De grote reis van Margje Blauw

[p. 101]

Onderdak

Het was koud, het begon te regenen, ijskoude wind en regen. Margje dacht aan de voorspelling van de kok in Den Bosch. Het kwam uit, regen en kou, zou er nu ook nog sneeuw komen?

Ze rilde en deed de omslagdoek dichter om zich heen.

Willem stopte. ‘We kunnen beter wat bagage hier zetten en voor jou een plaatsje binnen vrij maken,’ zei hij.

Oom Pieter keek ongerust vanachter de tassen en koffers waar hij verstopt zat.

‘Margje komt binnen zitten,’ zei Willem. Hij haalde een mand en twee koffers weg en bond die vast op de bok naast hem.

‘Waar gaan we heen,’ vroeg oom Pieter.

‘Naar Brussel,’ zei Willem eenvoudig.

‘Ik snap het niet, wie ben jij, waarom help je mij. Hoe wisten jullie dat ik in Wezel was?’

‘Ik ben Willem Ferwerda uit Franeker, ik hol zo'n beetje met de patriotten mee. De rest moet Margje maar vertellen.’

Hij duwde het natte meisje naar binnen, pakte zelf uit de voorraad kleding een lange herenjas en klom weer op de bok. Ze reden verder. Langzaam rolde het koetsje door het heidegebied tussen Burick en Gelder. Die stad moesten ze passeren om in Venlo te komen. Daar wilden ze zo snel mogelijk heen om buiten het Pruisische gebied te zijn. Er was één duidelijke weg dwars over de heide en die volgde Willem. Door de regen werd het wel steeds moeilijker. Er kwamen diepe plassen en daar moest hij omheen sturen. Hij raakte steeds meer gesteld op hun paard. Het leek een traag, sloom beest, maar hij hield ongelofelijk lang vol. Willem praatte steeds tegen het paard, moedigde het aan, prees het.

Hij was ervan overtuigd dat het hielp. Ondertussen had Margje aan haar oom verteld hoe ze aan de koets met al die spullen gekomen waren en wat er gebeurd was sinds ze elkaar voor het laatst zagen.

‘We kregen een heel kort briefje van u,’ zei ze. ‘Daar begrepen we niet veel van.’

Oom Pieter lachte. ‘Dat zal wel. Het was tijdens het transport naar Wezel. We waren in Arnhem en daar kon ik een stuk papier en een pen krijgen. Na de drie regels was de inkt op, toen kon ik niet meer schrijven. Ik sprak iemand die naar Holland ging en hij zou proberen het briefje te bezorgen. Die man kon niet schrijven en dus was hij ook niet in staat de brief af te maken. Ik snap niet waarom hij niet bij jullie heeft aangebeld, hij had alles kunnen vertellen.’

[p. 102]

‘Ik begrijp het wel,’ zei Margje. ‘De bel was er af en iedereen was doodsbang om bij ons gezien te worden. Hoe kwam u in Arnhem?’

‘Lopend, we hebben alles gelopen. We zijn in september bij Gorkum gevangen genomen. Ze hebben ons heel slecht behandeld, er was weinig eten en 's nachts hadden we bijna geen dekens. Je sliep maar zo'n beetje in je uniformjas, meestal op de kale grond. De tweede dag ben ik gevallen, toen heb ik mijn been bezeerd. Dat is nog steeds niet beter. Tijdens het lopen kreeg ik er steeds meer last van. In Arnhem heb ik een paar dagen in een soort hospitaal gelegen. Daar knapte ik niet van op. Bijna iedereen ging daar dood, ik dacht: “Pieter, hier moet je weg”. Toen heb ik me bij de dokter gemeld en gezegd dat ik beter was. De vent keek niet eens, hij liet me zo gaan. Met een tweede transport ben ik toen naar Wezel gelopen. Daar hebben we eerst aan de vestingmuur gewerkt. Sinds een maand waren we stenen aan het lossen, dat was zwaar werk, maar je was wel dichter bij de vrijheid. Er zijn er al heel wat gevlucht. Als er nu een Nederlandse schipper in de haven van Wezel komt letten ze goed op. Maar echt fel zijn ze niet. De officieren wel, de soldaten kan het niet veel schelen, die hebben net zo lief dat we allemaal weglopen. Sommige gevangenen betalen een flink bedrag en dan mogen ze weggaan.’

‘Maar voor u kon dat niet, omdat u de prinses tegenhield.’

‘Je bent goed op de hoogte.’

‘Dat vertelde die man in 's Hertogenbosch.’

‘Dat klopt. Ik heb lang geheim kunnen houden wat ik voor september deed, maar een van de anderen heeft zich een keer versproken en dat was voor mij heel vervelend.’

Zo praatten ze nog een hele tijd door. Ze zaten wel krap in het koetsje, maar het was er droog en niet zo koud. Willem had het veel moeilijker. Het was een heel donkere nacht, bij het licht van de twee kaarslantaarns kon hij niet veel van de weg zien. Eenmaal stopte hij en klopte hij aan bij een eenzaam huisje aan het eind van het heideveld bij de bosrand. De bewoner deed de bovenste helft van de deur op een kier open en vroeg wat hij wilde. Willem vroeg de weg naar Gelder. Het werd hem verteld. Het bos door, in een klein dorp voorbij de kerk rechtsaf en dan maar steeds dezelfde weg volgen. Willem reed verder. In het bos stootten ze een paar maal hard op knoestige wortels van bomen, die boven de grond uitstaken. Het was elke keer een wonder dat het krakende koetsje heel bleef. Na het dorp volgde een lange weg, die gelukkig nogal goed was. Zo konden ze tenminste een beetje opschieten. Het was al onaangenaam genoeg voor de voerman en zijn paard.

[p. 103]

Ze hadden tegenwind, de regen ging over in natte sneeuw en na middernacht zelfs in sneeuw die bleef liggen. Willem moest steeds de lampen afvegen om iets te kunnen zien. Het bruine paard werd een wit paard. De koets, de voerman, de bagage op het dakje en op de bok, alles werd wit. Door het barre weer zag Willem bijna niets meer en zo kon het gebeuren dat hij bij een bocht in de weg rechtdoor reed en ineens op het erf van een boerderij uitkwam.

Een hond blafte woedend, het paard bleef stokstijf staan. Willem sprong van de bok en sprak de hond vermanend toe. Hij deed het in het Fries en dat werkte want de hond kwam kwispelstaartend naar hem toe. Inmiddels was de boer wakker geworden. Terwijl Willem nog met de hond praatte stond de man ineens met een geweer voor hem.

‘Wat moet je hier,’ zei hij bars.

In gebroken Duits legde Willem uit dat hij op reis was met twee passagiers en dat hij de weg was kwijtgeraakt. De boer scheen hem te vertrouwen.

‘Geen weer om op weg te zijn,’ bromde hij. ‘Ga maar achteruit, ik doe de schuur voor je open.’

Vriendelijk pratend leidde Willem het paard met de koets stapje voor stapje achteruit. Grote schuurdeuren gingen open en ze konden naar binnen rijden. Oom Pieter en Margje stapten uit, stijf en moe, maar niet zo koud als Willem. De boer woonde alleen. Hij praatte niet veel, maar hij was heel aardig.

De vluchtelingen konden een plaatsje in het hooi zoeken om te slapen. Willem spande het paard uit en verzorgde het dier voor hij zelf doodmoe op het hooi neerviel. Margje en oom Pieter hingen zijn natte kleren uit, doofden de kaars en gingen daarna ook slapen.

De eerste nacht in de vrijheid.

Geen rustige nacht, want oom Pieter was zwaar verkouden. Ook bleef hij ongerust luisteren of de Pruisen niet achter hem aan zaten.