In de schaduw van Loevestein

[p. 103]

10. Meester Lambert

Het was al begin mei, toen meester Lambert met tegenzin toegaf dat er nu wel plaats voor Klaas was op school. De zoon van de schout was ook terug uit Utrecht, maar Klaas had geen last meer van hem.

Op de dag dat Klaas voor het eerst naar school zou gaan, na er bijna een jaar geen meer bezocht te hebben, was moeder juist naar Loevestein voor haar wekelijkse bezoek. Sinds maart maakte ze elke woensdag de lange overtocht. Eenmaal had ze ook de kleine Klara mee mogen nemen.

Ruim op tijd ging Klaas naar de Haarstraat, waar de school van meester Lambert stond. Hij had zijn ‘boekenbord’ bij zich, een plat kistje met een schuifdeksel. Zijn groot ABC-boek zat erin. Dat noemden ze altijd het Haneboek, omdat de eerste plaat een grote haan voorstelde. Het was al oud, de vader van Klaas had het in zijn jeugd ook al gebruikt.

De school leek een gewoon huis. Het enige kenmerk was het uithangbord, dat aan een mooie, gekrulde ijzeren stang boven de deur hing. Een schilder had er aan de ene kant een klas op geschilderd waar het erg rommelig was en aan de andere kant een nette, ordelijke klas. Er hing achter glas een groot papier met de schrijfvoorbeelden van de meester. Hij was erg trots op dit vel vol fraaie, krullerige letters, maar iedereen in de stad wist dat meester Lambert het niet zelf gemaakt had. Het hing er nog van zijn voorganger.

Er stonden nog enkele kinderen te wachten om binnengelaten

[p. 104]

te worden. De vrouw van de meester liet hen binnen. Klaas kwam in een vrij grote ruimte, die meteen achter de buitendeur in de breedte van het huis lag met vier ramen aan de straatkant. De vloer was van rode baksteen. Links waren twee lange banken met een rugleuning voor de meisjes en rechts twee dezelfde voor de jongens. Klaas koos een plaats op de achterste bank. Tegen de achterwand, recht tegenover de deur, was de zetel van de meester. Deze grote stoel had twee deurtjes, stond op een verhoging en had een dakje erboven zoals een preekstoel. Tegen de achterwand van deze zetel hingen de strafwerktuigen van meester Lambert: een plak, waarmee men harde klappen kon geven en een vogeltje, dat naar een stout kind gegooid kon worden. Wie dat vogeltje, een zakje zand met twee vleugeltjes, voor zich geworpen kreeg, moest naar de meester komen om een paar tikken met de plak in ontvangst te nemen. Ook hing er een ijzeren kam met grove punten, waarmee lastige kinderen ‘gekamd’ werden. Klaas had op andere scholen al eens ervaren dat dat erg pijnlijk was. Ook waren er nog een gard en een bord met een ezel. Domme leerlingen moesten met dit bord om de hals voor de klas staan. Een groot houten blok met vier gaten erin stond naast de lessenaar van de meester. Kinderen die gevochten hadden, werden met hun voeten in dit blok vastgezet tot ze bedaard waren.

Er kwamen steeds meer kinderen binnen. Op het laatst waren het er wel dertig, jongens en meisjes van allerlei leeftijd, de jongsten ongeveer zeven jaar en de oudsten ongeveer dertien.

Gerrit en Adriaan waren er ook. Jan van Grootvelt zat dicht bij Klaas op dezelfde bank.

Schuin voor Klaas zat een klein jongetje dat hij wel kende: Keesje Vossen, zoon van een weduwe, bij wie tante Klara nogal eens kwam.

De kinderen maakten een enorm tumult, maar plotseling werd

[p. 105]

[p. 106]

het doodstil: meester Lambert kwam binnen. Hij droeg een wijde mantel met een grote kanten kraag. Het kleine hoofd met de felle oogjes leek daardoor extra klein. Met sloffende pas ging de meester naar zijn lessenaar, sloot het deurtje en rangschikte zorgvuldig zijn pennemes, inkthorentjes en het zanddoosje om inkt te drogen. Toen keek hij loerend de klas door, zag Klaas en zei met schelle stem: ‘Kom jij eens hier.’

Klaas kwam uit zijn bank. Toen hij dicht bij de lessenaar stond, pakte de meester hem bij zijn oor, trok er hard aan, zodat Klaas zich om moest draaien met het gezicht naar de jongensbank en zei toen: ‘Dit is Klaas Bijsterus, onze nieuwe leerling.’ Met een harde ruk draaide hij Klaas terug en beet hem toe: ‘Pas maar op dat je niet zo bent als je vader. Arminianen zetten we in het blok.’

De meeste kinderen grinnikten.

Meester Lambert liet Klaas los en hij kon weer naar zijn plaats gaan. Klaas was vuurrood. Het liefst was hij meteen weggelopen, maar hij had oom Jan en moeder beloofd dat hij zijn best zou doen het bij meester Lambert uit te houden.

Gerrit knipoogde naar Klaas en wees veelbetekenend op zijn voorhoofd en daarna naar de meester.

Toen Klaas weer zat, zei Adriaan heel zachtjes: ‘Hij is gek, trek het je niet aan.’

Eerst moesten ze schrijven. Klaas deed erg zijn best. Hij had in het afgelopen jaar vrij veel geschreven, maar niemand keek ooit of het wel netjes was. Met de tong uit de mond, probeerde hij het moeilijke voorbeeld na te schrijven. Eén voor één moesten de kinderen bij de meester komen. Af en toe klonk een kreet van pijn of onderdrukt gesnik van een gestraft kind. Meester Lambert was erg streng; toch bleef het vrij rumoerig. Toen Klaas zijn werk moest laten zien, had hij twee regels geschreven. Het zag er netjes uit. De meester bekeek elke letter

[p. 107]

heel nauwkeurig. Hij keek steeds ontevredener, maar plotseling kwam er een grimmige grijns op zijn gezicht. ‘Noem je dat een a?’ vroeg hij. ‘Steek je hand uit!’

Aarzelend hield Klaas zijn hand voor de meester.

Met een onverwacht snelle beweging sloeg meester Lambert hem met de plak hard op de knokkels. ‘Zitten!’ klonk het bevel. Klaas haatte deze meester zoals hij nog nooit iemand gehaat had. Spoedig zou er echter iets gebeuren waardoor hij al het voorgaande zou vergeten.

De ochtend liep al ten einde, toen Klaas merkte dat Jan van Grootvelt ruzie maakte met de kleine Keesje Vossen.

Keesje had van de kruidenier Jan Thonis, die naast hem woonde, die ochtend een zakje rozijnen gekregen. Jan van Grootvelt had gezien dat Keesje rozijnen snoepte en fluisterde het jongetje toe: ‘Geef mij dat zakje.’

Keesje kreeg een vuurrood hoofd en schudde heftig nee.

‘Als je het niet geeft, zeg ik het aan de meester,’ siste Jan van Grootvelt.

Keesje zat roerloos met een hoogrode kleur.

Jan stak zijn vinger op, maar de meester zag het niet. Toen nam hij een scherp pennemesje en daarmee prikte hij Keesje onverwacht en heel gemeen. Keesje gaf een gil en de meester keek woedend hun kant uit. ‘Wat is dat? Waarom gil jij?’ riep hij Keesje toe.

‘Ze steken me,’ snikte Keesje.

‘Deed jij dat, Klaas?’ vroeg de meester.

‘Nee, meester,’ zei Klaas.

‘Wie deed het dan?’

‘Dat zeg ik niet, meester,’ zei Klaas. En hij voegde eraan toe: ‘Ik ben wel een Arminiaan, maar geen verrader.’

Het was doodstil in de klas. Had Klaas dit laatste maar niet gezegd, want een paar kinderen grinnikten onderdrukt en de

[p. 108]

meester werd razend. Hij kwam zelfs uit zijn lessenaar. Hij sleurde Klaas met de linkerhand uit de bank en hief de rechterhand op met de harde roe, gereed om te slaan.

Klaas wachtte de klap niet af. Hij trapte zo hard hij kon op meesters tenen. Dit had meester Lambert niet verwacht. Met een kreet van pijn liet hij Klaas los. Klaas glipte achter de bank, pakte zijn boekenbord en maakte zich uit de voeten. Dreunend smeet hij de deur achter zich dicht. Buiten op straat was het heel stil.

Klaas haalde opgelucht adem. Ziezo, daar was hij af. Hij zag er wel tegenop oom Jan te vertellen dat hij uit school weggelopen was.

Gelukkig luisterde oom Jan geduldig. Hij zei alleen maar: ‘Vanmiddag blijf je hier, dan zal ik wel eens uitzoeken of dat verhaal waar is.’

In de school van meester Lambert was het verder die ochtend rustig.

Adriaan en Gerrit waren woedend op Jan van Grootvelt, die Klaas op had laten draaien voor zijn gemene streken. Ze wachtten hem buiten op.

Jan van Grootvelt keek angstig om zich heen. Geen van zijn kornuiten was in de buurt om hem te helpen. Gerrit en Adriaan gaven de zoon van de schout een flink pak slaag en daarna gingen ze vlug naar oom Jan om te vertellen wat er allemaal gebeurd was.

's Middags kwam meester Lambert bij oom Jan. Niemand wist wat er besproken werd, maar Klaas zag tot zijn verbazing dat oom Jan echt kwaad was. Achter in de werkplaats stonden de twee mannen tegenover elkaar. Klaas had zijn goedige oom nog nooit boos gezien. Hij sloop stilletjes weg.

Die avond praatte oom Jan met moeder.

[p. 109]

Klaas heeft nooit geweten wat zijn oom met de meester en met moeder heeft besproken.

Oom Jan zei slechts: ‘Morgen kom je bij mij in de leer, ik maak een goede wolverver van je.’