De grote reis van Margje Blauw

[p. 153]

Deel III
Vrijheid, gelijkheid en broederschap

[p. 154]

Thuiskomen is moeilijk

Tijdens de somberste momenten van de lange reis had Margje zich wel eens voorgesteld hoe het zou zijn weer thuis te komen. Nu ze echt thuiskwam was het allemaal heel anders.

Het huis was een oud, somber gebouw tegen de stadswal aangebouwd. Het bleek grotendeels in gebruik voor het nieuwe bedrijf, de touwslagerij.

De eigenlijke lijnbaan was op de stadswal uitgezet. Een hokje waar de man kon zitten die uit lange, losse vezels het touw vlocht en een eind verderop het wiel waar een vrouw of een kind rustig en regelmatig draaide. Zo werd het touw dat klaar was opgerold en bleef de juiste spanning op de draad die de touwslager aan het vlechten was.

Margjes kamertje was een hokje boven het pakhuis. Het was niet groot, maar ze had een raam dat over de stadswal heen uitkeek over de polder. Dat het niet verwarmd kon worden vond ze niet erg. Ze hadden onderweg wel op slechter plaatsen geslapen.

Moeilijk was het dit bedrijfsgebouw in een vreemde stad als thuis te herkennen.

Moeilijk was het na de avontuurlijke reis weer kind te zijn en moeilijk was het vooral te wennen aan de nieuwe situatie thuis. Haar moeder was zo veranderd.

Toen Margje de ochtend nadat ze aangekomen was alweer vroeg wakker werd, hoorde ze in het pakhuis beneden haar geluid. Er werden allerlei dingen verzet, het leek wel of ze een kar aan het laden waren. Moeders stem was duidelijk te horen. In een mengeling van Frans en Nederlands gaf ze op scherpe toon bevelen.

Het klonk bits en onvriendelijk. Margje ging eens kijken. Haar kamertje kwam uit op een omloop boven in het pakhuis, een soort balkon, vanwaar ze de hele ruimte kon overzien.

Ze zag haar moeder in werkkleding, het lange haar in een strakke vlecht.

Mannen waren bezig stapels touw te laden op een platte kar. Het was net klaar, de kar reed weg. Het huis had twee ingangen, laag bij de straat en hoog op de stadswal. Margjes moeder riep luid tegen de overgebleven vier knechten: ‘Aan het werk, aan het werk.’

De mannen klosten de trap op, liepen langs Margje en gingen door een deurtje achteraan de overloop naar de lijnbaan op de stadswal. Het waren twee oudere mannen en twee jongens, ongeveer even groot als Willem.

[p. 155]

Willem...daar had je het weer...dat holle gevoel van schrik en verdriet. Margje voelde het nog sterker dan gister. Nu was ze hier, de reis was voorbij. Ze had al die weken en maanden een broer gehad en nu was hij weg, voorgoed weg.

Haar moeder zag haar staan. ‘Zo, al wakker,’ riep ze. ‘Kom naar beneden, we hebben een mooie badkamer.’ Margje ging naar beneden en moeder toonde haar de trots van het huis: een aparte ruimte met daarin een badkuip.

‘Kleed je maar uit, dan zal ik Jeanine roepen. Daar liggen je schone jurk en je ondergoed. Het is het enige wat ik nog voor je heb. We zullen gauw nieuwe kleren voor je moeten maken.’

Moeder was gelijk alweer weg. Margje aarzelde, het was niet koud in dit hokje, maar uitkleden? Jeanine verscheen, een mager meisje van een jaar of zestien, met vriendelijke, wat droevige ogen. Ze had kannen heet en koud water bij zich.

Margje deed haar kleren uit en werd van top tot teen gewassen. Jeanine scheen dat gewend te zijn. Ze deed haar werk zwijgend en handig. Toen ze gewend was aan deze nieuwe situatie genoot Margje van het heerlijke lauwe water dat over haar rug en buik stroomde. Voor het eerst in al die maanden voelde ze hoe vies ze geweest was. Ze had het al die tijd niet echt gemerkt.

Schone kleren lagen klaar, gelukkig niet een van die opgeprikte japonnen die ze in Gouda droeg. Ineens besefte Margje hoe dat kwam. Ze hadden bijna alles achtergelaten. Er was niets meer van vroeger. Even gaf dat een verdrietig gevoel, maar het was toch vooral een opluchting. Alles was anders, een nieuw begin.

Ze deed aan wat er voor haar klaar lag en zocht de keuken. Ze had zin om heel veel te eten. Moeder was alweer weg.

In de keuken was Jeanine met een oudere vrouw die ze Berthe noemde. Dat was de vrouw die gister het eten binnenbracht. Margje begreep al gauw dat Berthe hier het werk deed wat Kee in Gouda deed. Met één verschil: Hier was moeder de baas. Dat merkte Margje die eerste dag al meteen. Haar moeder had heel duidelijk de leiding in handen en ze was absoluut niet van plan anderen naast zich te dulden. Ze was de hele dag in het bedrijf en hield tegelijk het huishouden in de gaten. Berthe moest met haar overleggen wat ze zouden eten, ze moest verantwoorden wat ze gekocht had en voor hoeveel geld.

Terwijl Margje lekker zat te eten, liep Jeanine in en uit.

‘La vieille wil haar ontbijt,’ zei ze. Geschrokken realiseerde ze zich ineens dat Margje in de keuken was. Margje glimlachte en Jeanine

[p. 156]

lachte opgelucht terug.

‘La vieille’, de oude, dat was tante Melanie, begreep Margje.

Margje had haar bord net leeg. ‘Ik loop even mee, ik ontbijt bij mijn tante,’ zei ze.

‘Maar u...’

‘Ja, ik neem nog maar een hapje,’ zei Margje. Ze volgde Jeanine naar de kamer van tante Melanie aan de straatkant. Een kleine sombere ruimte waar nooit zon kwam. Tante Melanie was blij haar te zien. Gezellig babbelend aten ze samen het blad met brood en beleg leeg. Dat wil zeggen Margje at en tante Melanie schonk thee in.

‘Matig eten kind,’ waarschuwde ze. ‘Je kent de tien punten voor een gezond leven toch nog wel?’

Margje knikte en nam nog een boterham. ‘Daar heb ik onderweg vaak aan gedacht tante. We hebben zo ongeveer alles meegemaakt wat in strijd is met die regels en ik voel me zo gezond als een vis.’

Tante was verbaasd, ze vertrouwde het nog niet helemaal.

‘We zullen je de komende tijd goed in de gaten houden, wie weet wat je onder de leden hebt.’ Ze glimlachte naar haar nichtje en streelde haar blonde haar.

‘Lief kind, ik was zo bang dat ik je nooit meer terug zou zien en nu ben je er weer en nog wel met Pieter. Het kan toch raar gaan.’

Margje vond haar tante sterk verouderd. Ze slofte een beetje, liep niet meer zo vlug als vroeger. Het leek wel of ze wachtte, wachtte op de dag waarop ze terug kon naar Gouda.

Na tante Melanie zag Margje haar vader. Hij zat in een ruime huisjas aan een soort schrijftafel bij de kachel in de woonkamer. Hij stond kennelijk veel later op dan moeder, want hij was nog aan het ontbijten. Voor de gezelligheid at Margje een hapje mee.

‘Er is veel veranderd hè?’ zei vader.

Margje knikte met volle mond.

‘Wie had ooit kunnen denken dat we er zo bij zouden zitten,’ vervolgde vader.

Hij keek om zich heen. ‘We zitten hier niet voor een paar weken Margje, dit gaat heel lang duren. Moeder heeft dat het eerst begrepen. In St Omer was het niet prettig.’

‘Het is er afschuwelijk,’ riep Margje uit. ‘Wat een mensen, ze zitten de hele dag naar elkaar te loeren.’

‘Deze lijnbaan was te koop. Moeder wilde graag dat we weer wat zouden verdienen. Er is hier een goede werkmeester, hij verstaat het vak. Ik heb gemerkt dat moeder goed kan organiseren en verkopen. Het gaat goed zo.’

‘Maar wat doet u dan?’

[p. 157]

‘Ik houd de boeken bij, schrijf op wat er ontvangen is, wat er uitgegeven wordt en ik studeer.’ Trots wees hij op de rij boeken achter hem. ‘Omdat ze in St Omer meer aardigheid hebben in ruziemaken dan in studeren, kon ik heel wat boeken krijgen. Er is nog iets wat je weten moet.’ Vader keek ernstig, hij aarzelde.

‘Het is niet zo leuk, maar je moet begrijpen dat we niet anders konden.’

Margje hield op met eten.

‘In de afgelopen jaren heb ik eigenlijk alleen maar geld uitgegeven, ik heb niets verdiend. We hadden wel veel geld, maar je weet zelf, waar afgaat en niet bijkomt... De vlucht en de plundering hebben ons veel gekost en... om hier opnieuw te kunnen beginnen hebben we alles bij elkaar moeten schrapen. Daarom...daarom is het huis in Gouda verkocht.’ Vader had tranen in zijn ogen.

Margje omhelsde hem en huilde mee.

‘Ja kind,’ zei hij met een zucht, ‘het huis van mijn ouders.’

‘Maar waar is Kee dan?’ vroeg Margje.

‘Kee is deze winter overleden,’ zei vader.

‘Hoe kan dat nou?’

‘Ze was al heel oud.’

‘Ik bedoel, hoe kunt u nu een huis verkopen terwijl u zo ver weg bent.’

‘We hebben er een notaris in Gouda over geschreven, na de dood van Kee. Hij heeft het geld via de bank hierheen gestuurd.’

‘Toch zielig voor Kee,’ vond Margje.

‘Ze heeft van die verkoop niets geweten, maar het is wel vreemd ja. Kee die leek er altijd bij te horen, net als het huis. Je ziet, niets duurt eeuwig. We moeten proberen hier verder te gaan.’ Vader zuchtte. ‘Tante Melanie is er nog niet overheen, ze praat er nooit over. Oom Pieter weet het nog niet.’ Hij stond op en liep naar het raam. Margje zat stil bij de tafel. Het was niet voor te stellen, het huis weg, ze konden niet meer terug. Zoiets, zoiets daar zou ze met Willem over willen praten. Ze stond op en ging stil naar haar kamertje.