In de schaduw van Loevestein

[p. 32]

3. De aanhouder wint

Samen met de koopman uit Leiden had Klaas spoedig het huis in de Doelenstraat in Den Haag gevonden. De man bij wie hij moest zijn, heette Van der Wetering. Hij was heel vriendelijk en zei dat Klaas zo lang mocht blijven als hij maar wilde. Het was inmiddels te laat geworden om nog te proberen het pak af te geven bij de Gevangenpoort.

De koopman reisde door naar Leiden en Klaas kreeg een slaapplaats op de zolder.

In de afgelopen jaren had hij in heel wat plaatsen gewoond met zijn vader en moeder en de broertjes en zusjes, maar hij was nog nooit in Den Haag geweest. De vele verhuizingen hadden hem wel geleerd zich snel ergens thuis te voelen en hij kende ook vlug de weg in nieuwe plaatsen. Vanuit zijn zolderkamer zag hij over de huizen heen het Binnenhof en hij had al begrepen dat de Gevangenpoort ergens daarachter moest zijn. Klaas sliep die nacht met het grote pakket voor vader naast zijn bed en de volgende ochtend was hij al vroeg op. Het was zes uur. De zandloper was juist omgekeerd, toen hij in de keuken een paar dikke boterhammen met kaas zat te eten. Een half uur later was hij al op weg naar de Gevangenpoort. Met het pakket op zijn nek liep hij naar het Binnenhof. Helder klonken zijn voetstappen tussen de gebouwen. Schuin onder zijn zware vrachtje vandaan keek Klaas naar een ruiter die zijn paard aan de teugel leidde. Het geluid dat het stappende dier maakte, verbrak de stilte van het Binnenhof, waar op dit uur

[p. 33]

van de dag nog niemand was. Toen Klaas het Binnenhof verliet, zag hij schuin rechts over het water de Gevangenpoort voor zich. Hij stapte er onmiddellijk op af en zei tot de schildwacht: ‘Dit is voor dominee Bijsterus, wilt u het even bij hem brengen?’ Tegelijk stopte hij de soldaat het grote pakket in de handen. De schildwacht wist niet goed wat hij doen moest. Hij keek er wat verbaasd naar.

‘Voor dominee Bijsterus,’ herhaalde Klaas.

De man ging weg. Hij liep een eindje een gang in naar de cipier en merkte niet dat Klaas hem volgde.

‘Voor dominee Bijsterus,’ zei de soldaat.

De cipier keek boos. ‘Bijsterus, die boven zit? Mag niets hebben.’ Toen merkte hij Klaas pas op. ‘Wat moet jij hier, jongen?’ ‘Ik kom dit pak brengen voor mijn vader en ik wou hem ook wel even spreken,’ zei Klaas.

De cipier liep rood aan van woede. ‘Wou jij hem wel even spreken?! Maak dat je weg komt, brutaal Arminianenjong en neem je rommel mee!’ Het pak werd Klaas toegesmeten en deze maakte zich uit de voeten. Bij de deur keerde hij zich om. ‘Als je maar niet denkt dat ik wegga!’ schreeuwde hij.

De cipier riep iets wat Klaas niet meer verstond.

De soldaat ging weer voor de ingang staan en Klaas keek zoekend om zich heen.

Op ongeveer tien meter afstand van de deur lagen balken en planken opgestapeld. Daar ging hij zitten, vastbesloten net zolang te wachten tot het pakket bij zijn vader zou zijn. Hij wachtte urenlang.

Het werd drukker op straat.

Klaas keek naar de mensen die langs kwamen. Er waren deftige jonge mannen bij met laarzen aan, in jasjes met wijde mouwen en met stijve, zwarte hoeden op, met een smalle rand. Oudere mannen droegen de gewone hoeden met brede rand, zoals over-

[p. 34]

al in het land. Een deftig uitgedoste officier liep voorbij.

‘Kapitein! kapitein!’ riep Klaas en sprong op.

De officier bleef staan.

‘Wilt u dit pak aan mijn vader geven? Hij zit in de Gevangenpoort boven.’

De officier trok misprijzend de wenkbrauwen op. ‘Je lijkt me sterk genoeg om zelf je pakjes te dragen,’ zei hij koel.

‘Ze willen het niet aanpakken,’ riep Klaas hem nog na, maar de man luisterde niet meer.

Een timmerman kwam een paar planken halen van de stapel waar Klaas bij zat.

‘Werkt u daar?’ vroeg Klaas, op de gevangenis wijzend.

‘Ja,’ zei de man, ‘in de kelder.’

‘Komt u wel eens boven?’

‘Alleen als er een karweitje is.’

‘Wilt u dit pak aan mijn vader geven?’

‘Geef je pakje maar bij de poort af, jongetje, ik heb wel wat anders te doen.’

Zo probeerde Klaas het keer op keer.

Iedereen die langs kwam, sprak hij aan.

Aan ieder die het maar horen wilde, vertelde hij dat zijn vader onschuldig gevangen zat en telkens weer vroeg hij of iemand het pak voor hem wilde bezorgen.

Sommige mensen waren vriendelijk, andere snauwden hem af. Eenmaal dacht Klaas dat hij succes had. Een deftige oude heer kwam uit de gevangenis.

Klaas nam beleefd zijn muts af. ‘Mijnheer, komt u uit de gevangenis?’

De deftige man keek wat verbaasd en zei: ‘Je hebt zelf kunnen zien dat ik net uit de Gevangenpoort kom.’

‘Hebt u mijn vader gezien, dominee Bijsterus?’

‘Ja, ik heb met hem gesproken.’

[p. 35]

[p. 36]

‘Mag ik hem deze kleren geven?’

‘Je vader krijgt alles wat hij nodig heeft,’ zei de deftige heer, en liep door.

Het kon Klaas niet schelen dat de mensen naar hem keken. Hij bleef hopen dat er iemand zou komen die het pak bij zijn vader wilde brengen. Hij wist niet dat hij de enige man die de macht had dit toe te staan, zojuist had gesproken. Het was de heer Kromhout, president van het gerechtshof, die bij Bijsterus in de cel was geweest om hem te ondervragen.

Klaas wachtte en wachtte, maar niemand kon hem helpen... Tegen het middaguur kwam er een soldaat naar Klaas toe. Hij dacht dat de man kwam om hem weg te jagen.

Klaas pakte zijn boeltje op en wilde er vandoor gaan.

‘Hé, wacht even!’ riep de soldaat.

Klaas vertrouwde het niet erg, maar bleef staan.

‘Moet jij niet eten?’

Klaas antwoordde niet, hij hield zich op een afstand.

‘Wees maar niet zo bang, ik zal je niets doen,’ zei de soldaat. Klaas zag dat hij een goedig gezicht had en kwam aarzelend wat dichterbij.

‘Als u dit pak bij mijn vader brengt, ga ik weg,’ zei Klaas.

‘Ik mag niets naar de gevangenen brengen, maar je mag wel met ons meeëten,’ antwoordde de soldaat. ‘Hoe heet je?’

‘Klaas Bijsterus.’ Klaas was nu dicht bij de soldaat gekomen. ‘Kom maar mee, Klaas, we hebben lekkere hutspot,’ zei de soldaat. ‘Ik heet Crockmock,’ voegde hij eraan toe. ‘Nu moet je wel opschieten, anders is alles op.’

Klaas vond de soldaat zo vriendelijk, dat hij meeging. Op zij van de Gevangenpoort was het wachtlokaal. De soldaten hadden allemaal een hekel aan de cipier en ze vonden het grappig dat Klaas zo volhield.

Op de houten tafel werd voor hem een tinnen bord neergezet

[p. 37]

met dampende hutspot. De soldaten waren al begonnen. Klaas had honger. Een tijdlang werd in het lage wachtlokaal alleen het geluid van lepels en borden gehoord.

Na het eten vertelde Klaas over zijn vader en probeerde erachter te komen waar de cel was, in de hoop dat er een mogelijkheid tot ontsnappen zou zijn.

De soldaten spraken Nederlands en waren heel vriendelijk, maar ze wisten niet veel.

‘Je vader is gisteren pas gebracht, wij hebben hem nog niet gezien,’ legde Crockmock uit.

‘Hij moet dit pak hebben,’ zei Klaas, ‘daar zitten zijn kleren in.’

‘Wij mogen niets boven brengen,’ zei Crockmock. ‘Je moet toestemming vragen aan Kromhout, de president van het gerechtshof.’

‘Wie is dat?’ vroeg Klaas.

‘Je hebt vanmorgen met hem gepraat, toen hij de poort uit kwam.’

‘Komt hij hier vaak?’

‘Elke dag, soms wel twee of drie keer op een dag,’ zei een andere soldaat.

Toen de borden opgeruimd werden, bedankte Klaas de soldaten en ging weer op zijn oude plekje zitten.

Hij besloot goed uit te kijken naar die mijnheer Kromhout en verder niemand meer aan te spreken. Hij verbaasde zich over de vriendelijkheid van de soldaten. Zo aardig waren ze meestal niet. Klaas kende nog niet het onderscheid tussen de vele soorten huurlingen in het Staatse leger. Bovendien kon hij niet weten dat deze mannen in een goede bui waren, omdat ze juist die dag bij hun soldij een extraatje hadden gekregen.

De middag verstreek. Het werd hoe langer hoe warmer, mis-

[p. 38]

schien zou het wel gaan onweren. Klaas werd slaperig van de hitte. Hij maakte het zich gemakkelijk op de planken en balken. Zijn oogleden werden zwaar en hij doezelde zachtjes weg; de straat werd wazig. Tot hij in de verte tussen andere mensen ineens een bekende gestalte zag: de president van het gerechtshof!

Klaas was weer klaarwakker. Hij haastte zich naar de Gevangenpoort en bleef bij de ingang staan met zijn muts in de hand. ‘Mijnheer Kromhout,’ zei Klaas zacht.

‘Ben je nu nog hier, jongen?’ riep de heer Kromhout verbaasd uit.

‘Hij heeft het nodig,’ zei Klaas, en hield het pak omhoog.

De president aarzelde even. ‘Cipier!’ riep hij toen.

‘Ja mijnheer, ik kom al.’

De dikke cipier kwam zo snel hij kon aanrennen. Hij durfde in het bijzijn van zijn hoogste baas niets over Klaas te zeggen, maar het was duidelijk te merken dat hij woedend was op dat vervelende jongetje.

‘Cipier, doorzoek dit pak. Als er iets anders in zit dan kleding, haal je het eruit en je geeft het de jongen. Daarna breng je het pakket bij de gevangene Bijsterus.’

‘Er zit ook nog wat eten in, mijnheer, mag dat wel naar mijn vader?’ vroeg Klaas.

‘Voedsel mag, verder niets,’ zei de heer Kromhout kortaf.

De cipier maakte het pak open. Hij was erg kwaad dat Klaas nu toch zijn zin had gekregen.

De president liep door. IJverig zocht de boze cipier of er niet iets in het pak zat dat verboden was en na lang zoeken haalde hij triomfantelijk de brief te voorschijn die moeder geschreven had.

‘Daar wist jij zeker niets van, hè?’ zei hij hatelijk, en zwaaide ermee voor Klaas heen en weer. Klaas verwachtte een klap te

[p. 39]

krijgen en week achteruit, maar er klonken voetstappen; de heer Kromhout kwam terug.

De cipier zei alleronderdanigst: ‘Deze brief was tussen de kleding verstopt, mijnheer.’

‘Neem de brief mee en ga naar huis, jongen,’ zei de heer Kromhout. ‘Het pak kan nu naar de gevangene,’ vervolgde hij.

De cipier verwijderde zich en zonder verder nog iets te zeggen, verliet de president de Gevangenpoort.

Klaas stond een beetje bedremmeld met de brief in zijn handen. Hij had zijn doel bereikt. Het pak werd bezorgd. Maar nu zou vader niets van hen weten, nu zou hij de brief niet krijgen.

Klaas voelde dat iemand hem op de schouder tikte. Hij keek op en zag een elegant geklede jongeman, die hem zwijgend wenkte mee te komen. Zonder te begrijpen wat de bedoeling was, volgde Klaas hem.

Buiten de poort stond Crockmock op wacht. ‘Is het gelukt?’ vroeg hij.

‘Ja, ja,’ zei Klaas wat verward, ‘en nog welbedankt.’

De jongeman was linksaf gegaan, op de hoek wachtte hij en wenkte Klaas met het hoofd.

Klaas holde achter hem aan. Zo werd hij door smalle straatjes naar een kerk geleid. Hier ging de ander naar binnen. Klaas volgde. Binnen liepen wat mensen en er zwierven een paar honden rond.

Achter de preekstoel bleef de jongeman staan. Hij wachtte tot Klaas bij hem was en begon toen heel vlug en zacht te praten. Zijn stem was vriendelijk, haast als die van een meisje.

‘Jij kent me niet, jongetje, maar ik heb je vandaag wel gezien. Ik heet Louis en mijn meester zit gevangen in de cel boven jouw vader. Oh, niet voor het geloof of zo hoor, maar gewoon voor schulden.’

Klaas keek verbaasd, hij begreep er niet veel van.

[p. 40]

‘Ja, voor schulden,’ legde Louis uit. ‘Hij heeft reuzeveel geld uitgegeven, weet je, en nu heeft zijn vader niets gestuurd en nu moet hij de gevangenis in, zo gaat dat.’

Klaas vond Louis maar een rare snijboon en hij dacht er hard over om er vandoor te gaan.

Louis scheen dat te zien, want hij zei vlug: ‘Dat zal je niet erg interesseren. Ik heb je gewenkt mee te komen, want ik heb gezien dat jij een brief hebt.’

Klaas knikte.

‘Ik kom elke dag een paar maal langs de cel van je vader als ik mijn meester eten breng. Ik zal die brief voor je bezorgen.’

Klaas keek Louis blij verrast aan.

‘Loop nu maar een eindje met me mee, dan zal ik je uitleggen hoe we het doen.’

Ze spraken af dat Louis de brieven die vader schreef, af zou geven bij Van der Wetering. Daar zouden ook de brieven uit Rotterdam heen gestuurd worden. Omdat het allemaal erg geheim moest blijven, zou Louis voor elke brief een bedrag betaald krijgen. ‘Dat zoek ik wel met Van der Wetering uit,’ zei hij.

Het was al laat op de middag, in de verte rommelde een naderend onweer. Na de wandeling met Louis was Klaas weer bij de Lange Vijverberg gekomen. Hij holde langs de statige huizen naar de Doelenstraat om voor de bui binnen te zijn.

Daar aangekomen had hij heel wat te vertellen.

Van der Wetering prees hem en zei: ‘Wat die Louis betreft, dat zal ik wel regelen.’

Het onweer barstte in volle hevigheid los en het bleef de hele avond regenen. Klaas mocht nog wel een paar dagen bij de gastvrije familie Van der Wetering blijven. Maar hij ging liever de volgende dag al terug. Louis hield zich aan zijn belofte, want

[p. 41]

de volgende morgen vroeg was er al een kort antwoordbriefje van vader.

Klaas stak dit in zijn wambuis en ging opgewekt op weg naar Rotterdam. Omdat er pas 's middags een schip vertrok, besloot hij te lopen. Precies om twaalf uur kwam hij triomfantelijk het huis aan de Nieuwe Haven binnen.