Een lied voor de vrijheid

Hoofdstuk 9

Elke dag hadden de jongens een paar uur vrij, meestal aan het eind van de middag. Ook op vrijdag hoefden ze niet te werken. Dan was het voor mohammedanen een dag van gebed en rust. Dagelijks zagen de jongens hoe precies Hakem en Zorah, maar ook alle andere inwoners van de stad, zich hielden aan hun godsdienstige plicht: vijf maal per dag bidden met het gezicht naar het oosten, en regelmatig bezoek aan de moskee, dat laatste alleen voor de mannen. De vrouwen kwamen daar niet, zij gingen naar marabouts, kapellen in en buiten de stad.

Niemand probeerde de jongens tot de Islam te bekeren. Zij ontmoetten in de stad wel christenen die islamiet geworden waren. Deze zogenaamde renegaten kregen daarmee niet eens altijd hun vrijheid, maar ze hadden wel een beter leven dan de andere slaven, en sommige kwamen in belangrijke funkties. Terugkeer naar huis was echter voor deze renegaten onmogelijk. Ze hadden voor altijd hun nieuwe vaderland gekozen.

Het plan van Willem had alles te maken met hun vrije uren. Hij had al vlug gemerkt, dat je op straat in van alles en nog wat handelen kon. Verder was er altijd wel wat te vervoeren. Ze gingen met hun drieën naar een markt en boden de ezels aan om vrachtjes weg te brengen. Naarmate ze meer van de taal leerden, ging dat steeds beter. Daniël

[p. 131]

sprak met de klant, Willem onderhandelde over de prijs, en Jantje dreef de ezeltjes door de stad.

Op vrijdag bleven de ezels in de stal. De jongens hoefden dan niet in het huis te blijven. Ze konden in en zelfs buiten de stad overal heen.

Ze hadden vrij gemakkelijk kunnen vluchten. Maar ze wisten heel goed dat vluchten geen zin had. Om weg te komen hadden ze een schip nodig en dat hadden ze niet. De Phoenix lag nog wel in de haven, maar daar hadden ze niets aan. Hoe zou je met drie jongens zo'n groot schip kunnen besturen. Van de rest van de bemanning wisten ze nu wel iets meer. De meesten werkten in de steengroeven buiten de stad. Ook de stuurman was daarbij. De groep die bij Wolnar en Gross hoorde zat in een andere gevangenis, wat die deden, wisten de jongens niet.

Vluchten kon dus niet, maar buiten de stad lag wel een deel van het geld dat ze nodig hadden om hun teskere te verdienen. Het lag er bij de steengroeve, in de vorm van kleine steentjes. Steentjes met allerlei kleuren en in allerlei vormen. Op één dag konden ze samen wel honderd steentjes vinden. Thuis, op het dak, sorteerden ze die naar vorm en kleur, en meestal wreven ze de mooiste exemplaren met zachte doekjes helemaal glimmend. Dit was handelswaar voor een week. Willem verkocht de steentjes voor goede prijzen. Hij kwam met het oude verhaal dat elke soort steen een bepaalde geneeskrachtige werking had. Bij een mooi bruin steentje fantaseerde hij dat het goed was tegen hoofdpijn. Een helder groen steentje moest je bij je dragen als je last had van je maag, en zo was er voor elk pijntje een steentje. Hun klanten geloofden het, en er waren er die de jongens vertelden dat het goed hielp. Op het laatst geloofden de jongens zelf, wat ze eerst voor de grap gefantaseerd hadden. Het werd haast moeilijk om sommige bijzondere stenen te verkopen. Zo hield Jantje twee precies gelijke witte steentjes met bruine streepjes zorgvuldig verstopt onder zijn jas. Hij had er zijn ezels mee genezen, toen die op een dag allebei ziek waren.

Ze verdienden aardig wat geld, al ging het met alleen maar koperen muntjes natuurlijk niet zó snel, dat ze zich spoedig vrij zouden kunnen kopen.

Ze leerden ook de stad goed kennen. Ze waren allang gewend aan de vreemde winkeltjes die je hier had. Een winkel was gewoon een opening, een nis in de muur, waar de koopman tussen zijn handelswaar zat. Een deur was er niet. Wie wat kopen wilde nam het uit de etalage en rekende met de koopman af. Als die 's avonds zijn zaak sloot, stapte hij gewoon door zijn etalage naar buiten en schoof wat planken voor het gat.

[p. 132]

Er waren heel veel ambachtslieden. Zij maakten mooie en nuttige dingen van koper en ijzer. Er waren er ook die in leerwaren handelden. Ze bewerkten zelf het leer en verkochten de riemen, tassen en schoenen die ze maakten. Anderen handelden in geborduurde stoffen, die ze in allerlei kleuren klaar hadden hangen. Overal zag je ook kruidenierswinkeltjes en slagers. Bakkers verkochten zelfgebakken brood, maar bakten ook de broden die de vrouwen thuis hadden toebereid. Daniël had als speciale taak dagelijks naar een bakker te gaan met het brood dat Aisja of haar moeder had klaargemaakt. Een halve dag later kon hij de warme broodjes bij de bakker gaan halen.

In die veelheid van winkeltjes en smalle straatjes vonden de jongens moeiteloos hun weg. Vooral Willem kende al spoedig een heleboel handelaren. Hij onthield heel goed wat alles waard was en had geen moeite met de vreemde munten.

Op een dag hoorden de jongens een paar straten verderop veel lawaai. Nieuwsgierig als altijd gingen ze er op af. Daniël en Jantje op de ene ezel en Willem op de andere. Vrolijk keffend holde Nero mee. Ze kwamen bij een smalle straat, waar een groep slaven in fel gevecht was met janitsaren. ‘Daar heb je Wolnar!’ riep Willem.

Inderdaad was het de leider van de muiters, die daar een groep slaven aanvoerde.

De jongens herkenden meer mannen van de Phoenix. Het gevecht duurde niet lang. De gewapende soldaten hadden de slaven snel overmeesterd. Twee mannen bleven liggen, zwaar gewond. Misschien waren ze zelfs al dood. De anderen, waarbij Wolnar en Gross, werden teruggedreven naar de gevangenis. Daar ging het lawaai nog een hele tijd door.

Wat er gebeurd was wisten de jongens niet. Op de markt hoorden ze verwarde berichten. De slaven zouden geprobeerd hebben de haven te bereiken om de Phoenix te heroveren en weg te varen. Een vrij zinloze poging met zo weinig mannen en dan nog ongewapend. De gevolgen van de opstand merkten de jongens wel.

Op een zondag zagen ze buiten de stad een oploopje, waarbij ze natuurlijk weer vooraan wilden staan. Ze hadden dat beter niet kunnen doen. Wat ze zagen was vreselijk. Wolnar en nog vier mannen waren omgekeerd aan een paal gebonden, en kregen elk honderd stokslagen op hun voetzolen. De arme kerels kermden en gilden van pijn. De jongens glipten stilletjes weg en konden er heel lang niet over praten. Toen zei Jantje: ‘Het zijn rotzakken, maar dit is gemeen.’

De mensen in de stad schenen het nogal normaal te vinden. De jongens

[p. 133]

begrepen dat velen zelfs de doodstraf voor zo'n opstand niet vreemd hadden gevonden.

Zo gingen de weken voorbij. Het werd mei, het werd juni. De warmte in de stad was bij tijden ondragelijk.

Het werk van de jongens veranderde niet veel. Ze waren de hele dag bezig, en konden alleen in hun vrije uurtjes en op vrijdag geld verdienen voor hun teskere. Ook van het geld dat Hakem hun betaalde legden ze het meeste opzij. Een enkele keer kochten ze iets lekkers in de stad, maar meestal namen ze alleen wat hun ‘thuis’ gegeven werd. Het voorraadje geld groeide wel, maar wat ging het langzaam. Het zou op deze manier jaren duren eer ze vrij kwamen.

Vanaf het dak konden ze uren naar de zee staren. Ze zagen tientallen schepen de haven inkomen, op de rede liggen of de haven verlaten, maar er was nooit een schip uit Nederland.

Een afwisseling was wel hun tijdelijke verhuizing naar het landhuis van Hakem buiten de stad. In de warmste maanden verbleef het hele gezin in een wat kleiner, witgekalkt huis buiten Algiers. Het lag in een ruime tuin, waar door bevloeiing met water uit de bergen van alles groeide.

De verhuizing was een heel gedoe. Met de ezels trokken de jongens een week lang heen en weer. Telkens volgeladen met spullen. Nero vond het dolle pret. Het levendige zwarte hondje holde de hele weg voor de jongens uit, kwam uitgelaten terugrennen, en liet zich door Jantje knuffelen. Een spelletje waarvan de hond nooit genoeg kreeg. Het leek ook zijn baas niet te vervelen.

Het laatst waren Aisja en haar moeder aan de beurt om vervoerd te worden. Zwaar gesluierd stapten ze al binnenshuis in een soort mand met gordijntjes. De mand werd op de ezel gezet, en zo reed het hele vrachtje de stad uit.

Daniël had de weinig benijdenswaardige taak met al de kleine kinderen naar het buitenhuis te wandelen. Hij had wel eens met zijn kleine tweelingzusjes op de Keizersgracht gewandeld, en dat was hem maar matig bevallen. Toen kon hij nog een dienstmeisje roepen, en haar opdracht geven zich verder met de kinderen te bemoeien, hier was hij zelf het dienstmeisje. Dat viel niet mee. De kinderen liepen wel zoet in een rijtje, maar het duurde heel erg lang, en het was ontzettend warm.

In het buitenhuis kregen de jongens een soort schuurtje in de tuin toegewezen. Een armelijk hokje, maar er was één voordeel: Nero kon binnen komen in dat huisje. Het grote huis was natuurlijk verboden ter-

[p. 134]

rein voor hem, maar in het hutje van de jongens was het hondje altijd welkom.

De jongens kwamen wekenlang bijna niet meer in de stad. Dat was niet leuk. Ze verdienden niets, en ze konden niet zien of er een nederlands schip kwam om hen te halen.

Zou er nog wel een schip komen om hen te halen?

Deed oom Karel eigenlijk wel iets?

De jongens wisten het niet.

‘In mijn kerker opgesloten’, zong Daniël 's avonds zachtjes.