Een lied voor de vrijheid

[p. 23]

Hoofdstuk 3

Willem probeerde ongezien de trap naar het zoldertje te bereiken, maar dat lukte natuurlijk niet. Het huisje in de steeg had maar één kamer, en daar moesten ze met vader, moeder en zes kinderen wonen, eten koken en slapen. De kleintjes waren al naar bed. Ze lagen bij elkaar in een bedstee; de allerkleinsten sliepen in een soort diepe la onder de bedstee van vader en moeder.

De vader van Willem zat nog bij de tafel, zijn moeder lag al op bed. Er brandde een klein stompje kaars.

‘Waar kom jij vandaan?’ vroeg vader.

‘Van buiten, ik heb een beetje in de stad rondgekeken. Ze vechten.’

‘Dat weet ik ook wel, daar heb jij niets te zoeken. Je hebt toch zeker niet meegedaan met dat plunderen?’

‘Nee, ik heb alleen maar gekeken.’ Willem was blij dat hij zijn zakken op tijd had leeggemaakt.

‘Was er werk vandaag?’ vroeg hij om het gesprek af te leiden.

‘Nee, alles ligt stil. Er is niets te verdienen.’

Had ik toch maar een paar munten achtergehouden, dacht Willem, dan was er nog wat geld binnengekomen vandaag.

‘Je moeder is de hele dag ongerust geweest. Waar zat je al die tijd?’

‘Overal, op de Botermarkt, op de grachten.’

‘Op de Botermarkt? Daar is geschoten.’

‘Dat heb ik gezien en later op de dag is er nog meer gebeurd. Ze hebben de Zweed doodgeschoten.’

Zonder te vertellen hoe hij de Zweed kende en hoe hij daar kwam vertelde Willem zijn vader wat er gebeurd was. Nu hij het navertelde leek het allemaal veel minder erg. Het was net of het niet echt gebeurd was. ‘Je moet bij dat schieten wegblijven,’ zei zijn vader. ‘Dat is veel te gevaarlijk, al die nieuwsgierigheid daar komt niets goeds van. Morgen blijf je maar eens bij je moeder. Moet je nog eten?’

‘Ik heb onderweg al wat gekregen.’

‘Als je het maar niet gestolen hebt,’ gromde zijn vader achterdochtig. ‘Ga dan nu maar slapen, morgen zien we wel weer verder.’ Vader Duiker blies de kaars uit, en in het donker vond ieder zijn slaapplaats. In de verte klonken de klokken van de Westerkerk boven de stille stad.

Diezelfde klokken werden ook gehoord in het huis van de familie de Bij aan de Keizersgracht. ‘Het lijkt wel weer rustig in de stad,’ zei de vader.

[p. 24]

Daniël zat met zijn vader en moeder en Marianne in de achterkamer. Maman was bij het avondeten weer beneden gekomen. Nog wat bleek, maar toch weer lief glimlachend. De kinderen waren extra aardig voor haar. Dat ging altijd zo als maman haar hoofdpijn had. Iedereen deed dan dubbel zijn best om lief voor haar te zijn. Alleen Marianne mompelde wel eens ‘aanstellerij.’ Ze had dat voor het eerst gehoord van de oude Betje en sinds die tijd was ze er beter op gaan letten. Maman leek wel altijd zo'n hoofdpijnaanval te hebben als ze iets moest doen wat ze niet kon of niet durfde. Ze werd dan ook altijd weer precies op tijd beter om zich door haar aanhankelijke kinderen te laten verwennen.

Vanavond was het een zeer vredige stemming in het huis aan de Keizersgracht. De jongste kinderen waren al naar bed. Daniël en Marianne hadden muziek gemaakt toen het nog licht was. Marianne speelde heel goed clavecimbel en Daniël tokkelde op de luit. Van alle dingen die hij als goed opgevoed zoontje van een rijke Amsterdammer en een franse moeder had moeten leren, hield hij het meest van het luitspel. Zijn muzieklessen was hij nooit vergeten, daarvoor zou hij nooit te laat komen.

Zij speelden franse liedjes, die maman zachtjes meezong. Toen ook papa liet horen dat hij de romantische woorden van het lied nog niet vergeten was, leek het geluk wel kompleet.

Betje serveerde thee in kleine kopjes van fijn porcelein. ‘Laat het blad hier maar staan Betje,’ zei maman minzaam in haar zangerige Nederlands. ‘Wij schenken zelf wel in.’ Betje gromde iets onverstaanbaars en vertrok. In de tuin was het al helemaal donker. Hoog in een boom zat een vogel in het laatste daglicht nog te fluiten. Het hoge gebouw van de schuilkerk achter de huizen stak zwart af tegen de lucht.

‘Deze dag is goed afgelopen,’ zei Joost de Bij. ‘Als het huis in Beverwijk niet afgebrand was, zouden we al die herrie hier niet meegemaakt hebben,’ zuchtte maman.

En als er dit voorjaar niet zo krankzinnig hard gestookt was om het buitenhuis warm te krijgen, was er geen brand geweest, dacht Marianne. Ze zei echter niets. Wat had het voor zin daar weer over te beginnen. Haar moeder wilde toch niet toegeven dat door haar fout het prachtige landhuis in brand was geraakt. Zij had een maand vroeger naar Beverwijk willen gaan dan andere jaren. Zij had gevraagd om meer kachels. Papa had wel tegengesputterd en gezegd dat het te gevaarlijk was, maar maman kreeg haar zin.

Maman kreeg altijd haar zin. Hij is nog steeds verliefd op haar, dacht Marianne wel eens verbaasd. En hij verwent haar meer dan ons.

[p. 25]

Vanavond was het geen avond om ruzie te maken. Ze zaten in hun makkelijkste huiskleren en ze dronken fijne Chinese thee. Het leven was goed en gemakkelijk aan de Keizersgracht.

In het stadhuis was nog volop licht. In een kleine kamer vergaderden de burgemeesters van Amsterdam onder leiding van Gerrit Corver. Samen waren ze namens de vroedschap belast met de leiding van de stad. De vergadering duurde lang. Zouden ze de belastingen nu wel of niet afschaffen? Moest de schutterij ingrijpen of niet? Was er nog nieuws uit Den Haag? Het was intussen wel duidelijk dat de prins niets tegen het oproer zou willen doen. In hoeverre de ongeregeldheden aangemoedigd waren door mensen die in nauw kontakt stonden met het hof in Den Haag was niet duidelijk. Of de schutterij in wilde grijpen om de belastingpachters te beschermen was ook niet duidelijk. Burgemeester Corver en de andere heren konden nog geen besluit nemen. Ze zouden het de volgende dag nog eens aanzien. In het stadhuis werd het donker. Onder gewapend geleide en bijgelicht door lantaarns bereikten de heren veilig hun huizen.

Morgen was er weer een dag. De stad leek nu rustig.

In de stad leek het misschien wel rustig, in de kroegen was het nog een enorm lawaai. De plunderaars vierden daar de overwinning op de belastingpachters. Want zo voelden zij het. Zij hadden de rijke uitbuiters eens een lesje geleerd. Gross en Wolnar zaten in een donkere kroeg op de Nieuwendijk. Ze waren de vermoeidheid van een dag plunderen vergeten. De angst bij hun ontsnapping aan de schietpartij, die de Zweed het leven kostte, was ook vergeten. Wat nu telde was de rijkdom van het moment, het geld, de drank en de vrienden die op dat geld afkwamen. Er waren ook veel vrouwen in de herberg. Een had het hoogste woord: Marritje Arends, Mart van de Nieuwendijk werd ze genoemd. Ze zong liedjes waar iedereen hard om moest lachen en ze dronk meer dan alle kerels om haar heen. ‘Vis moet zwemmen,’ riep ze, en goot weer een kan bier in haar keel. Dat vond iedereen zeer toepasselijk, want Mart van de Nieuwendijk was een van de bekendste visverkoopsters van de stad.

‘Morgen gaan we verder,’ schreeuwde ze. ‘We zijn nog lang niet klaar.’ ‘Vandaag hebben we dertig pachtertjes geschoren, morgen komen er nog honderd aan de beurt,’ riep iemand anders. Wolnar en Gross hielden zich stil. Ze lieten de Amsterdammers schreeuwen, en dachten aan de zakken buit die zij in hun logement verstopt hadden. Als zij daarmee

[p. 26]

op tijd de stad uit konden komen, waren ze voor de rest van hun leven rijk. En morgen wachtte er nog meer buit.

Wolnar danste met de dronken visvrouw tussen de banken en tafels. Het leven was goed, ook in de kroeg op de Nieuwendijk. Zolang de burgers zich ongestraft lieten plunderen kon er feest gevierd worden. Feest, de hele nacht een uitzinnig feest, en morgen is er weer een dag...