De held van Monségur, of 'Het boek van de pelgrim'

[p. 90]

9 De man in het moeras

Meteen de volgende ochtend verlaat Raimon het stadje Quillan. Aimeric wijst hem de weg naar Puivert en rijdt zelf met zijn twee paarden een andere kant op.

Daar staat Raimon, alleen tussen steeds hogere bergen. Lopen, altijd maar weer lopen naar een berg ver weg, met een boek dat hij niet kan lezen.

Hij koopt een flink stuk brood en gaat naar het plaatsje Puivert. Links van hem zijn nu echt hoge bergen, veel hoger dan toen hij die nacht buiten was. Het is een tocht zonder avonturen, gewoon lopen. Pijnlijke voeten? Doorlopen. Zware tas? Doorlopen. Het is nog warm, het pad ligt vol stenen. Je moet goed uitkijken. Raimon weet maar al te goed hoe hard stenen kunnen zijn. In gedachten ziet hij weer het dorp van moeder Alice, was hij daar maar. Bij haar was het goed.

In een klein dorpje eet hij bij mensen die hem aan de maaltijd nodigen. Hij mag niets betalen. ‘We weten waar je heen gaat,’ zeggen ze. ‘Van mensen die daarheen gaan vragen we geen geld.’ Ze wijzen naar de bergen en dan durft Raimon wel te vragen hoe ver het nog is naar Monségur.

De vriendelijke mensen kijken bedenkelijk. ‘Dat is nog wel twee of drie dagen lopen. Maar er zijn goede herbergen en iedereen hier in de streek helpt reizigers die daarheen gaan.’

Met die geruststellende mededeling gaat Raimon weer verder. Bij Puivert ziet hij iets vreemds. Het is hier al hoog en toch zijn er moerassen bij die plaats. Het lijkt net de omgeving van Sint-Gilles, maar dan honderden meters hoger, heel vreemd.

Raimon weet dat je in een moeras niet van de weg af moet gaan, het lijkt nu wel droog, maar dat is bedrieglijk. Hij stapt flink door, het wordt al laat. In Puivert zal wel een herberg zijn, hij heeft nog

[p. 91]

altijd geld, hij kan eten kopen en een bed vragen.

Dan hoort hij iets vreemds. Rechts van hem is hoog riet, er groeien wilgen, het is zo dicht dat hij niet kan zien wat er achter zit. Toch roept daar iemand.

Er is een smal paadje dat het moeras in voert. Voorzichtig stapt Raimon op dat weggetje, hij loopt door het riet en ziet dan een ruiter. De man schreeuwt wanhopig. Zijn paard is misgestapt en nu zakken ruiter en paard in de modder weg.

Wat moet Raimon doen? Als hij zelf het moeras ingaat verdrinkt hij ook. Is er nergens een stok? De ruiter ziet hem en zwaait.

‘Help me, red me, ik zak weg.’

Raimon legt zijn tas neer en holt naar voren. Losse takken zijn er niet, maar er is wel een stevige wilgeboom dicht bij de ruiter. Raimon gaat daar aan hangen, de dikke tak buigt door, de man grijpt ernaar. Hij grijpt mis en zakt dieper weg. Raimon schuift aan zijn handen nog wat verder langs de tak, als die breekt verdrinkt hij ook. De man grijpt weer, heeft de wilgetak beet en Raimon schuift zo snel hij kan naar het weggetje. De tak heeft nu minder gewicht te dragen en trekt langzaam de ruiter uit de zuigende modder. Hij spartelt en trekt zich omhoog, hij komt zwart en vuil op het weggetje.

Daar omhelst hij Raimon, de jongen wordt ook vies. ‘Je hebt mijn leven gered,’ zegt de man uit het moeras.

Ze kijken naar het paard, dat hinnikt droevig. Ze kunnen niets meer doen, het dier is reddeloos verloren. Langzaam zakt het weg, het hinnikt nog driemaal heel klaaglijk.

Even later sluit het moeras zich boven het paard.

De ruiter huilt, hij rilt.

‘U moet u wassen en schone kleren aandoen,’ zegt Raimon.

Het lijkt alsof de geredde man uit een andere wereld terugkomt. ‘Je hebt gelijk. Ga met me mee, ik woon in het kasteel daar. Blijf bij ons slapen, morgen zal ik je belonen.’

Raimon pakt zijn tas en gaat met de modderige man naar het kasteel. Daar schrikt iedereen als ze hem aan zien komen.

Het verhaal van de redding is spoedig overal bekend. Nu pas

[p. 92]

weet Raimon dat hij Guillaume Peytavi gered heeft, de enige zoon en erfgenaam van de kasteelheer.

Er is feestvreugde in dat kleine kasteel. Raimon krijgt een heerlijke maaltijd en mag boven in de donjon slapen. Het lijkt wel of hij een beroemde troubadour is.

Guillaume zit naast hem, schuift hem de lekkerste hapjes toe en vertelt telkens weer zijn verhaal. Raimon eet en denkt: Reizen kan toch wel leuk zijn. Dit kost niets en ik eet goed.

Slapen in de bovenste zaal van de donjon blijkt een benauwde aangelegenheid. Er is een smal bed voor hem en Guillaume, maar Raimon is moe, hij slaapt toch wel. Overal om hem heen zijn mensen in dezelfde ruimte. Er is een groot hemelbed met gordijnen voor de ouders van de jonge ridder, er zijn nog allerlei andere bedden en strozakken. Er slapen zeker twintig mensen op de zolder en dat is het mooiste plaatsje in het kasteel.

Raimon merkt er weinig van, hij slaapt.

De volgende dag staat Guillaume al op het binnenplein klaar. Hij lacht naar Raimon en zegt: ‘Ik heb een verrassing voor je.’ Hij gaat met hem naar de stal en daar staat een lief ezeltje.

‘Die ezel is voor jou, je krijgt hem van deze ezel.’

Raimon lacht. ‘Ik noem hem Guillaume.’

‘Je zal wel de bergen ingaan,’ zegt de jonge ridder. ‘Dan is een ezel het beste wat je kunt hebben.’

Raimon zegt geen ja of nee, hij is wel blij met zo'n lief rijdier. Er is zelfs een echt zadel bij, een goed zadel.

Het afscheid in het kasteel duurt lang. Vooral de moeder van Guillaume is ontroerd. Ze omhelst Raimon vele malen en bedankt hem telkens weer. Hij weet dat hij een mens het leven gered heeft. Hij begrijpt niet hoe belangrijk in een adellijke familie de enige zoon is. Die moet de familielijn voortzetten, als hij verdronken was zou de familie Peytavi uitsterven.

Eindelijk kan Raimon vertrekken, hij zit op de ezel Guillaume en groet de jonge edelman Guillaume. Zijn tas hangt op zijn rug, het boek is nog steeds goed opgeborgen, hij kan naar Monségur.

[p. 93]

Tussen hoge bergen rijden Raimon en Guillaume naar het volgende dorp, dat is Belesta. Het is een mooie dag, Raimon is blij met zijn ezeltje. Guillaume lijkt er ook wel zin in te hebben. Rustig en secuur stapt de ezel over het smalle weggetje. Raimon praat met hem, de ezel luistert. Ze zijn de enigen op deze bergweg. ‘Weet je, Guillaume,’ zegt Raimon, ‘zo'n reis is lang. Ik hoop dat ze daar boven blij zijn met dat boek, anders heb ik alles voor niets gedaan. Ik hoop dat we er morgen al zijn. Kun je niet wat harder lopen?’

Het lijkt alsof de ezel nee schudt.

‘Nou ja, als het niet kan dan niet,’ zegt Raimon. ‘Jij kunt de weg voelen, ik niet, ik zit hier op dit mooie zadel.’

‘Ia, ia,’ roept de ezel.

‘Zijn we het toch weer eens,’ zegt Raimon tevreden.

Zo gaan ze verder. Op het heetst van de dag laat Raimon zijn ezeltje rusten. Het beestje graast wat aan de kant van de weg. Raimon knabbelt aan een stuk brood en drinkt uit een beekje. Hij blijft een tijdje liggen, van zo'n zadel word je stijf en stram. Wat een geluk dat hij die jonge ridder gered heeft, nu kan hij rijden naar de berg. Hij kijkt naar Guillaume. Wat heeft zijn ezel lieve ogen, het is de liefste ezel van de hele wereld. Het lijkt wel of het beestje naar hem lacht.

Tevreden gaan ezel en reiziger verder. Raimon ziet Belesta, een klein dorp op een rotspunt, het wordt al wat later. Hij zal daar een herberg zoeken, niet nog eens een nacht in de open lucht. Guillaume is het kennelijk met hem eens, want precies voor een wat smoezelige herberg blijft hij staan en doet geen stap meer. Raimon stapt af en vraagt of hij hier kan slapen. De waard is een dikke man die hem uit spleetoogjes aankijkt. Hij ziet de jongen, hij ziet de ezel en zegt: ‘Hier is altijd plaats, kom maar binnen.’

Raimon vindt het maar een rare man. Hij vraagt: ‘Wat kost het?’

De waard noemt een bedrag, dat is niet al te hoog. Raimon besluit hier te blijven. Zijn ezel is het met hem eens, want die loopt al naar de stal. Daar verzorgt Raimon zijn goede vriend en gaat de

[p. 94]

herberg in. Het is een donker huis, eten kan hij er niet, dat moet een paar huizen verderop. De waard schuifelt maar wat rond en wil weten hoe Raimon aan zo'n mooie ezel komt. Raimon is voorzichtig, hij vertelt niet alles.

‘Gekregen van goede vrienden,’ zegt hij.

‘Ik wou dat ik zulke vrienden had,’ zegt de waard.

Raimon gaat eten en laat Guillaume in de stal. Daar heeft de slechte waard op gewacht. Hij gaat de stal in en neemt de ezel mee, hij wil het beest verderop in het dorp verstoppen.

Guillaume loopt mee, maar blijft midden op de straat staan, hij verzet geen poot meer en balkt luid en klaaglijk. Raimon heeft net zijn eten voor zich op tafel, hij hoort het geluid en denkt: Dat lijkt Guillaume wel. Hij gaat naar buiten en ziet daar de waard die zijn ezel slaat en schopt. Raimon wordt razend, hij rent naar de dief toe en schopt hem hard. De vent laat de ezel los en hinkt weg. Guillaume wacht tot de waard achter hem staat en trapt dan hard achteruit. De dief krijgt zo twee keer een trap, hij danst jankend zijn herberg in.

Raimon is tevreden. ‘Dat hebben we samen mooi gedaan, Guillaume. Blijf even hier, dan haal ik het zadel.’ Hij holt naar de stal en pakt daar zijn bezittingen. De waard ziet hij niet meer.

In het huis waar hij zou gaan eten hebben ze alles gezien. De vrouw daar schudt haar hoofd. ‘Die man kan nooit van de spullen van een ander afblijven. Je hebt hem goed aangepakt, misschien leert hij er iets van. Hierachter is een stal, daar kun je vannacht wel met je ezel slapen.’

Raimon maakt voor Guillaume en hemzelf een plek klaar in de stal en gaat dan eten. Hij slaapt die nacht goed. Voor hij gaat liggen denkt hij nog: Dat is reizen, de ene nacht in een kasteel, de andere nacht in een stal.

De volgende ochtend kan hij met zijn ezel aan het laatste stuk beginnen, die dag moet hij Monségur bereiken. Hij koopt brood voor onderweg en verlaat het dorp. De slechte waard staat in de deuropening, zou hij nog pijn hebben?

[p. 95]

Raimon komt nu in het echte bergland. Hoge toppen zijn er links en rechts. Hij laat Guillaume langs een riviertje lopen. Het is een diep dal, de ezel stapt flink door. Een weg is er niet meer, ze volgen de kleine rivier, dat is de enige manier om niet te verdwalen. Voor Raimon is dit een vreemde wereld, er zijn nogal wat wolken. De bergtoppen zijn in een nevel gehuld. Hoe hoog zijn ze? Het is nu niet te schatten, het lijkt wel alsof die bergen tot aan de hemel reiken.

De jongen uit het laagland vindt dit geen leuke omgeving. Het benauwt hem, bovendien gaat het zachtjes regenen. Berijder en ezeltje stappen mismoedig verder, ze worden drijfnat.

Pas na vele uren is het droog, de zon veegt de nevels van de bergen en dan ineens... daar hoog op een berg aan zijn rechterhand: een kasteel! Dat moet Monségur zijn.

‘Kijk, Guillaume,’ juicht Raimon. ‘Daar is het, daar moeten we heen, nog een klein stukje, loop wat harder, ik heb haast.’

De ezel stapt rustig verder. Hij laat de opgewonden jongen schreeuwen, hij bepaalt zelf wel hoe hard hij zal lopen.

Het weggetje gaat kronkelend de berg op. Daar had Raimon niet op gerekend, hij had gedacht: daar is het, je loopt er zo heen.

Zo gaat het niet. Het is een smal pad, waar Guillaume rustig op verder stapt, het kasteel is ver en blijft ver, die hele middag klimmen ze. Raimon gaat naast zijn ezel lopen om het beestje te sparen. Wat is dat zwaar, steeds maar klimmen en overal stenen. Bomen groeien er nog wel, maar ze zijn klein en krom, struiken en hard gras staan hier overal.

Eindelijk zijn ze bij het kasteel. Het is niet groot, het ligt eenzaam op deze kale bergtop. Een rare plaats om te gaan wonen, denkt Raimon.

Hij gaat door een poort en wordt tegengehouden door een soldaat.

‘Is dit Monségur?’

De soldaat lacht. ‘Ja, wat dacht je? Het is Jeruzalem niet.’

[p. 96]

‘lk heb een boek dat hier hoort.’

‘Een boek? Dan moet je iemand anders hebben.’ De soldaat waarschuwt een van zijn maats en die holt het kasteel in. Even later komt hij terug met een oude man.

‘Heb jij een boek?’

‘Ja, Bertrand heeft het mij gegeven. Hij zei dat het hierheen moest.’

De reis is volbracht, Raimon heeft een vreemd leeg gevoel. Hier staat hij naast zijn ezel en weet niet meer wat hij moet doen.

‘Laat mij dat boek eens zien,’ zegt de oude man.

Raimon pakt zijn tas en doet de geheime bergplaats open, hij geeft het boek. De man bekijkt het, slaakt een kreet en holt ermee het kasteel in.

‘Kom met me mee,’ roept hij over zijn schouder.

Raimon en Guillaume volgen de man, hij gaat over een binnenplein en roept in de donjon:

‘Ons heilige boek is terug!’

Van alle kanten komen mensen aanhollen, de opwinding is groot. Het zijn bijna allemaal oude mannen en vrouwen. Het boek gaat van hand tot hand en wordt door iedereen bewonderd.

Raimon is de held van de dag. Hij vertelt zijn verhaal over Bertrand en de brandstapel wel tien keer. De Katharen in dit kasteel luisteren aandachtig, ze bewonderen Raimon en prijzen hem om zijn moed.

‘Deze jongen is een held van Monségur!’ roept de oude man die hem binnenliet. Op de achtergrond staan vijf meisjes, die giechelen als Raimon held genoemd wordt. De andere mensen vinden het heel gewoon, wie zoiets doet is een held.

Er moet onderdak gevonden worden voor Raimon en voor zijn ezel. Een oude vrouw komt naar voren. ‘Hij kan wel bij mij in huis, ik heb die andere kinderen ook al.’

‘Dat is mooi, Bertrade,’ zegt de oude man. ‘De ezel kan bij de soldaten, daar is nog wel plaats in de stal.’ Raimon brengt eerst Guillaume weg en verzorgt zijn trouwe vriend. Dan gaat hij naar

[p. 97]

een soort stal waar de oude vrouw woont die Bertrade heet. De vijf meisjes zien hem aankomen, ze zijn druk en lachen steeds. Een jongen in huis, wat opwindend.

Raimon denkt: Vijf meiden, wat een ramp.

Het is avond, ook op de berg Monségur gaat men slapen.