De grote reis van Margje Blauw

Een mooie zomer?

Het leven veranderde wel voor Margje.

Er moest nu gewerkt worden door iedereen. De verkoop van touw viel tegen, het pakhuis raakte vol, want de produktie ging gewoon door. Moeder vond er wat op. Prijsverlaging wilde ze niet. Ze konden hun kosten op een andere manier beperken. Berthe en Jeanine werden ontslagen. Margje moest voortaan de huishouding doen. Vader hielp haar daarbij en eigenlijk was hij het die elke dag het eten kookte, want dat vond hij leuk. Verder kwam oom Pieter op de plaats van de tweede touwslager. Dat scheelde drie salarissen. De jongens die als hulpjes aan het wiel draaiden konden kiezen: half loon of weg. Ze gingen weg en werden vervangen door een meisje en een jongetje van acht jaar. Die harde aanpak was goed voor het bedrijf, maar de Hollanders werden er in het stadje niet populair door.

Margje merkte dat nog het meest. Zij deed de inkopen en overal trachtte men ‘die buitenlanders’ zoveel mogelijk te laten betalen voor slechte kwaliteit.

Na haar grote reis was Margje veel vrijmoediger. Ze speelde op als men haar probeerde te bedriegen. Ze onderhandelde over elke aankoop en toch zag ze kans met een grapje de mensen vriendelijker te stemmen.

Thuis besefte niemand hoeveel zij op die manier voor het gezin deed. In het bedrijf hadden vader, moeder en oom Pieter weinig contact met de buitenwereld. Tante Melanie sloot zich helemaal af. Margje vroeg haar een paar maal mee te gaan naar de markt, maar tante wilde niet meer. Ze zat maar wat in haar kamertje en rommelde een beetje met haar apotheekje.

Moeder had wel contact met de kopers van touw, maar langzamerhand deed Margje daar ook steeds meer voor. Zij sprak zowel beter

[p. 162]

Frans als Vlaams en ze kon goed onderhandelen. Toen ze in augustus dertien jaar werd had ze een volwassen taak in huis. Met haar moeder kon ze het steeds beter vinden. Vader was het liefst in de keuken. Hij maakte er goede maaltijden en experimenteerde er met suikerbieten. In een van zijn boeken had hij gelezen over dit nieuwe produkt. Je kon er stroop uit koken en van die stroop was suiker te maken. Alleen wist nog niemand hoe dat nu precies moest gebeuren.

Na eindeloos veel proeven en evenzovele mislukkingen vond hij een manier waarop hij uit bieten stroop kon maken. Van stroop naar suiker wilde nog niet lukken. Hij bleef proberen.

Het was een hete, droge zomer, die zomer van 1788.

Oom Pieter genoot van het mooie weer op de lijnbaan. Hij genoot vooral van de vrijheid en van het gevoel gezond te zijn.

Met grote handigheid vlocht hij kilometers touw. Ondertussen had hij het uitzicht over het wijde land rond Grevelingen. Zij keken uit op het vlakke polderland. Aan de andere kant van het stadje was de zee. Margje was er al een paar maal heen gelopen. In een boerderijtje vlak achter de duinen kon ze goedkoop eieren krijgen.

Op de markt in het stadje hoorde Margje veel over lonen en prijzen. Het ging overal slecht, de mensen klaagden steen en been.

Als buitenlanders werden ze kwaad aangekeken. Margje kreeg het vaak te horen: ‘Wat moeten jullie hier, ga weg, je hoort hier niet.’ Ze reageerde daar niet op, bleef vriendelijk en werd zo steeds meer geaccepteerd.

De hoge broodprijs was de voornaamste klacht, maar men klaagde ook over de werkloosheid. De koning had een verdrag met Engeland gesloten waardoor voortaan katoenen stoffen vrij ingevoerd mochten worden. Dat betekende voor de textielindustrie in Noord-Frankrijk een zware slag, ook in Grevelingen voelde men de gevolgen van de werkloosheid.

De graanhandel was sinds kort helemaal vrij, waardoor handelaren de kans kregen hoge prijzen te vragen en dat maakte het brood zo duur.

Margje hoorde er ook over gebeurtenissen in het verre Parijs. De koning had daar ruzie met de adel over de macht van bepaalde rechtbanken. De adel noemde de koning een ‘despoot’, men riep luid over het ‘misbruik van voorrechten’. De koning beschimpte de adel, noemde hen ‘nutteloze aristocraten’.

Uiteindelijk gaf de koning toch toe, er zou een grote vergadering gehouden worden in het volgende jaar. Deze ‘staten-generaal’ kreeg de taak alle problemen van het land op te lossen. Margje vond het alle

[p. 163]

maal nogal onduidelijk.

Vader legde haar uit dat zoiets als een vergadering van de staten-generaal al ruim anderhalve eeuw niet meer gebeurd was. Hij scheen het heel belangrijk te vinden. Er moesten verkiezingen komen, dat vond vader ook heel mooi.

Margje begreep niet waarom haar vader zich daar zo druk over maakte, als buitenlander mocht hij toch niet meedoen.

Het politieke gerommel in Parijs was in 1788 nog ver weg. Woorden als ‘despoot’, ‘misbruik van voorrechten’ en ‘nutteloze aristocraat’ zouden ze nog heel vaak horen.

Vader legde Margje bij het werk in de keuken uit dat er in Frankrijk drie standen waren: de adel, de geestelijkheid en de derde stand. Adel en geestelijkheid hadden een heel aparte plaats: ze hoefden geen belasting te betalen.

Daar werd steeds luider over geklaagd.

‘De derde stand, daar gaat het om,’ zei vader. Hij toonde een boekje, het heette: ‘Wat is de derde stand’. ‘Hier staat in dat het volk de baas moet zijn en het volk dat is de derde stand,’ legde vader uit. ‘Dat is wat wij patriotten ook steeds beweerd hebben.’

Margje luisterde wel, maar ze dacht meer aan de prijzen op de markt. Voor de hardwerkende Nederlanders op hun bedrijfje in Grevelingen was het een goede zomer. In september konden ze tevreden zijn. Via de heer Hofman had moeder veel touw kunnen verkopen in Duinkerken. De prijs was wel iets lager, maar het ging om zo'n grote hoeveelheid dat het pakhuis bijna leeg was. Op de lijnbaan kon men weer flink doorwerken. Door het wegvallen van een deel van de linnenindustrie was de prijs van het vlas laag. Dat gaf goedkope grondstof voor het touw. Het ging goed met het bedrijf.

Op de boerderijen in de omgeving was men niet zo blij. Overal was de oogst mislukt. In juli waren er in heel Frankrijk na hevig onweer zware slagregens geweest. Overal lag het graan plat op de akkers, het rotte weg voor het geoogst kon worden. Graanhandelaren kochten alles op wat er te koop was en hielden het in hun pakhuizen, in afwachting van de schaarste en de hoge prijzen die zeker zouden volgen. Het brood zou duur worden, de lonen bleven laag.

Margje was nog meer gegroeid, ze voelde zich geen kind meer. Ze was ook geen kind meer. Dat merkte ze op de markt en in de stad, ze werd er niet meer als kind behandeld.

's Avonds, alleen op haar kamertje, keek ze uit over het vlakke land. Daar ver weg lag Watten, daar was Willem, van wie ze niets meer hoorde.