De grote reis van Margje Blauw

Saint Omer

In het rijtuig bleek wel dat zo'n tocht voor pater André ook geen alledaagse zaak was. Vrolijk opgewonden keek hij uit het raam en wees naar dingen langs de route.

‘Ik kom uit Cassel,’ vertelde hij. ‘Maar ik ben er al tien jaar niet meer geweest. Het werk in Lille heeft me altijd zo bezig gehouden dat er nergens anders tijd voor was.’

‘Wonen uw ouders in Cassel,’ vroeg oom Pieter.

‘Mijn ouders, nee, die zijn helaas al gestorven. Mijn twee broers wonen er in de buurt en verder hoop ik veel vrienden en bekenden te vinden. Na tien jaar in het ziekenhuis, met dagelijks zoveel sterfgevallen raak je de hoop op een lang leven kwijt.’

‘Hebt u nu een tijdje vrij,’ informeerde Margje.

‘O nee,’ riep de geestelijke uit. ‘Er moet in Cassel een ziekenhuis komen, dat ga ik voorbereiden. Als u wilt kunt u daar een poosje bij mij blijven. Ik neem aan dat men daar in het klooster in Cassel geen bezwaar tegen heeft. Er is een kans dat ik over een week naar St Omer moet en dan mag ik weer rekenen op dit luxe vervoer.’

Na alle getob langs de wegen leek het de moeite waard een week in Cassel te wachten. Vooral oom Pieter zag er tegen op meer dan twintig kilometer te moeten lopen.

Via Armentières en Belle naderden ze het stadje met de vele molens: Cassel gelegen op een eenzame heuvel in het vlakke land.

Gelukkig maar dat Willem en Margje in Lille zo zuinig geweest waren, want in Cassel moesten ze uiteindelijk toch voor eigen rekening onderdak zoeken.

Pater André had het te druk om zich met hen bezig te houden. Hij wilde het wel, maar het lukte gewoonweg niet. Het bezoek aan Cassel werd voor hem een grote teleurstelling. Niemand kende hem meer, hij miste veel vrienden van vroeger, de ontvangst in het klooster was heel koel.

[p. 140]

Dat bleek al meteen na aankomst.

Ze stopten bij het klooster boven op de heuvel. Opgewekt sprong pater André uit het rijtuig en verdween in het gebouw. ‘Even een kamer voor jullie vragen,’ was voorlopig het laatste wat ze van hem hoorden. Ze wachtten met hun twee tassen bij een zwijgzame portier in een onverwarmd hokje. Na een uur kwam er een monnik het binnenplein over. Hij leidde de bezoekers naar een zijvleugel, waar hij hen zwijgend beduidde in de gang te wachten. Het was daar nog kouder dan bij de portier. Verder gebeurde er niets. Urenlang stonden ze daar, probeerden zich voetstampend en met de handen diep in de zakken warm te houden. Het stampen met de klompen klonk heel luid en hol in de gang. Ze hadden alle tijd die gang goed te bekijken, een lange rechte ruimte, hoog en volstrekt leeg. De gladde witte muren en de rode stenenvloer waren smetteloos schoon, maar er was niets te zien. Margje had veel zin haar naam op de muur te schrijven of er een tekening op te maken. Ze deed het niet, ze hoopte hier een paar dagen onderdak te krijgen.

Af en toe kwam er wel een monnik langs, maar die zei niets en liep verder. Ze gingen van een grote bruine deur naar een klein deurtje in een soort nis. Ze verdwenen daar en kwamen na een poosje terug, om weer via de grote deur het toneel te verlaten. Het zwijgen was niet eens het vervelendste, het zou kunnen zijn dat die mannen niet mochten praten. Wat de wachtende reizigers wel benauwde was dat ze langs liepen en hen helemaal niet zagen. De Franse monniken gaven geen enkel teken van herkenning, geen knik, geen glimlach of verandering van oogopslag. Ze passeerden drie hoeveelheden lucht, waar ze domweg niet op letten.

Margje ging eens kijken waar die monniken nu toch steeds heen liepen.

Op het kleine deurtje was een heel klein koperen plaatje geschroefd met daarop ‘abbé’. Ze wist niet wat dat betekende. Oom Pieter vertaalde abbé met het Nederlandse woord abt. ‘Dat is de baas van het klooster.’

Dat leek hoopvol. Daar zou dan zo meteen wel het bericht vandaan komen waar ze konden slapen.

Ze waren alle besef van tijd al kwijt, toen het deurtje open ging zonder dat er eerst iemand naar binnen was gegaan. Dat zou het zijn, het einde van hun wachten. Uit de open deur hoorden ze een duidelijke stem zeggen: ‘Geen protestantse vluchtelingen...’ en na iets onverstaanbaars: ‘Geen plaats.’

Het deurtje ging dicht en daar was pater André. Langs hen kijkend zei hij toonloos: ‘De abt betreurt het zeer, maar er is op dit moment he-

[p. 141]

laas geen plaats in het gastenverblijf.’

‘Maar wat...’ begon oom Pieter.

De geestelijke keek hem aan. Uit zijn wijde mouw haalde hij een papier.

‘Ga naar dit adres. Ze kennen me daar en ze zullen u goed ontvangen. Morgen kom ik bij u, dan weet ik ook meer over mijn reis naar St Omer.’

Er kwamen twee monniken aan en pater André liep snel door.

De monniken brachten de bezoekers terug bij de portier en daar werden ze in het schemerduister op straat gezet.

Via veel vragen en na drie keer de verkeerde kant uitgestuurd te zijn, vonden ze in een smal straatje een heel klein huisje. Er woonde een wat dove oude vrouw, die hen wel binnen liet, maar niet begreep wie hen gestuurd had.

‘André, André, ik ken geen André.’

‘Hij is geestelijke in Lille,’ riep oom Pieter de oude vrouw toe.

‘Geestelijke, ja, ja, je hoeft niet zo te schreeuwen. Geestelijke, dat willen ze allemaal wel worden. Elke dag volop te eten, nooit werken en geen belasting betalen.’

Oom Pieter probeerde uit te leggen wat de pater deed, dat hij hard werkte en dat hij hen dit adres had gegeven. Het haalde niets uit. De vrouw wilde niets voor hen doen, begreep de vraag niet eens.

‘Komt u van de pastoor, heeft de pastoor u gestuurd?’

Nee, de pastoor wist nergens van, daar hadden ze geen contact mee gehad. Dit bleek beslissend. Als de pastoor er niets van wist kon het niet goed zijn.

Om negen uur stonden ze in het donker weer buiten. Strompelend in de steile straatjes over resten sneeuw zochten ze hun weg in het stadje waar de maan de enige verlichting was. Ze gingen naar een herberg waar ze al drie keer langs gekomen waren op zoek naar het adres waar ze niet welkom bleken.

In de herberg konden ze gelukkig nog een warme maaltijd krijgen en er was een kamer met twee bedden. Ze moesten wel weer vooruit betalen. Tijdens het eten legde oom Pieter drie stuivers op tafel. ‘En dit is ons laatste reisgeld.’

Ze keken ernaar en lachten. Het was warm hier, er was eten, ze konden slapen. Morgen was er weer een dag. Het eind van de reis was in zicht.

Bij het ontbijt bleek dat ze nog een stuiver bij moesten betalen.

Ze waren uitgerust en overlegden wat ze verder zouden doen.

‘Wachten op die pater is zinloos,’ zei Willem. ‘Niemand kent hem, hij heeft absoluut niets te vertellen hier.’

[p. 142]

De anderen moesten toegeven dat pater André inderdaad nog niet veel voor hen had kunnen doen. Had het zin nog langer te wachten? Voor ze het hierover eens waren, ging de deur van de herberg open. Pater André kwam gehaast binnen. ‘Het gaat niet zoals ik gedacht had,’ zei hij. ‘Ik kan niet naar St Omer. Er is een vrachtrijder die u wil meenemen. U moet dan wel meteen naar de stadspoort gaan, daar komt hij langs.’

‘En hoeveel kost dat,’ informeerde oom Pieter voorzichtig.

‘O, niet veel, geef de man een paar stuivers.’

Willem lachte. ‘Dat is alles wat we hebben,’ riep hij uit.

De pater was beschaamd. ‘Ik had graag meer voor u gedaan, maar er is veel veranderd in tien jaar.’

Dat hadden de reizigers al gemerkt. Ze bedankten pater André voor de moeite en pakten vlug hun spullen bij elkaar om naar de stadspoort te gaan. Daar hoefden ze dit keer niet lang te wachten. Er kwam een wagen langs, beladen met balen stro, een dikke voerman zat op de bok. Hij had een vol, rond gezicht met een enorme snor. Wat hij zei was moeilijk te verstaan, alle geluid smoorde in die snor. Hij keek wat mistroostig naar het groepje wachtende reizigers.

‘Jullie zijn die buitenlanders hè? Je moet naar St Omer.’

Oom Pieter knikte.

‘Dacht ik al, alsof er nog niet genoeg van die uitvreters zijn. Ze komen hierheen, als vliegen op de stroop. Het gaat allemaal om die uitkeringen, het enige wat ze kunnen is hun hand ophouden.’

Zo voortmopperend maakte hij achter op de kar een plekje vrij waar Margje en oom Pieter konden zitten. Willem klom op de bok.

‘Ik versta toch niet wat hij zegt,’ riep hij de anderen toe.

Dat kwam goed uit, want de voerman mopperde de hele rit van Cassel naar St Omer over die buitenlanders, die bij hen de boel kwamen opeten.