stelpen. Jochemsz was getroffen door een schot schroot, kleine stukjes ijzer en scherven. Hij was op vele plaatsen in het lichaam en aan armen en benen gewond.

Het lawaai van de strijd klonk ver weg voor de chirurgijn en zijn helper. Zij hadden slechts aandacht voor de gewonde.

Buiten dreven grote wolken kruitdamp laag boven het water. De Hollanders hadden het voordeel van de wind. Alle rook dreef naar de Engelsen toe. Op de Engelse schepen was het moeilijk richten. Toch kwamen het tweede en derde salvo harder aan. Ook in de stad vielen treffers. De uitwerking van het Nederlandse vuur was nog niet te zien door de dichte rookwolken. Felle lichtflitsen konden op ontploffingen of begin van brand bij de Engelsen duiden.

Van het kasteel waaide nog steeds de witte vlag.

Plotseling brandden enkele vuurmonden van het admiraalsschip los tegen het kasteel. Vergissing of opzet? Deense kanonniers werden van achter hun stuk weggemaaid.

Het antwoord van generaal Ahlefeldt was even prompt als dodelijk. Op het kasteel ging de bloedvlag omhoog en uit alle overgebleven kanonnen vuurde men op de Engelse schepen. Op de Revenge, de Coast Fregat en de Guinea kregen ze de volle laag.

[p. 148]

Drie bakboord vuurde uit alle macht op het hoge kasteel, het laden, afvuren, schoonmaken, herladen en te boord sjorren van het kanon geschiedde in een volmaakt ritme. ‘Goed zo, jongens!’ schreeuwde Baxter boven het lawaai uit. Hij had het nauwelijks gezegd, toen met de hardste klap die David ooit van zijn leven gehoord had, een groot deel van de scheepswand werd weggerukt door een goed gericht salvo vanaf het fort Nordnes.

Baxter stortte dood voorover en gleed door de gapende opening in de scheepswand in het kolkende water. Twee man lagen over het kanon heen, de levenloze hand van een hulpkanonnier gleed met een brandend lont langs het zundgat. Het schot ging af en met grote vaart schoot het zware geschut achteruit, alles en iedereen verpletterend in zijn ongeremde vaart.

David merkte niet dat hij bloedde, alles scheen buiten hem om te gebeuren. Tegen de mast lag Charlie. Hij bloedde hevig, zijn rechterbeen zat bekneld tussen de affuit van het losgeslagen kanon en de mast. David kroop naar hem toe om iets te doen. Charlie grijnsde met een pijnlijke trekking op zijn verweerde gezicht. ‘Zie je nou wel, David,’ hijgde hij. ‘Die meeuwen, die meeuwen...’

Het waren zijn laatste woorden.

Ontzet keek David naar de dode. ‘Charlie! Charlie!’ schreeuwde hij.

Hij probeerde de oude bedelaar weg te slepen, maar hier baatte geen hulp meer. Huilend kroop David rond. Hij voelde pijn aan zijn rechterschouder. Hij tastte met zijn linkerhand onder zijn kleding en gilde, meer nog van schrik dan van pijn, toen hij het warme, kleverige bloed voelde dat uit een diepe wond stroomde.

Iemand tilde hem op en droeg hem snel en moeiteloos naar de verbandplaats. Voor hij van pijn en bloedverlies bezwijmde, zag David nog dat sergeant Greaves hem uit de strijd had gesleept. David was de enige overlevende van drie bakboord, hoe lang nog?

Het vuren in de baai en vanaf de kust was onverminderd doorgegaan. Na drie uur onafgebroken strijd kapten de Engelsen de ankerkabels en in wilde wanorde begon de radeloze vlucht. Schepen voeren met een luide klap tegen elkaar op of dreven stuurloos voor de wind de baai uit.

Om negen uur was alles voorbij. De zon brak door, een frisse wind veegde de baai schoon.

Bij de eilanden voor de kust kreeg admiraal Teddiman de schamele resten van zijn vloot weer enigszins onder controle. In de beschutting van de eilanden ankerden de Engelsen en verzamelden hun doden. Driehonderd in drie uur tijd. Onder de doden een oude bedelaar, maar ook de trotse edelman Montague, die zo uitdagend langs zijn vijanden voer.

Op de Hollandse schepen waren dertig doden te betreuren. In sloepen vervoerden de mannen van admiraal De Bitter de gesneuvelden naar de wal waar

[p. 149]

ze nog diezelfde dag begraven werden.

In een snelle sloep voer Wouter Schouten met de gewonde Joost Jochemsz naar Bergen. Jochemsz moest een verdere en betere behandeling hebben dan Schouten hem op het schip kon geven. Heel voorzichtig droegen Arie, Willem van Lent en Jacob de gewonde uit de sloep.

De stadschirurgijn was gelukkig niet gevlucht. Joost merkte er niet veel van dat hij een ruim huis werd binnengedragen. Fluisterend overlegden de beide chirugijns met gebruik van veel Latijnse woorden. De Noor keek bedenkelijk toen hij de wonden van Jochemsz zag.

Uit een kleine apotheek achter de kamer waar de gewonde lag, kwamen kruiden, verband en een doos met messen en tangen. Samen werkten de twee mannen koortsachtig om het leven van de ongelukkige matroos te redden. Arie en Willem keken gespannen toe. Jacob hielp zoveel hij kon.

Toen de heelmeesters klaar waren, waagde Jacob het te vragen: ‘Haalt hij het, meester Schouten?’

Schouten, doodmoe, zuchtte en zei: ‘Als hij de middag doorkomt, is er een kans.’ Ze verlieten stil de kamer.

Buiten zei Schouten: ‘We moeten zijn vrouw vinden.’

Arie en Willem begrepen het eerst niet en in enkele woorden legde de chirurgijn uit dat de vrouw van Joost ergens in Bergen moest zijn en dat ze door een verkeerd doodsbericht misleid al hertrouwd was terwijl Joost nog leefde.

De bevolking keerde voorzichtig terug in de op vele plaatsen getroffen stad. Ook de vrouw van Joost Jochemsz was er weer en het kostte niet veel moeite haar te vinden. Ze had het erg te kwaad. Eerst de ontmoeting met haar doodgewaande man, toen de vlucht en de beschieting en nu het bericht dat Joost zwaargewond was. Midden op straat hoorde ze het bericht. Ze liet haar Noorse man zonder een woord staan en holde naar het huis van de chirurgijn. De Noor die ook niet meer wist hoe hij het had, volgde aarzelend.

Om twaalf uur was de vrouw bij Joost.

Schouten vertelde haar in het kort wat er gebeurd was en gebood haar vooral heel stil te zijn. Op hun tenen gingen ze de ziekenkamer in. De chirurgijn van Bergen fluisterde Schouten iets in het oor. Schouten knikte ernstig.

Toen ze naast het ziekbed stonden, sloeg Joost even de ogen op. ‘Zo, ben je daar, Geertje,’ fluisterde hij.

‘Joost,’ was het enige wat zij kon zeggen. Met een onhandig gebaar streek Jochemsz over haar betraande gezicht. Even vertrok zijn gezicht van pijn, maar hij hield zich flink en probeerde te glimlachen. ‘Niet huilen, Geertje, niet huilen,’ fluisterde hij. ‘Het is zo veel beter, veel geluk, veel geluk.’

Hij sloot vermoeid de ogen en opende ze niet meer.

Een uur later stierf Joost Jochemsz. Zijn vrouw was nu werkelijk weduwe.

[p. 150]

Op de Guinea lag David Simmons, goed verbonden, in een hangmat. Hij keek met wijdopen ogen naar de balken onder het dek. Hij kon het allemaal nog niet beseffen, maar hij wist dat hij leefde, dat hij bleef leven.

Met zijn goede hand tastte hij voorzichtig onder zijn kleren naar de ring, de ring van Charlie Watkins.