Een lied voor de vrijheid

[p. 125]

Hoofdstuk 8

Meteen de eerste dag merkten de jongens al, dat de verandering een grote verbetering betekende.

Hun nieuwe meester bleek officier bij de janitsaren te zijn. Hij woonde in een groot huis bij de oostelijke stadspoort. Daniël kon vrij goed met hem praten, hij kende een beetje Frans. Met de woordjes die Daniël in de afgelopen weken geleerd had en met het fantasie-Italiaans kwamen ze een heel eind.

In het huis kregen de drie jongens een kamertje waar ze op matten konden slapen. Het was er niet ruim. Hakem, de dikke officier, zei: ‘Jammer, er is niet meer ruimte. Ik wilde één slaaf kopen. Nu moet je maar wat krapper wonen met je broers.’ De ‘broers’ hadden daar geen moeite mee. In het kamertje kwamen ze toch alleen maar om te slapen. In het huis was het heel schoon. Er waren twee gaanderijen rond een binnenplaats waar dag en nacht, zomer en winter een heldere fontein klaterde. Later merkten de jongens dat ook op vier punten binnenin het huis helder, vers water werd aangevoerd. Zoals op veel plaatsen in Algiers stroomde ook hier het water uit de bergen via heel oude pijpleidingen naar fonteinen en wasplaatsen. Op de gaanderijen kwamen alle kamers uit. In plaats van deuren hingen er tapijten of kralengordijnen in de deuropening.

Het kamertje van de jongens was een hokje op het dak. Ze konden over de huizen heen de zee zien. De vrouw van Hakem en zijn vele kinderen zagen ze pas de volgende dag. Het duurde even voor ze het juiste aantal kinderen telden, het bleken er tien te zijn. Acht dochters, en twee kleine jongetjes die net konden lopen.

De jongens kregen nieuwe kleren. Het oude en vuile gevangenisgoed gooide Hakem weg. Nu was er een passende jas en broek voor Jantje. Daniël mocht zijn eigen muts houden. De jongens zagen er nu echt als jonge Algerijnen uit. Zelfs hun ondergoed kregen ze nieuw en schoon. Dat was niet overbodig, want ze waren vervuild in de afgelopen tijd. Jantje vroeg zorgelijk: ‘Je hebt toch je geld niet weggegooid, Daniël?’ Daniël kon hem gerust stellen. De paar munten die hij nog over had, zaten veilig in zijn muts verstopt.

In het huis van Hakem leerden ze zich wassen. De janitsarenofficier was als alle mohammedanen een man die zich vaak waste, en hij eiste dat ook van zijn slaven. Eerst vonden de jongens het maar gek, dat gedoe met koud water, maar na een tijdje waren ze eraan gewend.

[p. 126]

De eerste dag bemoeide de officier zich nog met de jongens; in de weken en maanden daarna zouden ze hem niet vaak meer zien. Gelukkig kon Daniël die eerste dag vrij veel met Hakem praten, zodat ze heel wat te weten kwamen.

Daniël vroeg of er geen hollandse schepen in Algiers gekomen waren, de afgelopen weken.

‘Niet een,’ zei de officier. ‘Jullie komen van het buitgemaakte schip? Je was bij de zeerovers?’

Daniël probeerde uit te leggen dat zij met die zeerovers niets te maken hadden, maar dat maakte niet veel indruk. ‘Allen die op dat schip voeren zijn binnen gekomen als oorlogsbuit,’ zei Hakem. ‘Zij zullen allemaal als slaaf moeten werken, tot ze vrijgekocht worden of tot ze hun teskere verdiend hebben.’ ‘Teskere?’

‘De brief die de slaaf zijn vrijheid geeft. Die kun je verdienen door zeven jaar je meester trouw te dienen, of door zelf je losgeld te verdienen.’

‘Zeven jaar,’ zei Daniël geschrokken. ‘Moeten we zeven jaar hier blijven?’

‘Of je moet voor die tijd genoeg gespaard hebben om je vrij te kopen. Ik betaal jullie voor je werk, je krijgt te eten en je krijgt kleren. Als je je geld spaart kun je vrij komen.’ Later rekenden de jongens uit dat ze er wel twintig jaar over zouden doen, om hun losgeld te verdienen. Op dat moment konden ze alleen maar angstig zwijgen. Daniël vertaalde wat de officier zei, voorzover de andere jongens dat niet meteen begrepen. De officier zag dat zijn nieuwe slaafjes geschrokken waren. ‘Je moet niet bang zijn,’ zei hij vriendelijk. ‘Ik heb jullie niet gekocht om je een slecht leven te bezorgen. Als jullie je werk goed doet, zul je hier een goed leven hebben. Onze profeet Mohammed heeft gezegd: Geef slaven hetzelfde voedsel als gijzelf eet. Steek hen in dezelfde kleren als gijzelf draagt en belast hen niet met werk dat te zwaar voor hen is.’

Hij keek Daniël ernstig aan. ‘Dat zijn wijze woorden van de profeet, daar houd ik mij aan.’

Hakem hield zich inderdaad aan die woorden. De jongens hadden in weken niet zo goed te eten gekregen; ze droegen nieuwe kleren, ze kregen een goede slaapplaats. Het enige wat ze niet hadden was de vrijheid. Dat bleek, zodra hun eigenlijke werk begon. Na de eerste nacht in, of eigenlijk op, het huis van Hakem geslapen te hebben, was Willem het eerste wakker. Hij keek over de huizen heen naar de zee. Daar moest hun bevrijding vandaan komen. Er was geen schip te zien. Waren ze hier door iedereen vergeten? Zou de stuurman nog ergens in de

[p. 127]

stad zijn en de anderen? Of waren die al weer vrij?

Er kwam een klein meisje het dak op. Ze wenkte Willem, en wees dat hij de anderen ook mee moest brengen.

‘Jongens, wakker worden, ze roepen ons.’

Moeizaam deden de beide andere jongens hun ogen open. ‘Hè, wat is er?’

‘Ze roepen ons, we moeten aan het werk.’ Ze trokken snel hun kleren aan en stommelden he trapje af naar de bovenste galerij.

Daar stond de moeder van de kinderen al klaar, een klein vrouwtje met een spits gezicht. Ze leek niet onvriendelijk. Haar kinderen keken vanachter haar rokken en uit deuropeningen heel nieuwsgierig naar de jongens.

Daniël zag bij de verste deur een meisje van een jaar of veertien, dat naar hem staarde. Ze had zwart haar en een heel mooi gezichtje. Zodra ze merkte dat hij haar zag verdween ze naar binnen. Zorah, de moeder, bracht de jongens bij een van de wasbakken en wee hen dat ze zich eerst goed moesten wassen. Daarna kregen ze brood, en toen kon het werk beginnen.

De eerste dagen waren ze alleen maar bezig met schoonmaakwerk. Van de vroege ochtend tot de late avond waren ze aan het schrobben en boenen. Af en toe moesten ze ook iets voor de kinderen doen, iets halen of brengen of dingen van de ene kamer naar de andere dragen.

‘Roumi’, riepen de kinderen dan en ze wezen gebiedend wat er moest gebeuren. Daniël merkte al vlug dat ‘roumi’ een soort verzamelnaam was voor ‘buitenlander’.

Om voor de vrouw of voor Hakem te werken vond Daniël niet zo erg, maar dat die kleine kinderen hem commandeerden was vervelend. Toch deden ze niets anders dan wat hij thuis zijn hele leven al gedaan had, tegenover hun dienstmeisjes en zelfs tegen Betje. Gedachten aan thuis kwamen vaker bij de jongens op dan in de voorafgaande weken. Daniël had het meeste heimwee. Als ze na hun werk op het dak zaten kon hij uren verlangend naar de zee zitten staren. Waarom kwam oom Karel niet?

De beide andere jongens schikten zich wat gemakkelijker in hun lot. Vooral Jantje had er weinig moeite mee. Hij had het eigenlijk nog nooit zo goed gehad in zijn leven. De nieuwe baas gaf goed te eten en was veel aardiger dan de schipper van de trekschuit of de kok van de Phoenix. Het werd voor hem nòg beter, toen hij als eerste van de drie jongens buiten het huis mocht gaan werken.

Hakem had in een stal beneden in het huis twee ezels staan. Jantje had

[p. 128]

al gauw laten merken, dat hij dol was op die dieren. Ze zagen er net zo verwaarloosd uit als alle ezels in Algiers, maar Jantje maakte ze schoon, borstelde ze, en bracht ze op tijd te eten. De beesten waren blij met zo'n verzorger. Hakem gebruikte ze niet zo vaak. In de zomer ging hij er wel mee naar het landhuis buiten de stad waar zijn vrouw en kinderen dan verbleven. Verder was het wel handig ezeltjes te hebben voor het vervoer van allerlei dingen. Daar werden ze in Algiers algemeen voor gebruikt. Ontelbaar veel ezels zag je er op straat. Magere, kale beestjes, geduldig voortstappend met grote vrachten hout, water, levensmiddelen, en zelfs bouwstenen en kalk.

Op een ochtend nam Hakem Jantje mee. Hij moest met de beide ezels volgen. De officier liep voorop, en Jantje volgde door de nauwe straatjes van Algiers. Ze kwamen bij de kazerne van de janitsaren, en daar wees Hakem de kleine ezeldrijver wat er vervoerd moesten worden.

Er lag op het exercitieterrein een berg zand. Twee griekse slaven schepten het zand in mandjes. Ze hingen aan weerszijden van een ezel een mand met zand, en dan bracht Jantje het naar een plek achter de kazerne. Als hij terugkwam stond de andere ezel geladen. Zo was hij een week bezig om met de Grieken het zand te verplaatsen.

Daarna mocht hij voor Hakem andere vrachtjes vervoeren, ook in de stad. Zo was Jantje Dekker de eerste van de drie jonge slaven die in de wirwar van straten de weg kon vinden. Zijn ezels werden zijn beste vrienden; de beestjes zagen er na enige tijd veel gezonder uit dan al die magere scharminkels van de Algerijnen. Jantje hoefde ze niet te slaan. Met goede verzorging en vriendelijke woorden kreeg hij meer van zijn dieren gedaan dan de Algerijnen met al hun schelden en slaan.

Hij beleefde veel meer dan de beide andere jongens. Op straat was altijd wel wat te zien. Hij kon 's avonds op het dak mooie verhalen vertellen over de ruzies die er in de nauwe straatjes ontstonden, als twee ezeldrijvers met volbeladen beesten elkaar tegenkwamen. Jantje kende in korte tijd alle arabische scheldwoorden die een ezeldrijver bij zulke gelegenheden gebruikt.

Hij kreeg door zijn werk op straat er nog een vriend bij: een zwart hondje dat naar de naam Nero luisterde. Nero heette alleen maar zo omdat hij zwart was, hij had niets van de wreedheid die ooit de romeinse keizer met die naam zo berucht maakte.

Jantje vond Nero angstig in een hoek weggedoken op de markt. Hij lokte het beestje met vriendelijke woorden en stukjes brood.

Al spoedig vertrouwde Nero zijn nieuwe baas volkomen. Hij volgde hem overal door de stad, en hij zou zeker mee naar binnen zijn gegaan

[p. 129]

als Zorah dat niet verboden had. Zorah haatte honden. Nero mocht wel keukenafval hebben, maar hij kwam niet in huis. Jantje zorgde wel dat zijn nieuwe hondje niets tekort kwam.

Voor Willem en Daniël veranderde er niet veel. Veel schoonmaken en af en toe wat helpen in de keuken. Daar was Aisja aan het werk, de oudste dochter van Hakem en Zorah. Zij was het meisje dat Daniël de eerste dag al gezien had. Zij merkte dat Daniël wel handig was met het keukenwerk, en ze haalde hem steeds vaker naar beneden om te helpen bij het klaarmaken van de maaltijden. Voor Daniël bleef het een beetje vreemd, dat hij nu moest doen wat hij thuis het personeel had zien doen. Toch was het leuker dan het schoonmaakwerk, en Aisja deed heel vriendelijk tegen hem.

Het werd voor hem nog beter, toen hij ook tot taak kreeg inkopen te doen op de markt. De vrouwen kwamen daar niet vaak. Op straat moesten Aisja en haar moeder gesluierd lopen, en als ze wat verder weg gingen lieten ze zich in een soort rieten stoel op de ezel vervoeren. Daarin waren ze vrijwel onzichtbaar maar zelf konden ze wel naar

[p. 130]

buiten kijken. In huis droegen de vrouwen geen sluier. Dat slaven hen ongesluierd zagen was niet erg. Dat waren immers maar slaven, je ging je toch ook niet in sluiers hullen voor je os of je ezel.

Daniël kreeg toestemming om Willem mee te nemen naar de markt. Dat was een goede beslissing, want Willem was veel handiger bij het inkopen dan Daniël, en samen hadden ze ook meer plezier. Het werd nog mooier toen Jantje af en toe ook meemocht, om op zijn ezels de inkopen te vervoeren.

Op een avond in april zaten de jongens na zo'n dag weer op het dak. Daar kwam Willem met het plan om samen eraan te gaan werken hun teskere, de bevrijdingsbrief te verdienen. De anderen zagen niet meteen hoe ze dat moesten doen. Maar Willem had een duidelijk plan. Ze praatten erover tot het donker was, het leek een goed idee.

Die nacht droomden ze van grote stapels geld, geld voor de vrijheid.