Een lied voor de vrijheid

Hoofdstuk 11

De officier was minder vaak thuis, nu het hele gezin op het land woonde. Als hij dan weer eens kwam, had hij meestal een heleboel cadeautjes bij zich voor zijn kinderen.

Op een dag was daar ook een vreemd rond ding bij met een lang smal uiteinde. Het zat ingepakt in een kleurige doek, zodat niemand kon zien wat het was.

Daniël was de kamer van Aisja aan het stoffen, toen haar vader binnenkwam. Hamed lette helemaal niet op Daniël, waarom zou hij. Wie let er nu op zo'n poetschristen als hij zijn oudste dochter komt verrassen met mooie cadeaus! Het meisje sprong op van de lage bank waar ze lui naar Daniël had liggen kijken, en omhelsde haar vader. Hamed hield het vreemde ding hoog in de lucht.

‘Wat is dat, wat is dat?’ riep het meisje nieuwsgierig. ‘Een heel mooie doek, waar jij iets van kunt maken.’

‘Dat zie ik, maar wat zit er in?’

Hamed gaf het zijn dochter en heel voorzichtig wikkelde Aisja de doek los. Daniël volgde het uitpakken terwijl hij doorging met afstoffen. Zodra hij het pak gezien had, dacht hij: Dat lijkt op een luit! Nu zag hij dat het zijn eigen luit was! Het meisje juichte verbaasd: ‘Kun je daar muziek op maken?’

‘Het is een instrument van de roumi's,’ antwoordde haar vader.

Aisja wilde er meteen op spelen, maar ze hield het instrument verkeerd vast en trok heel hard aan de slappe snaren. Daniël sprong naar voren. ‘Geef hier,’ zei hij gejaagd, en pakte het instrument. Aisja werd woedend en sloeg hem: ‘Blijf af vuile roumi.’

Daniël streelde liefkozend zijn instrument. Zonder op Aisja of haar vader te letten, begon hij de luit te stemmen. Er ontbrak een snaar en de klankkast was gekrast. Verder was de luit helemaal heel.

Daniël speelde enkele akkoorden, een toonladder, met een onderbreking door de kapotte snaar, en toen zong hij:

[p. 137]

 

In mijn kerker opgesloten

 

Zing ik voor mijn liefste lief.

 

Vrijheid, liefde en geluk,

 

Ach waar vind ik het op aarde.

 

Als mijn lief mij niet bewaarde,

 

Tedere liefde in haar hart,

 

Zeker stierf ik hier van smart.

Daniël zong met gesloten ogen. Moeiteloos vonden zijn handen de snaren. Hij zag Marianne voor zich, en Luigi, hij dacht aan maman en aan thuis, en hij huilde. Zacht verder spelend om de betovering niet te verbreken keek hij weer op. Hamed en Aisja waren verbaasd. Aisja's woede leek bekoeld. ‘Kun jij spelen, roumi?’ zei ze.

‘Het is mijn luit,’ antwoorde Daniël zacht.

Hamed loste de moeilijke situatie op. ‘Kom allebei mee.’ Hij nam ze mee naar de kamer waar zijn vrouw zat. Daar moest Daniël nog eens spelen. Hij koos nu vrolijke liedjes.

Hij lette alleen op zijn geliefde instrument. Hij merkte niet dat alle kinderen in de kamer van hun moeder kwamen. Ook Jantje en Willem keken om de hoek. De muziek van Daniël had veel succes. Zelf vond hij het nog niet goed. Er ontbrak die ene snaar en hij miste een paar maal de juiste toon. Maanden niet oefenen had zijn spel geen goed gedaan.

Na de muziek gaf Hamed zijn andere kinderen hun cadeautjes. Dat werd een spektakel. De een gilde nog harder dan de ander.

Willem en Jantje verdwenen. Daniël bleef besluiteloos met de luit in zijn handen staan. Moest hij zijn instrument nu weer afgeven? Aisja liet daar geen twijfel over bestaan.

‘Geef mij mijn instrument, roumi,’ zei ze gebiedend. ‘Zeg me hoe ik erop moet spelen.’ Met tegenzin overhandigde Daniël de luit.

Het meisje wilde meteen les hebben.

‘Zal ik hem eerst voor je maken?’ stelde Daniël voor. Hij wees de ontbrekende snaar aan. ‘Heb je reservesnaren voor je rebed? Dan gebruik ik die hiervoor.’

Hij wist dat Aisja met weinig talent een rebed bespeelde, een soort algerijnse cello.

Zijn voorstel werd door het meisje aangenomen. Daniël trok zich terug met beide instrumenten, en had vóór de avond de luit weer helemaal in orde. Hij zei dat niet meteen. ‘Het is moeilijker dan ik dacht,’ zei hij ernstig. ‘Ik moet alles heel goed nakijken en bijstellen. Als het goed gaat, krijg je hem over een paar dagen.’

[p. 138]

Dat spelletje lukte maar ten dele. Aisja had al gauw door dat het instrument weer helemaal in orde was. Ze eiste het op, en ze verlangde ook les van Daniël.

Hij was daardoor urenlang vrijgesteld van huishoudelijk werk.

Dat leek heel leuk, maar het maakte hem droevig. Nooit eerder had hij zo duidelijk gevoeld dat hij onvrij was. Een meubelstuk, dat zijn meesters konden neerzetten waar ze wilden. Of dat ze weggooiden wanneer ze wilden. Hij had zijn eigen luit vlakbij, hij hield het instrument in zijn handen en toch was het van een ander. Een veeleisende ander.

Hij leerde Aisja hoe zij de luit vast moest houden, hij leerde haar toonladders spelen, maar zij begreep er niets van.

Als Daniël weggestuurd was oefende ze zelf. Het enige wat ze uit de luit kreeg waren schrille klanken, waarbij ze met schelle stem inheemse melodieën zong.

De luit veranderde Daniëls slavenleven. Hij was nu het grootste deel van zijn tijd in de luxueuze vrouwenverblijven. In het huis was namelijk een groot verschil tussen de kamers van Zorah en Aisja en de andere vertrekken. Het huis was in het algemeen heel sober, met strakke witte wanden en weinig meubels. De twee vrouwenkamers waren echter heel duur ingericht. Ze stonden propvol spullen, heel smaakvol en kleurig. Dat was in het landhuis zo, maar ook in het huis in de stad.

Het was de jongens opgevallen, dat Hamed in huis bijna niets te vertellen had. Buiten de deur mocht bij de baas zijn, hierbinnen hadden de vrouwen het voor het zeggen. En zo werd Daniël privébezit van Aisja. Ze liet hem muziek maken, hij moest haar lesgeven, zij dwong hem naar haar gezang te luisteren, en hij was de enige die haar kamer mocht schoonhouden.

De jongens plaagden hem. ‘Aisja is verliefd op je Daniël.’ ‘Straks wil ze nog met je trouwen.’

‘Dan moet je muzelman worden jongetje.’

Daniël kon daar niet om lachen. Hij had zijn zus verliefd gezien, en kende de verschijnselen. Maar om er nu zelf het slachtoffer van te worden, daar voelde hij weinig voor. Voorlopig deed hij maar precies wat er van hem gevraagd werd. Hij had heus wel door dat Aisja grillig en wispelturig was. Je moest oppassen met dat meisje.

Die wispelturigheid bleek spoedig.

Op een dag was Daniël de kamer aan het stoffen, terwijl Aisja zijn instrument weer mishandelde. Ze bracht de meest valse klanken voort en zong daarbij op erbarmelijke wijze. Daniël leed in stilte.

[p. 139]

Plotseling riep het meisje: ‘Dat ding deugt niet. Jij hebt het betoverd. Hier, je mag hem houden roumi.’ Aisja smeet in woede de luit door de kamer.

Daniël sprong naar voren en kon het instrument nog net opvangen. ‘Mag ik hem houden?’

‘Dat hoor je toch. Vooruit, ga weg! Laat de kleinste roumi mijn kamer doen.’

Daniël bracht snel zijn luit in veiligheid, bang dat ze zich zou bedenken. Hij waarschuwde Jantje: ‘Het is jouw beurt Jan. De sultane roept.’

Er volgde een periode van rust.

Een tijd ook waarin het zo warm was, dat zelfs de slaven nauwelijks hoefden te werken. Daniël hield zijn luit veilig op een van de koelste plekjes van het landhuis. Hij was bang dat de klankkast zou scheuren door de droge hitte. Zelfs de bronnen uit de bergen vloeiden nog maar traag. Het water moest verdeeld worden over de huizen. De jongens zaten vaker bij elkaar in de schaduw. Nero lag hijgend naast hen.

‘Hoeveel geld hebben we al Willem?’

‘Te weinig.’

‘Ja, maar hoeveel hebben we dan?’

Willem noemde het bedrag in algerijnse munten, en gaf er meteen maar een vertaling bij: ‘Vijftien gulden.’ Ze wisten nog niet hoeveel ze nodig hadden, maar het was wel duidelijk dat ze niet voor vijf gulden per man vrij zouden komen. Misschien moesten ze wel vijfhonderd betalen. Ze zwegen, soezerig in de hitte.

‘Vijftien gulden,’ dacht Daniël. ‘Eén maaltijd met gasten kost bij ons thuis vijftien gulden, en dan gaat de helft nog naar de keuken terug.’ Thuis... wat was dat ver. Ze waren alle drie al een keer jarig geweest, maar ze waren hun verjaardagen vergeten. Hoe lang zou dit nog duren? Was oom Karel in Algiers? Kwam hij hen zoeken? Of zou hij nooit meer komen?

‘Ik ben nu al tien jaar,’ zei Jantje slaperig.

‘Gefeliciteerd,’ mompelde Willem. ‘Dan kun je nog oud worden hier.’ Ze zwegen weer. De dag ging voorbij.

Ze bleven heel lang buiten zitten. De sterrenlucht was prachtig.

‘Roumi!’ gilde Aisja vanuit het huis.

‘Dat is voor jou, Jan,’ zei Willem. ‘Ze zoekt er een van tien.’

Toen Jantje terug kwam, zei hij: ‘Ik weet niet wat ze wil hoor. Ik moest iets wegjagen, maar er was niets te zien.’

‘Ze ziet zeker spoken,’ meende Willem. Daniël werd binnengeroepen.

[p. 140]

Hij kon beter met Aisja praten dan Jantje. Haar moeder was ook in de kamer van het meisje. Aisja lag angstig op een lage bank in de hoek van de kamer. Ze riep dat er djinns in het huis waren. Daniël begreep dat ze daar boze geesten mee bedoelde. Hij vond het een belachelijk idee, net zoiets als toen Marianne een paar jaar geleden liep te gillen: ‘Het spookt, het spookt’. Het waren een paar muizen achter het behang geweest. Zoiets zou het hier ook wel zijn.

Zorah kalmeerde haar dochter, en stuurde Daniël weg. Daarmee leek de zaak afgedaan, maar dat viel tegen. Aisja hield vol dat er djinns waren, en er moest een echte geestuitdrijving plaats vinden. Wat dat inhield merkten de jongens vrij spoedig.

Op een avond kwamen er een heleboel mensen naar het landhuis van Hakem en Zorah. De mannen gingen op de grond zitten in de patio, de open ruimte binnen het huis. Vrouwen en kinderen zaten op het dak rondom, en daar vonden ook de jongens een plaatsje.

Uit het huis kwam een groepje oude vrouwen met een vreemd soort trommels, tarboukas, stenen potten met een ezelsvel eroverheen gespannen. Ze gingen in een hoek van de ruimte zitten en begonnen zachtjes en ritmisch te trommelen. Uit het huis kwamen drie danseressen. Een ervan was Aisja. Ze was prachtig gekleed in een wijde broek, een gazen blouse, een geborduurd vest en een soort wijde mantel. Op haar hoofd had ze een klein mutsje, met een lange dunne sluier.

De danseressen begonnen met kleine bewegingen van het hoofd voor-en achteruit. Met het aanzwellen van het getrommel werden die bewegingen heftiger, het hele lichaam bewoog mee. De voeten bleven vrijwel stil, heel kleine pasjes, nauwelijks zichtbaar. Het was alsof de meisjes kronkelend en schokkend boven de aarde zweefden. Aisja was veruit de mooiste. Haar gezicht stond heel ernstig en strak, maar Daniël kende haar goed genoeg om te zien dat ze het heerlijk vond.

Eenmaal zag hij haar even omhoog kijken in zijn richting. De dans werd steeds woester. De danseressen schenen geen vermoeidheid te voelen. IJselijke kreten van de vrouwen op het dak ondersteunden de muziek. Hier moesten de geesten wel bij wegvluchten. Heel abrupt brak ineens de muziek af.

De danseressen zakten in elkaar, uitgeput. Even laten stonden ze op, raapten kledingstukken op die ze tijdens de dans hadden laten vallen, en verdwenen in het huis.

Of de geesten verdwenen waren wisten de jongens niet. Aisja klaagde niet meer. De jongens wel. Zij moesten de volgende dag de rommel opruimen.

[p. 141]