Tochtgenoten

Messen en kaarslicht

Vanaf het moment dat de Nederlanders teruggeroepen waren aan boord, heerste er in Bergen een koortsachtige haast.

Winkeliers die nog geen kwartier tevoren goede zaken deden met de Oostindiëvaarders, timmerden haastig de luiken voor hun winkels dicht. Hoogbeladen karren, getrokken door paarden, muilezels of door de eigenaars zelf, bolderden door de straten. Driftig als mieren in een verstoord nest zeulden de inwoners van de stad hun bezittingen naar veiliger plaatsen.

Tegen de avond werd het stil. Hier en daar klonk nog getimmer; met haastige hamerslagen werden ramen dichtgemaakt.

In de meeste huizen bleven wel een of twee mannen achter om in geval van brand of plundering paraat te zijn. Ook de herbergiers bleven in de stad. Zij hoopten op een rustige avond met goede verdiensten. Toch had menige waard voor alle zekerheid een scherp geslepen wapen onder handbereik en een gezadeld paard bij de achterdeur.

De klokken luidden niet meer.

Het beangstigende tromgeroffel klonk niet meer in de stad en zelfs niet meer op de schepen in de haven. De late gloed van de milde zomerzon omvatte de schepen in de baai, het fort, de batterijen op de andere oever en de stad. Vriend en vijand koesterden zich in de laatste warmte van de koortsachtige dag. Meeuwen zweefden boven het water, langs de masten en de dreigende kanonnen. Hun rauwe kreten verscheurden de milde stilte die op het wilde rumoer van de middag volgde.

De zon verdween achter de rotsachtige eilanden voor de kust, grote schaduwen van grillige bergtoppen kropen de baai in en ontluisterden de schepen. Een kille zeewind stak op.

Op dat moment voeren de eerste sloepen van de retourvloot naar de wal.

Matrozen van de Engelse schepen landden in de buurt van het fort en liepen in groepjes langs de oever van de baai naar het stadje.

[p. 141]

Arie en Jacob waren bij de eersten die aan wal gingen. Jacob voelde een grote opwinding. De dreigende spanning was overal voelbaar. Ze stonden met het handjevol Nederlanders nog wat verloren op de kade, toen ze de grote groepen Engelse matrozen aan zagen komen.

De Engelsen schreeuwden van verre al scheldwoorden en schimpscheuten. De Oostindiëvaarders reageerden er niet op, ze kenden hun orders: geen vechtpartijen in een neutrale havenstad en ze waren met te weinigen om zo vroeg op de avond al risico te nemen.

Bij de Engelse groep leidde de zwijgzaamheid van de Hollanders tot grote vrolijkheid. Een oude kerel in voddige kleren danste voor de matrozen uit en zong een pesterig liedje dat weinig vleiend was voor de Hollanders. Maar ook aan Engelse kant was bevel gegeven moeilijkheden te vermijden. Van achter uit de groep klonk de bulderstem van sergeant Greaves: ‘Houd je gemak, Charlie Watkins! Morgen kun je nog genoeg zingen!’

Charlie's gezang verstomde.

Nog wel schreeuwend, maar nu meer naar elkaar dan naar de Hollanders, verdween de groep Engelse zeelieden in de smalle straten van Bergen.

Ook de Engelse admiraal had er in toe moeten stemmen zijn mannen een avondje aan de wal te gunnen. De spanning en de vermoeienis van het langdurig kruisen op de Noordzee, het ontbreken van enig vertier in al die weken maakten een ontladen van opgekropte energie nodig. Morgen moest hij op zijn mannen kunnen rekenen en admiraal Teddiman besefte dat een ontevreden bemanning niet veel doet.

De Guinea was voor anker gegaan tegenover het fort Nordnes, aan de buitenkant van de baai. Daar lag ook het admiraalsschip Revenge. Het was de hele middag flink aanpakken geweest voor alle schepelingen. De matrozen hadden veel werk aan dek, dat was voor hen die benedendeks hezig waren, goed merkbaar aan het enorme lawaai boven hun hoofd. De stuksbemanningen moesten pootaan spelen. Iemand, misschien de admiraal zelf wel, was op het onzalige idee gekomen om op alle schepen de beste stukken aan de kant van de vijand op te stellen. Wie dit ook bedacht had, het was in ieder geval iemand die nooit een scheepskanon bediend had. De mannen van drie bakboord vervloekten de onbekende die hun met dit kwarweitje had opgeknapt tot in de diepste diepten van de hel. Zwetend en zwoegend sleurden ze de duizenden kilo's wegende gevaarten op stroef draaiende ongelijke houten wielen. Na uren was alles klaar.

Gelukkig was er gezorgd voor een voedzame maaltijd. Dit verbeterde de stemming al iets en toen vlak daarop bekend werd dat ze de wal op mochten, heerste er een uitgelaten stemming op de schepen.

David voelde zich ook blij. Eindelijk eens van het schip af! Een ogenblik flitste het door hem heen dat er mogelijk een kans op ontsnappen was! Maar Char-

[p. 142]

lie scheen zijn gedachten te raden. Met een slimme glimlach zei hij: ‘Nog niet, David, nog niet, vandaag alleen maar pret maken. Kom mee!’ David grijnsde als iemand die zich betrapt weet en hij voer welgemoed mee naar de wal.

Met de anderen had hij uitbundige pret om de fratsen van Charlie en hij volgde het rumoerige troepje de stad in, waar de grote groep zich in alle richtingen verspreidde.

Joelend viel de ‘ploeg van Baxter’, zoals drie bakboord zich wel noemde, een herberg binnen.

De waard lachte en was een en al hartelijkheid toen Baxter zelf met de muts rondging en geld ophaalde om voor minstens een uur de drank te betalen. Dat waren nog eens goede gasten! Die betaalden vooruit!

Al spoedig daverde de herberg van het gezang van de mannen. Toen er een aantal Hollanders binnenkwam, viel er even een stilte, maar Charlie schreeuwde: ‘Zing voor de kaaskoppen je mooiste lied, mannen, morgen zingen de kanonnen, dan zien ze nog bleker dan nu!’

‘Hier kunnen ze er niet vandoor gaan zoals bij Lowestoft!’ schreeuwde Baxter. Bulderend gelach volgde op deze opmerking.

Bij de Hollanders was Willem van Lent de oudste. ‘Kalm blijven, jongens,’ maande hij. ‘Ik smijt ze net zo lief de straat op,’ gromde een matroos naast Jacob. ‘Ze zitten aan onze tafel,’ mopperde Arie, ‘daar, waar die vieze, ouwe praatjesmaker zit, dat is mijn plaats.’

Aan de Engelse tafel merkte men van de Hollandse antwoorden niet veel. De zwijgzaamheid van de Oostindiëvaarders werd als lafheid beschouwd en de spottende opmerkingen waren niet van de lucht.

De waard voelde dat de spanning groter werd en hij probeerde de stemming wat te verbeteren. Met een kan bier in de hand kwam hij tussen de twee tafels in staan en hij riep luid: ‘Laten we drinken op de vrede en de vriendschap en...’

Verder kwam hij niet. Eén van de Engelsen, een grote, grove kerel, sloeg de waard de beker uit de hand en snauwde: ‘Niks vrede en vriendschap, eerst de Hollanders uit de zee.’

De Hollanders sprongen op, messen blikkerden in het flauwe licht van twee walmende kaarsen.

De Engelsen stonden ook klaar. Snel keek Charlie om zich heen, ze waren maar met hun tienen. Hij zag de deur opengaan en er kwamen meer Hollanders binnen.

‘Weg wezen, jongens!’ riep Charlie. Wegduikend onder de dreigende arm van een Hollander vond hij bliksemsnel de weg naar de achterdeur. Baxter en de anderen volgden.

David was echter te traag. Hij had zich wat afzijdig gehouden bij de scheldpartij en de snelle ontwikkeling van de laatste seconden had hij niet zo vlug door

[p. 143]

als Charlie. Woedend schreeuwend stortten de mannen van de Rijzende Zon en de matrozen die net binnenkwamen zich op de vluchtende Engelsen. Ze vingen slechts de hevig geschrokken David. Hij zag zich plotseling omringd door zwetende, drankwasemende kerels met scherpe messen in de vuist. Het zag er lelijk uit voor David Simmons.

Het liep echter allemaal nog goed af, want Jacob drong zich naar voren, ging tussen David en zijn aanvallers staan en zei: ‘Laat hem met rust, hij heeft niet meegedaan met schelden.’

‘Niks mee te maken,’ riepen de anderen, ‘hij hoort er ook bij!’

Arie, ongerust dat Jacob iets zou overkomen, dook naast zijn broer op en zei: ‘Het is niet eerlijk als we samen één vent aftuigen, morgen geven we ze wel hun vet.’ En om de vechtlustigen af te leiden: ‘Waard! Een rondje voor de hele bemanning hier!’ Met een vorstelijk gebaar wierp Arie de waard een geldstuk toe. Luid gejuich volgde.

Arie en Jacob werkten David snel naar de achterdeur.

‘Dank je wel,’ zei David daar in zuiver Nederlands.

De broers waren verbaasd. ‘Ben jij geen Engelsman?’ vroeg Jacob verbluft. Arie schrok, wat zouden de maats denken?

Hij duwde Jacob en de Engelse jongen in het schuurtje achter de herberg.

David legde uit hoe het kwam dat hij de Nederlandse taal sprak. ‘Ik ben David Simmons,’ zei hij, ‘ik kom uit Colchester, mijn voorouders zijn daar vanuit Nederland gaan wonen. Er zijn bij ons wel meer mensen die Nederlands kunnen spreken. Ze hebben me gedwongen bij de marine te gaan.’

‘Je ouders?’ vroeg Jacob.

‘Nee, ronselaars.’ In het halfduistere schuurtje ging David op een vat zitten. ‘Ik was op weg naar Nederland,’ legde hij uit, ‘ik zou in Rotterdam gaan werken bij Benjamin Furly en...’

‘Ken jij Furly?’ riep Arie uit.

‘Ja,’ zei David, ‘zijn vader en moeder wonen naast ons in Colchester. Kennen jullie hem soms ook?’

‘Of wij hem kennen!’ riep Jacob uit. ‘we hebben jaren bij hem in huis gewoond.’

‘Dan zijn jullie Arie en Jacob Pluym,’ zei David. ‘Furly heeft over jullie verteld. Maar...’

‘Wat is er?’ vroeg Arie.

‘Jullie waren toch weggegaan?’

‘Klopt,’ zei Jacob, ‘Arie ging naar Oost-Indië en ik was in Afrika.’

‘Daarom zitten we nu in Bergen,’ lachte Arie.

De drie jongens die elkaar zo toevallig ontmoet hadden, bleven nog lang praten in de schuur van de herberg.

Trompetsignalen waarschuwden buiten dat de mannen weer aan boord moesten gaan.

[p. 144]

David aarzelde, zou hij overlopen naar de Hollanders? De gelegenheid leek gunstig. Toch durfde hij het niet aan.

Ze gingen uiteen, elk naar het eigen schip.

Vrienden in vijandelijke dienst.

De stad liep snel leeg.

Boten gleden over het water.

Het roepen en schreeuwen weerklonk tussen de hoge bergen over het stille watervlak.

David volgde zwijgend de Engelse matrozen op weg naar de Guinea.