Tochtgenoten

Een stille zaterdag

Laat in de middag van de dertiende juni begonnen in Rotterdam de berichten binnen te komen over de nederlaag bij Lowestoft.

Snel zeilende jachten bereikten de stad het eerst. Soms hadden ze gewonden bij zich, overgenomen uit de grotere schepen. Het gasthuis zou vol raken. Het nieuws van de nederlaag ging snel rond, telkens hoorde men nieuwe bijzonderheden. De Groot Hollandia was binnengevallen met de dode admiraal Kortenaer aan boord. Namen van schepen en aanvoerders werden genoemd, schepen die niet terug zouden keren, aanvoerders die met vele anderen de dood in de golven hadden gevonden.

Tegen acht uur ging Benjamin Furly de stad in. Hij hield het thuis niet meer uit. Hij moest horen wat er gebeurd was. Dorothy wilde hem liever thuis houden, bang voor anti-Engelse gevoelens, bang voor opstootjes. Benjamin vond deze angst overdreven en hij ging. Hij kende veel schepen en opvarenden bij naam; ongerustheid om het lot van zovelen dreef hem naar de waterkant. Bij de stadspoort trof hij een groepje pratende soldaten; hij passeerde met een stille groet.

Er heerste een beklemmende stilte in de stad. De Hoogstraat lag uitgestorven. Niets was er te merken van het normale zaterdagavondrumoer. In de kleinere steegjes en straatjes zaten of stonden mensen die met elkaar het nieuws bespraken, gissingen maakten over het hoe en het waardoor van de nederlaag. Gaande over de Nieuwe Haven hoorde Furly uit elke steeg of dwarsstraat het gepraat van de mensen dat dof en somber opklonk tussen de muren. Mompe-

[p. 120]

lende stemmen in een sterfhuis.

Over bruggen en langs kaden bereikte hij het Oude Hooft waar oude mannen, over het water starende vrouwen en enkele kinderen wachtten op meer nieuws over de vloot.

De oude mannen hadden deskundige meningen. Eén praatte voortdurend over zijn triomf bij Duins zonder te merken dat niemand naar hem luisterde. De vrouwen stonden angstig bijeen, met de ogen de rivier afzoekend naar schepen of sloepen die overlevenden zouden brengen. De kinderen hielden zich stil. Wie lawaai maakte of dreinde kon een draai om de oren verwachten van de gespannen moeders.

Benjamin Furly stond apart. Niemand bemoeide zich met hem, hij hoorde er niet bij. Hij zag twee sloepen naderen. In het wijkend licht van de rampzalige dag doemden de boten laag en zwart op. Ze leken zwaar geladen. Voorzichtig legden de roeiers van de eerste boot aan bij de steiger. Ze brachten gewonden. De mensen drongen op om te helpen, om te kijken wie het waren. De gewonde mannen moesten zelf proberen het gasthuis te bereiken.

Zwaar leunend op een stuk hout dat hij als wandelstok gebruikte, maakte een grote kerel zich los uit de menigte. Eén arm hing in een voddig verband slap langs zijn zij.

Furly herkende Jan Huyters. Geschrokken keken de mensen de gewonde na. Furly zag dat de man zo onmogelijk het gasthuis kon halen. Zonder veel omhaal nam hij Huyters het stuk hout af. Pakte hem stevig bij de gezonde arm, legde die langs zijn schouders en steunde de grote matroos zo goed als hij kon. ‘Lazer op, ik kan zelf wel lopen, gromde Huyters.

‘Zo gaat het beter,’ besliste Furly kortaf.

Huyters voelde dat zelf ook en liet zich helpen. Langzaam liepen ze de stad in, de rijke koopman en de gewonde.

Achter hen op het Oude Hooft meerde de tweede sloep, volgeladen met gesneuvelden. De mensen sloegen de doeken terug die over de gezichten lagen. Eén snerpende kreet klonk boven alle andere. Een kleine jongen had zijn broertje herkend bij de doden, dertien jaar oud.

Het krijsende kind rende de stad in, naar huis. Hij holde langs Furly en Huyters. Schril klonk zijn schreeuwen op tussen de huizen, ver klonk het over de havens.

‘Het is een grote rotzooi daar,’ zei Huyters met een vaag gebaar in de richting van de zee.

Bij de poort van het gasthuis herhaalde hij nog eens: ‘Een grote, stinkende rotzooi.’

Furly knikte zwijgend.

Huyters kreeg een plaatsje in het gasthuis.

Benjamin Furty verliet de vrijwel duistere stad, waar tegen de late zomer-

[p. 121]

avondlucht de zwarte silhouetten van kapotte schepen te zien waren.

Thuis zei hij slechts: ‘Het is er hard toegegaan.’