De grote reis van Margje Blauw

In het ziekenhuis

Margje en Willem leerden leven als de allerarmsten.

Ze hadden wel een laatste restje geld, maar dat probeerden ze zoveel mogelijk te sparen. Wie weet hoe hard ze het nog nodig zouden hebben.

Margje ontdekte dat er na de katholieke kerkdiensten brood werd uitgedeeld. Ze sloten gewoon aan bij de rij en kregen ook hun deel. Hun kleren waren wat minder stuk dan die van de anderen in rij. Verder leken ze precies op de arme mensen om hen heen. De mooie bontmuts was zo vuil dat het helemaal niet meer opviel tussen al die andere grauwe hoeden en mutsen. Vuil waren ze als de anderen. Ze zochten de plekjes in de stad waar je gratis wat warmte kon vinden net als al die anderen en ze werden er weggejaagd net als als die anderen. Ze waren blij met hun klompen, ze hadden tenminste droge voeten. Ook werd het wat minder koud, het dooide zelfs.

Voor hun nachtverblijf moesten ze wel iets uitgeven, een paar stuiver

[p. 136]

voor een dak boven je hoofd in een grauw volkslogies. Bij het slapen hielden ze hun weinige bezittingen onder hun kleren. Ze wasten zich niet en sliepen in de kleren waar ze overdag in rondliepen.

Ze mochten driemaal per dag naar oom Pieter toe. Hij sliep bijna steeds. De nonnen hadden zijn wond goed schoongemaakt, ze legden er regelmatig verse, zuiverende kruiden op.

Na twee dagen was de zieke al zichtbaar beter, de koorts verdween en hij was uitgerust. Waarschijnlijk was die rust het belangrijkste van de hele behandeling. Het lopen met de krukken was zo vermoeiend dat de arme man helemaal uitgeput geraakt was. Hier in deze kale zaal met de rijen zieken sliep hij en rustte hij uit.

Op de derde dag zagen Margje en Willem een priester bij het bed van oom Pieter. Wat moest die man daar? Oom zat rechtop in bed en praatte heel opgewekt met zijn bezoeker.

‘En daar zijn mijn reisgenoten,’ zei hij. ‘Dit is mijn nichtje Margje en dit is Willem, de sterke man, waar ik u al over vertelde. Kinderen, dit

[p. 137]

is pater André. Hij is hier ziekenbezoeker en hij heeft me al een heleboel gevraagd.’

‘Patriotten op weg naar St Omer hè,’ zei pater André, ‘het zal er vol worden. Elke week komen er meer bij.’

‘Mijn ouders zijn daar,’ zei Margje.

‘Dat weet ik, uw oom heeft me alles al verteld. Ook hoe moedig u hem bevrijd hebt uit Wezel. Dat was tot de vorige oorlog een Franse vesting wist u dat?’

‘Nu is het meer een Pruisische puinhoop,’ lachte oom Pieter.

‘Ik ben er nog nooit geweest,’ zei de pater. ‘Mijn vader vertelde me er wel over, hij heeft daar gewerkt. Ik moet weer verder, er zijn nog veel zieken. Straks kom ik nog even bij u terug.’

Hij liep door naar een andere zaal. Margje en Willem gingen op de rand van het bed zitten bij oom Pieter, heel voorzichtig om zijn been geen pijn te doen. Ze zagen er bleek en moe uit, ze hadden honger. Al drie dagen lang hadden ze niet genoeg gegeten en in het volkslogies sliep je niet echt rustig. Je was er steeds op je hoede, je kon niemand vertrouwen.

‘Hoe gaat het met mijn reismakkers,’ vroeg oom Pieter.

Ze haalden hun schouders op. ‘We wachten,’ antwoordde Willem mat.

‘Jullie zijn moe hè.’ Ze knikten.

‘Je ziet de vreselijkste dingen in deze stad,’ barstte Margje los.

Willem wilde haar verhaal tegenhouden, maar oom Pieter knikte.

‘Vertel het maar, dat is beter dan het te verzwijgen.’

Haperend begon Margje. ‘Ze zijn zo arm, honderden zijn het, duizenden, je ziet ze overal. Ze hebben geen huis net als Louise, maar toch is het veel erger. Louise is wel arm, maar ze wil leven, ze is moedig. Ze kan veel en ze vecht terug als het tegenzit. Deze mensen doen niets meer. Als je met ze in de rij staat bij de brooduitdeling stinken ze.’

‘Wij ruiken ook zo lekker niet meer,’ bromde Willem.

‘Dat weet ik, maar het is erger, dat weet jij ook wel. Ze staan daar maar stil en wachten of er iets komt en dan die oude man...’ Ze haperde en fluisterde: ‘Dat hebben we toch allebei gezien.’ Willem knikte. Hij vervolgde haar verhaal voor oom Pieter. ‘Het was een heel oude man in de rij voor ons. Net toen hij zijn brood zou krijgen viel hij neer, dood.’

Margje huilde bij de herinnering. ‘En wat ze daarna deden was nog erger,’ fluisterde ze. ‘Ze legden hem opzij,’ vertelde Willem. ‘Gewoon aan de kant, daar lagen al twee doden. Iedereen ging gewoon door, het kon ze niets schelen.’

Oom Pieter knikte. ‘Dat zijn vreselijke dingen. Maar wat wil je, in een

[p. 138]

stad als Lille sterven dagelijks tientallen mensen van armoede en honger. Zo gaat het overal. De mensen die daar elke dag mee te maken hebben worden onverschillig.’

‘Ze hoeven die mensen toch niet als vuil aan de kant te gooien,’ barstte Margje los. ‘En dan die bedelende kinderen, ze hebben niets, helemaal niets.’

De pater kwam terug. Hij hoorde waar ze het over hadden. Hij knikte. ‘Het is een uitzichtloos probleem, er is geen werk, mensen verdienen niets en de kerk heeft niet genoeg geld om te helpen. Maar voor u heb ik een oplossing.’ Hij keek hen blij aan. ‘U komt allen een paar dagen in een klooster hier en daarna reizen we samen met een rijtuig naar Cassel. Dan bent u al heel dicht bij uw einddoel.’

Margje en Willem keken elkaar aan. Was dit waar? Onderdak, eten, verder reizen, alles leek weer mogelijk. Pater André knikte blij, ‘Het is echt waar, ik ga zelf met u naar Cassel. Wacht hier, ik kom u straks halen.’

Oom Pieter kuchte. ‘Er is een probleem dat u misschien over het hoofd ziet, wij zijn niet katholiek.’

Pater André lachte daar hartelijk om. ‘Goede vriend, dat wist ik al voor ik bij u kwam. Maar wees niet bevreesd, de godsdienstoorlogen zijn hier echt voorbij. Vorig jaar is er zelfs een flinke verbetering gekomen voor de protestanten. De koning heeft hun rechten verruimd. Zoals u weet was dat na de opheffing van het edict van Nantes geen overbodige luxe.’

Margje wist niet waar de man het over had. Ze begreep wel dat ze hulp kregen, onderdak, voedsel, vervoer. Ze konden weg uit deze grauwe stad waar de dood heerste.

Oom Pieter kende de geschiedenis beter. ‘Dat is mooi,’ zei hij. ‘Die beslissing van ruim honderd jaar geleden heeft veel kwaad gedaan. Heel veel van uw landgenoten zijn toen naar Nederland gekomen.’

‘Misschien begrijpen we elkaar daardoor nu zo goed,’ lachte pater André.

Hij nam afscheid en beloofde 's middags terug te komen. Margje en Willem moesten in de buurt blijven, dan konden ze gelijk mee naar hun nieuwe adres. Dat deden ze graag.

Laat in de middag stapten ze voor de tweede keer in hun leven een klooster binnen. Vijf dagen bleven ze er. Vijf dagen rust, eten en de mogelijkheid je te wassen. Ze volgden het dagritme van het klooster, maar niemand vond het erg dat ze niet meededen met de kerkdiensten.

Op 1 februari stapten ze met pater André in een rijtuig dat hen naar

[p. 139]

Gassel zou brengen. Willem bekeek de twee paarden voor de koets, hun paard was er niet bij. In alle plaatsen waar ze geweest waren had hij naar hun paard gezocht.

Hij vertelde dat aan niemand, dat was zijn eigen, stille geheim.

Diep in zijn hart was hij ervan overtuigd dat hij het paard nog eens zou terug zien. Er over praten had geen zin, de kans op succes was zo klein.